علت و درمان ورم پا در دوران بارداری (حاملگی)

تقریباً در هر خانم باردار، مایع اضافی در بافت‌ها وجود دارد. معمولاً در طول حاملگی و تقریباً اواخر آن این موضوع بیشتر واضح است، به خصوص اگر فرد برای مدت طولانی روی پا بایستد. با پیشرفت بارداری، این مایع ممکن است در بافت‌ها، معمولاً در قسمت کف پاها، مچ پا و پاها، انباشته شود و موجب متورم شدن و ایجاد ظاهری پف کرده شود. این وضعیت آدم نامیده می‌شود. تجمع مایع در طول بارداری، به خصوص در سه ماهه سوم طبیعی است. این حالت آدم فیزیولوژیک نامیده می‌شود. با این حال، گاهی اوقات تورم پا می‌تواند نشان دهندهٔ یک عارضه بارداری یا یک مشکل غیر مرتبط با آن باشد.

علل

---

دلایل ایجاد ورم پا در حاملگی عبارتند از:

بدن انسان

آدم یک واکنش طبیعی برای التهاب ناشی از بارداری است. هنگامی که شما باردار هستید، حجم خون و مایعات بدن به میزان 50 درصد افزایش می‌یابد. این مایع اضافی باعث می‌شود که نیازهای ضروری جنین در زمان مناسب تأمین گردد. اما مایع در هر حال باید جایی ذخیره شود، بنابراین شما دچار آدم پا می‌شوید. کلیه‌ها مایع موجود در بدن شما را تنظیم می‌کنند. اگر دمای هوا بسیار بالا باشد یا آب بدن خود را از دست بدهید، کلیه‌ها با دستور به بدن جهت ذخیرهٔ آب، واکنش می‌دهند. علاوه بر این، کلیه‌های شما برای پردازش مایع ذخیره شده فعالیت می‌کنند تا آب مورد نیاز قسمت‌های مختلف بدن را تأمین کنند. فشار بیش از حدی که رحم در زمان بارداری ایجاد می‌کند، می‌تواند گردش خون را از اندام‌های پایین به قلب برگرداند و باعث تجمع مایعات شود.

علل با شیوع کم‌تر

علاوه بردلیل فیزیولوژیک که برای ورم پا در دوران بار داری وجود دارد، یک سری بیماری‌های زمینه‌ای نیز باعث ایجاد این بیماری می‌شوند که عبارتند از:

• ترومبوز ورید عمقی
• پری اکلامپسی
• سلولیت

عوامل خطر

---

خطر ترومبوز ورید عمقی و پری اکلامپسی در اثر شرایط مختلف (عوامل خطر) افزایش می‌یابد. ترومبوز ورید عمقی، عوامل خطر عبارتند از:

• • آسیبی که به تازگی به پا وارد شده است.
  • مشکلات قبلی ترومبوز ورید عمقی
  • اختلالی که موجب لخته شدن بیشتر خون می‌شود، مانند سرطان یا گاهی لوپوس اریتماتوز سیستمیک
  • سیگار کشیدن
  • بی حرکتی، که ممکن است پس از یک بیماری یا عمل جراحی رخ دهد.

برای پری اکلامپسی، عوامل خطر عبارتند از:

• فشار خون بالا قبل از دوران بارداری
• پری اکلامپسی در دوران بارداری قبلی یا سابقهٔ خانوادگی پری اکلامپسی
• سن زیر 17 یا بیش از 35 سال
• اولین بارداری
• بارداری با بیش از یک جنین (دوقلوزایی)
• دیابت

آیا تورم در حین بارداری برای شما خوب است؟

---

ورم پا در حاملگی می‌تواند سودمند باشد، ازجمله مزایای آن عبارتند از:

• کمک به ایجاد فضا و نرم کردن بدن جهت رشد کودک
• مایعات اضافی به تقویت مفصل و بافت لگن کمک می‌کنند و باعث تسهیل زایمان می‌شوند.
• مایع اضافی در بدن حدود 25 درصد از افزایش وزن در دوران بارداری را تشکیل می‌دهد؛ به این معنی است که در مدت کوتاهی پس از زایمان این اضافه وزن از بین برود.
• تورم یک وضعیت موقت است که پس از زایمان از بین می‌رود. اما تورم بیش از حد می‌تواند موجب ایجاد برخی مشکلات جدی سلامتی شود.

چه زمانی تورم در هنگام بارداری نگران کننده است؟

---

تورم ممکن است گاهی اوقات به مراقبت سریع پزشکی نیاز داشته باشد. همیشه این علائم را بررسی کنید:

• • تورم غیرطبیعی در چهره و در اطراف چشم، بیش از آنچه که معمولاً در انگشتان، مچ پا و پاها مشاهده می‌کنید.
  • هنگامی که آدم همراه با نشانه‌های دیگر مانند افزایش غیر طبیعی وزن، پروتئینوری و فشار خون بالا باشد، ممکن است نشان دهندهٔ پری اکلامپسی باشد.
  • اگر یکی از پاهای شما بیشتر از دیگری متورم شده باشد و قرمزی، گرما و حساسیت به لمس در شما وجود داشته باشد، ممکن است ترومبوز وریدی شدید وجود داشته باشد.
  • اگر تورم غیرطبیعی در مچ دست و دست‌های خود را مشاهده کنید، ممکن است سندرم تونل کارپ وجود داشته باشد. این سندرم با تورمی همراه است که اعصاب بازوهای شما را محدود و دچار انقباض می‌کند.
  • اگر متوجه تورم بیش از حد و یا افزایش سریع وزن علی رغم رژیم غذایی خود شدید، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

در چنین موارد دشواری، به پزشک مراجعه و با او مشورت کنید. اما موارد طبیعی تورم را می‌توانید در خانه کنترل کنید.

تشخیص

---

تشخیص علت ورم پا توسط پزشک متخصص از طریق بررسی آزمایش خون و علائم زمینه‌ای که خانم بار دار دارد انجام می‌شود.

درمان ورم پا در بارداری

---

هنگامی که تورم ناشی از یک اختلال است، می‌توان آن را درمان کرد.

درمان اولیه

تورمی که معمولاً در دوران بارداری رخ می‌دهد می‌تواند با انجام موارد زیر کاهش یابد:

• روی سمت چپ خود دراز بکشید. در این حالت وزن رحم از روی ورید بزرگی که خون را به قلب می‌رساند، برداشته می‌شود.
  بطور مکرر پاها را بالا ببرید
• از جوراب‌های الاستیک حمایت کننده استفاده کنید
• از لباس‌های آزادی و راحتی که جریان خون را محدود نمی‌کنند، به ویژه در پاها (به عنوان مثال، جوراب یا ساق‌هایی که دارای کش های تنگ در اطراف مچ پا یا ساق پا هستند، مناسب نمی‌باشند)، استفاده کنید.

انواع روش‌های درمانی برای درمان ورم پا در دوران حاملگی عبارتند از ماساژ درمانی، آب درمانی، ورزش درمانی که در قسمت زیر بیشتر در بارهٔ آن‌ها می‌خوانیم.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی در دوران بارداری یک انتخاب عالی برای مراقبتهای قبل از زایمان و یک راه سالم برای کاهش استرس و بهبود کلی سلامت است. ماساژ بسیاری از ناراحتی‌های طبیعی را که در حین بارداری رخ می‌دهد، از قبیل کمر درد، سفت شدن گردن، گرفتگی عضلات پا، سردرد و ادم (یا تورم) کاهش می‌دهد.

آب درمانی

آب درمانی استفاده از آب به عنوان یک روش درمانی است، و آب درمانی کنتراست به معنی استفاده از آب گرم و سرد به صورت متناوب است. هنگامی که آب درمانی برای کاهش تورم استفاده می‌شود، یک عمل پمپاژ در بدن تحریک می‌شود که به حرکت خون و مایع از قسمت پایین بدن کمک می‌کند. آب درمانی ساده می‌تواند به صورت زیر انجام شود:

• دو تا سه ظرف را از آب (یکی با سرد و دیگری با گرم) پر کنید.
• پا را به مدت 3 تا 4 دقیقه در داخل ظرف آب گرم بگذارید
• پس از آن بلافاصله پا را برای مدت یک دقیقه در آب سرد قرار دهید.
• این روند را برای 15 دقیقه و دو بار در روز انجام دهید.

ورزش درمانی

ورزش درمانی نه تنها برای بسیاری از مشکلات دوران حاملگی مفید است بلکه، تأثیر بسیار زیادی در کاهش تورم پا در دوران بارداری دارد.
از جمله ورزش‌هایی که برای کاهش ورم پا در دوران بارداری استفاده می‌شوند عبارتند از:

پیاده روی

پیاده روی می‌تواند از چند طریق به کاهش تورم در دوران بارداری کمک کند.
اول این که، انقباض و حرکت دادن مداوم عضلات پا باعث می‌شود که مایع اضافی بافت‌های شما فشرده شود.
دوم این که پیاده روی با افزایش ضربان قلب، گردش خون در پاهای شما را افزایش می‌دهد و به دفع مایع از اندام‌های انتهایی شما مانند پاها کمک می‌کند.
بهتر است مراقب باشید که به مدت طولانی راه نروید یا مسافت‌های طولانی را پیاده روی نکنید. پیاده روی به مدت 20 تا 30 دقیقه کافی است. ممکن است پیاده روی و فعالیت زیاد موجب بدتر شدن شرایط تورم شما گردد.

چرخش مچ پا

اگر برای مدت زمان طولانی در یک حالت باقی بمانید، تورم می‌تواند بدتر شود. این اتفاق در خانم‌هایی که در طول روز فعالیت کمی دارند، بسیار رایج است. چرخش مفصل مچ پا می‌تواند کمک زیادی به کاهش تورم کند. برای انجام این ورزش مراحل زیر را دنبال کنید:

• روی صندلی بنشینید، پای خود را از مچ 10 بار به سمت راست، سپس 10 بار به سمت چپ و سپس 10 بار به بالا و پایین بچرخانید و حرکت دهید.
• این فعالیت ساده کمک می‌کند تا با بهبود جریان خون در وریدهای پا تورم کاهش یابد.
• هر 2 ساعت یک بار برای حدود 2 تا 3 دقیقه این حرکت را برای هر پا تکرار کنید.

پرناتال یوگا

پرناتال یوگا موجب بهبود گردش خون و کاهش احتباس آب می‌گردد. همچنین این ورزش می‌تواند بسیار مفید باشد زیرا باعث تقویت عضلات پا می‌شود که به نوبه خود باعث افزایش کارآیی آن‌ها در خارج کردن مایعات از اندام‌های انتهایی بدن می‌گردد. پیش از انجام پرناتال یوگا با فردی آموزش دیده مشورت نمایید تا اطمینان حاصل کنید که حرکات ورزشی که انجام می‌دهید، تداخلی با بارداری شما ندارد و مشکلی ایجاد نمی‌کند.

فشردن انگشت پا

این تمرین به تقویت عضلات پای شما کمک می‌کند و بنابراین موجب بهبود گردش خون شما می‌گردد. همچنین فشردن انگشتان موجب افزایش جریان خون به سمت پای شما می‌شود. برای انجام این ورزش ورم پا در بارداری باید مراحل زیر را دنبال کنید:

• در حالی که نشسته‌اید، یک توپ پنبه‌ای یا هر شی دیگری انعطاف پذیر دیگر را بین هر یک از انگشتان پای خود قرار دهید.
• هنگامی که تمام انگشتان پا در سر جای خود قرار گرفتند، انگشتانتان را به هم فشار دهید، اطمینان حاصل کنید که عضلات شکم شما سفت هستند و پشت شما صاف قرار گرفته است.
• برای مدت پنج ثانیه در این حالت بمانید و سپس خود را در حالت استراحت قرار دهید.
• حرکت فشردن انگشتان پا را ده بار با هر پا تکرار نمایید.