شانه منجمد اصطلاح رایج‌تر نوعی بیماری مفصل شانه به نام کپسولیت چسبنده شانه است. شانه منجمد هنگامی رخ می‌دهد که بافت‌های اطراف مفصل شانه ضخیم و سفت شوند.
با گذشت زمان، بافت اسکار می‌تواند گسترش یابد، فضای اطراف مفصل شانه را محدود کرده و حرکت را به تدریج مهار می‌کند.
شیوع شانه یخ زده در زنان بیشتر از مردان است و معمولاً در افراد بین 40 تا 60 سال دیده می‌شود. علائم آن شامل تورم، درد و سفتی است که معمولاً در یک شانه رخ می‌دهد. معمولاً این بیماری دو تا نه ماه طول می‌کشد تا توسعه پیدا کند.
علائم شانه یخ زده چیست؟
شانه یخ زده یا شانه فریز شده یک وضعیت پیشرونده است که اغلب با درد در مفصل شانه در حین حرکت شروع می‌شود. ابتدا با افزایش درد و پس از آن با کاهش میزان تحرک پیشرفت می‌کند.
هر کسی که در یک یا هر دو شانه خود درد و یا سفتی را تجربه می‌کند باید به پزشک خود مراجعه کند، به خصوص اگر این درد بیش از هفت روز ادامه داشته باشد یا سفتی پیشرفت کند.
سه مرحله برای پیشرفت یخ زدگی شانه وجود دارد:
فاز در حال انجماد (2 – 9 ماه)
فاز انجماد یخ زدگی شانه با افزایش تدریجی درد مفاصل شروع می‌شود. احتمالاً درد در اطراف شانه گسترش می‌یابد و شب‌ها بدتر می‌شود، به طوری که خوابیدن روی قسمت آسیب‌دیده ناراحت‌کننده خواهد بود.
فاز انجماد (4 – 12 ماه)
در مرحله انجماد، درد شانه پایدار خواهد بود و سفتی مشاهده می‌شود. کارهای روزمره عادی مانند بلند کردن اجسام با وزن متوسط یا حرکات پیچیده دشوارتر می‌شوند. از بین رفتن ماهیچه‌های شانه یک خطر در این مرحله است زیرا شانه برای جلوگیری از درد بسیار کم استفاده می‌شود.
مرحله ذوب (5 – 12 ماه)
اگر درمان مؤثر باشد و التهاب کاهش یابد، بیماری وارد مرحله ذوب می‌شود. دامنه حرکت به آرامی ترمیم می‌شود و درد به تدریج کاهش می‌یابد، اگرچه ممکن است هر از گاهی با بازگشت حرکات دوباره ظاهر شود.
چه عواملی باعث ایجاد شانه منجمد می‌شود؟
اگرچه علت اصلی خشکی شانه ناشناخته است اما اعتقاد بر این است که وقتی مفصل شانه (کپسول) ملتهب می‌شود، خشکی شانه ایجاد شده و باعث ایجاد بافت اسکار در اطراف مفصل می‌شود. این کار فضای کمتری برای حرکت استخوان بازو (هومروس) باقی می‌گذارد و با افزایش التهاب و زخم به آرامی سفت می‌شود.
دو دسته شانه یخ زده (کپسولیت چسبنده شانه) وجود دارد:
- اولیه – هنگامی که هیچ بیماری یا حادثه‌ای آشکاری از قبل وجود نداشته باشد که وقوع آن را توضیح دهد
- ثانویه – هنگامی که رویدادی مانند تروما، جراحی یا بیماری رخ داده است که احتمالاً باعث التهاب شده است
فروزن شولدر اولیه اغلب در افراد دیابتی، افراد با عدم تعادل هورمونی، سیستم ایمنی ضعیف یا مستعد التهاب مفاصل رخ می‌دهد.
شانه فریز شده ممکن است در بین مبتلایان به دیابت (به ویژه دیابتی‌های وابسته به انسولین) شایع‌تر باشد زیرا مولکول‌های گلوکز در چسبندگی به فیبرهای کلاژن در کپسول مفصل قرار دارند. همچنین احتمال درگیر شدن هر دو شانه در دیابتی‌ها بیشتر است.
تغییرات هورمونی ممکن است مسئول بروز بیشتر فروزن شولدر در بین زنان باشد، به ویژه در خانم‌های یائسه.
شانه منجمد ثانویه می‌تواند بعد از عدم تحرک بالای بدن به مدت طولانی به دلیل آسیب‌دیدگی، بیماری، یا جراحی رخ دهد.
برخی از نشانه‌ها، بویژه شانه‌های گرد، وضعیت ضعیفی دارند و ممکن است باعث کوتاه شدن یکی از رباط‌های شانه شود که می‌تواند در ایجاد یخ زدگی شانه مؤثر باشد.
عوامل خطر
اگرچه کپسولیت شانه تقریباً برای هر کسی ممکن است اتفاق بیفتد اما بیشتر در بزرگسالان بین 40 تا 60 سال و به ویژه در خانم‌ها مشاهده می‌شود.
عوامل خطرساز شانه فریز شده عبارتند از:
- سن: بالای 40 سال
- جنسیت: 70٪ افرادی که فریز شانه دارند زن هستند
- دیابت: 10٪ -20٪ از افراد مبتلا به دیابت دچار شانه منجمد می‌شوند
- ترومای اخیر: عدم تحرک طولانی مدت ناشی از عمل جراحی و یا شکستگی بازو می‌تواند منجر به سفت شدن کپسول شانه شود.
سایر شرایطی که می‌تواند خطر کپسولیت چسبنده شانه را افزایش دهد شامل موارد زیر است:
- بیماری پارکینسون
- سکته مغزی
- پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید
- بیماری قلب و عروقی
تشخیص
برای تشخیص مشکل کسی که درد شانه و سایر علائم احتمالی فریز شانه را نشان می‌دهد، پزشک از بیمار می‌خواهد حرکات خاصی را انجام دهد تا دامنه حرکت در مفصل شانه را اندازه‌گیری کند.
پزشک بازوی بیمار را برای تعیین “دامنه حرکت منفعل” که دامنه حرکت موجود در مفصل در هنگام حرکت توسط شخص دیگری است، حرکت می‌دهد و آن را در برابر توانایی بیمار برای حرکت دادن مفصل خود، “دامنه حرکت فعال”، مقایسه می‌کند. اگر دامنه حرکت به طور مشابه در هر دو مورد محدود باشد، احتمالاً بیمار دچار کپسولیت شانه شده است. اگر حرکت فقط در دامنه فعال محدود باشد، علائم می‌تواند نتیجه سایر بیماری‌ها مانند فشار عضلانی یا تاندونیت باشد.
پزشک همچنین ممکن است یک اسکن MRI را برای شناسایی و از بین بردن سایر دلایل احتمالی مانند روتاتور کاف یا سایر بیماری‌های مفصل / شانه انجام دهد.
برای شناسایی سایر بیماری‌های زمینه‌ای بالقوه مانند آرتریت، ممکن است اشعه ایکس لازم باشد. از آنجا که بافت مفصل نرم است، ممکن است اشعه ایکس به آرتروگرام نیاز داشته باشد که شامل تزریق رنگ به شانه برای بهبود دید است.
قبل از قرار ملاقات با پزشک چه باید کرد:
- توضیحات مفصل و جدول زمانی علائم را همراه خود داشته باشید
- اطلاعاتی در مورد هرگونه مشكل پزشکی یا تاریخچه پزشکی خود را به پزشک ارائه دهید
- لیستی از تمام داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید، تهیه کنید
- هر گونه سؤالی که ممکن است از دکتر داشته باشید آماده کنید
پزشک ممکن است برخی از سؤالات زیر را از شما بپرسد:
- چه زمانی علائم شروع شده است؟
- آیا فعالیت‌هایی وجود دارد که علائم شما را بدتر کند؟
- دیابت دارید؟
- آیا قبلاً به شانه شما آسیب رسیده است؟ و اگر چنین است، چگونه؟
- آیا اخیراً جراحی یا دوره محدودیت حرکتی شانه داشته‌اید؟
درمان شانه منجمد
خشکی شانه را می‌توان درمان نکرد اما درد و سفتی آن ممکن است تا سه سال ادامه یابد. ریکاوری بیماران با یک یا چند دوره درمانی زیر قابل بهبود است:
فیزیوتراپی
رایج‌ترین و اغلب موفق‌ترین روش درمانی شانه یخ زده، فیزیوتراپی است. یک فیزیوتراپیست آموزش دیده برای بهبود تحرک و تسکین فشار روی مفصل، بر کشش مفصل شانه تمرکز خواهد کرد. بسته به سن، شدت، و سایر شرایط تاثیرگذار در این بیماری، درمان از چند هفته تا نه ماه می‌تواند طول بکشد. همچنین یک فیزیوتراپیست ممکن است تمرین‌های دامنه حرکت را که می‌توانید خودتان در خانه انجام دهید، توصیه کند.
داروها
اگر درد شدید و یا سفتی بر کیفیت زندگی شما تاثیر منفی می‌گذارد و فیزیوتراپی به تنهایی باعث کاهش این علائم نمی‌شود، داروهایی وجود دارد که می‌تواند به تسکین علائم فروزن شولدر کمک کند. تجویز داروها می‌توانند به اندازه داروهای ضد التهابی مانند آسپیرین، ایبوپروفن یا سدیم ناپروکسن سدیم خفیف باشند و یا اینکه درمان‌های مهم‌تری مانند تزریق استروئید به طور مستقیم در مفصل شانه انجام شود.
تزریق استروئید
تزریق کورتیکواستروئیدها به مفصل شانه ممکن است به کاهش درد و بهبود تحرک شانه کمک کند.
اتساع مفصل
تزریق آب استریل به داخل کپسول مفصل می‌تواند به کشش بافت کمک کرده و حرکت مفصل را آسان‌تر کند.
شاک ویو تراپی
کاربرد شاک ویو ممکن است یک گزینه درمانی عملی برای شانه منجمد باشد. شاک ویو یک حفره عمیق ایجاد می‌کند که یک مکانیسم درمانی مرکزی بر روی بافت اسکلتی عضلانی و ملتهب است. این کاربرد شاک ویو رادیویی می‌تواند منجر به تسکین درد شانه و افزایش انعطاف‌پذیری بافت شود.
بسته به میزان از دست دادن حرکات و محدودیت‌های عملکردی، بیماران مبتلا به یخ زدگی شانه معمولاً حداقل به چهار تا شش جلسه شاک ویو تراپی نیاز دارند که بصورت هفتگی انجام می‌شود.
ورزش
هنگامی که درد اولیه شانه یخ زده کاهش یابد، پزشک ممکن است از شما بخواهد برای بهبود تحرک شانه خود تمرین‌های خاصی را انجام دهید. بسته به وضعیت شما، پزشک ممکن است انجام این تمرینات را توصیه کند. آرام شروع کنید و در ابتدا فشار زیادی به خود وارد نکنید. بگذارید درد راهنمای شما باشد. اگر یک تمرین بیش از حد به شما فشار وارد می‌کند، آن را اصلاح کنید یا انجام آن را متوقف کنید. در مراحل بعد، هرچه درد شما فروکش کرد و تحرک شما بهبود پیدا کرد، می‌توانید تمرین‌های خود را با فشار و شدت بیشتری انجام دهید.
در طول دو یا سه ماه اول بهبودی، شانه خود را استراحت داده و تمرینات حرکتی ملایم را انجام دهید.
هرچقدر که بهتر شدید، می‌توانید به همان میزان تمریناتی را بیشتر کنید که باعث تقویت قدرت شما می‌شوند اما تمریناتی را انجام ندهید که باعث درد ناخواسته شانه شوند. برخی از تمرینات قدرتی شامل موارد زیر است:
- آبداکشن – اداکشن با کش ورزشی
- کشش خمشی با کش ورزش
- چرخش خارجی نشسته با تکیه دادن آرنج روی میز
جراحی
اگر فیزیوتراپی علائم شانه فریز شده را تسکین نداد، ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند.
بسته به شدت ایجاد بافت اسکار، جراحی می‌تواند از نظر پیچیدگی و تهاجم متغیر باشد.
در مواردی که تجمع بافت اسکار خفیف اما دردناک است، جراح می‌تواند به سادگی از طریق طیف گسترده‌ای از حرکات تحت بیهوشی عمومی شانه را دستکاری کند تا به از بین رفتن هرگونه چسبندگی کمک کند.
در مواردی که تجمع بافت اسکار قابل توجهی وجود دارد، جراح ممکن است عمل جراحی آرتروسکوپی را انجام دهد که شامل ایجاد یک برش کوچک در شانه و استفاده از یک دوربین برای برداشتن بافت اسکار به صورت دستی است.
اکثر اشکال جراحی شانه یخ زده به صورت سرپایی انجام می‌شود. فیزیوتراپی بعد از عمل معمولاً لازم است. اکثر بیماران طی سه ماه طیف کاملی از حرکت خود را بازمی‌یابند.
مراقبت بعد از عمل
مراقبت بعد از عمل ساده است و به الزامات خاصی نیاز ندارد. می‌توانید بازوی خود را تا آنجا که درد اجازه می‌دهد حرکت دهید. مهم این است که فعالیت‌های روزمره را در اوایل عمل شروع کنید. تحرک مجدد باید از طریق تمرینات اولیه بازیابی شود. یافتن تعادل مناسب بین تمرین و جلوگیری از تحریک مهم است. این دقیقاً جایی است که متخصصان ما می‌توانند به شما کمک کنند.
برای جلوگیری از تشدید فروزن شولدر چه کاری باید انجام دهم؟
- از بالا بردن دست خود، به ویژه در مرحله حاد بیماری خودداری کنید.
- تمرکز خود را بر روی صاف و خوب نگه داشتن پاسچر خود، بخصوص در حین فعالیت‌هایی که شانه‌ها را درگیر می‌کنید، متمرکز کنید.
- فعال بمایند، اما از فعالیت‌های تشدید کننده خودداری کنید.
از بدن خود مراقبت کافی داشته باشید و فیزیوتراپیست شما همچنان بر وضعیت شما نظارت خواهد کرد. پس از برطرف شدن خشکی شانه، بدون نگرانی درباره شعله ور شدن بیماری در آینده، می‌توانید فعالیت‌های خود را از سر بگیرید. نزدیک به 20٪ از افرادی که در گذشته دچار یخ زدگی شانه بودند، در سمت دیگر شانه خود نیز آن را تجربه خواهند کرد. بنابراین اگر در حال حاضر از این بیماری رنج می‌برید، باید اقدامات پیشگیرانه را برای شانه دیگر خود انجام دهید.
