علائم بیماری ام اس چیست؟ درمان با فیزیوتراپی و ورزش

مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس بیماری است که طی آن سیستم ایمنی بدن، به غلاف محافظ (میلین) پوشاننده ی اعصاب، حمله می کند. آسیب به میلین باعث اختلال در ارتباط بین مغز و بدن می شود. در نهایت، خود اعصاب ممکن است آسیب ببینند که پدیده ای غیر قابل بازگشت می باشد.

علایم بیماری ام اس بسیار متفاوت بوده و به میزان آسیب و عصب تحت تاثیر، بستگی دارند؛که در ادامه به علائم بیماری ام اس بیشتر میپردازیم. برخی از افراد مبتلا به ام اس شدید، توانایی راه رفتن به طور مستقل را از دست داده و یا کلا نمی توانند راه بروند. در حالی که بیماری دیگر افراد، برای مدت زمانی طولانی پیشرفت نکرده و علائم جدید ظاهر نمی شوند.

مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) درمانی ندارد  با این وجود راه هایی برای تسریع فرایند بهبودی پس از حمله ها، اصلاح روند بیماری و مدیریت علایم بیماری ام اس ، وجود دارند.

علائم و نشانه ها

علائم و نشانه های ام اس بسیار متفاوت اند و به محل عصب آسیبب دیده بستگی دارند. این علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشند :

• بی حسی و ضعف در یک یا چند اندام (مثل پا ها و تنه) که معمولا در یک زمان، در یک طرف بدن اتفاق می افتد.
• از بین رفتن کلی یا جزئی دید، که معمولا در یک چشم اتفاق می افتد و همچنین احساس درد در چشم به هنگام حرکت دادن آن.
• دو بینی و یا مات شدن دید.
• خارش یا درد در قسمت های مختلف بدن
• احساس شوک های الکتریکی که با انجام حرکاتی به خصوص ظاهر می شوند، مخصوصا خم کردن گردن رو به جلو.
• لرزش، عدم وجود هماهنگی در راه رفتن.
• بریده بریده حرف زدن.
• احساس خستگی و بی حالی
• سرگیجه
• اختلالات عملکردی مثانه و روده ها

علت ها و دلایل

در واقع علت بیماری ام اس نامعلوم است. باور بر این است که این یک بیماری خود ایمنی بوده که طی آن سیستم ایمنی بدن به بافت های خودی حمله می کند. در ام اس، این فرایند باعث از بین رفتن میلین (ماده ی چربی پوشاننده ی رشته های عصبی در مغز و نخاع) می شود.

میلین مانند عایق است  و هنگامی که آسیب ببیند، پیام هایی که در طول عصب در حال حرکت اند، کند یا متوقف می شوند. هنوز به درستی مشخص نیست که چرا ام اس در برخی افراد به وجود آمده ولی برخی دیگر را مبتلا نمی کند. ترکیبی از عوامل اعم از ژنتیک یا عفونت در کودکی، می توانند  در بروز بیماری ام اس تاثیر گذار باشند.

تشخیص

آزمایش مخصوصی برای تشخیص علل بیماری ام اس وجود نداشته و فرایند تشخیص شامل رد کردن احتمالات دیگری است که می توانند باعث این علائم و نشانه ها گردند.

پزشک احتمالا با یک معاینه و بررسی کامل سوابق پزشکی شروع کرده و پس از آن ممکن است موارد زیر را توصیه کند :

• آزمایش های خون، به منظور رد کردن احتمال بیماری های عفونی و التهابی با علائم مشابه ام اس، به کار می روند.
• پونکسیون کمری (گرفتن مایع نخاعی) که طی آن مقدار کمی از مایع نخاعی را به منظور آنالیز های آزمایشگاهی، بر می دارند. این نمونه می تواند اختلالات گلبول های سفید خون و پادتن ها، که نقش مهمی در ام اس دارند را نشان دهد. گرفتن مایع نخاعی همچنین می تواند به رد کردن احتمال عفونت های ویروسی و دیگر عارضه ها با علائم مشابه ام اس، کمک کند.
• MRI می تواند مناطق تحت اثر ام اس (ضایعه ها) در مغز و نخاع را نشان دهد. ممکن است مقداری جوهر به طور وریدی به فرد تزریق شده تا ضایعه ها را به وضوح نشان دهد که این به معنی فاز فعال بیماری می باشد.

تست های پتانسیل القایی :این آزمایشات، سیگنال های الکتریکی تولید شده توسط دستگاه عصبی که در پاسخ به محرک ها ایجاد می شوند را، ضبط می کنند. طی آزمایش پتانسیل القایی، از محرک های دیداری یا الکتریکی استفاده می شود؛ به طوری که فرد یک الگوی دیداری را تماشا کرده و یا محرک های الکتریکی کوچکی به اعصاب دست یا پا های او وارد می شوند. الکترود ها سرعت انتقال پیام در مسیر های عصبی را اندازه می گیرند.

درمان ام اس با فیزیوتراپی

درمان بیماری ام اس با فیزیوتراپی می تواند بسیاری از علائم ام اس را بهبود بخشیده و فعالیت شخص را آسان تر کند.

فیزیوتراپی در موارد زیر می تواند به شما کمک کند :

• مشکلات تعادلی
• دشواری در حرکت دادن بدن
• احساس خستگی
• انتخاب یک برنامه ی ورزشی مناسب
• درد
• ضعف
• راه های ذخیره کردن انرژی
• راه های بهتر برای حرکت کردن و انجام فعالیت های روزانه

جلسات فیزیوتراپی ممکن است درست بعد از انجام تشخیص شروع شده و جلسات آتی نیز مشخص گردند. بعضی از بیمارستان ها افرادی متخصص در زمینه ی درمان ام اس دارند. شما نیاز به یک ارجاع رسمی از طرف پزشک خود نیاز دارید در ضمن با دیگر افراد مبتلا به ام اس مشورت کرده و بهترین محل درمان را انتخاب کنید.

روش های درمان بیماری ام اس بیشتر شامل ورزش به همراه فیزیوتراپی  می باشند. فیزیوتراپیست های مجرب ما در کلینیک، می دانند که ام اس هر فرد را به طوری متفاوت تحت تاثیر قرار داده و برای شما برنامه ای مخصوص خودتان طراحی می کنند.

درمان فیزیوتراپی بایستی هر چه زودتر پس از انجام تشخیص اولیه، شروع شود تا بیمار را به توانایی کامل خود رسانده و پیشرفت علائم بیماری را محدود کند. در کلینیک فیزیوتراپی شما می توانید هر چه زود تر و به هر میزان مورد نیاز، تحت ارزیابی و یا درمان قرار بگیرید.

در طی ارزیابی های اولیه، فرد و فیزیوتراپیست او، در مورد اهداف واقع بینانه ی کوتاه و بلند مدت مشورت می کنند. این اهداف پایه و اساس دوره ی درمانی بیماری ام اس را تشکیل داده و کلیدی برای بهبود کیفیت زندگی می باشند. فیزیوتراپیست ها می توانند به شما (و افراد خانواده یا پرستاران اگر نیاز باشد) تمریناتی را برای انجام در بین جلسات فیزیوتراپی، آموزش دهند.

علاوه بر بهبود سلامت عمومی، فیزیوتراپی می تواند در موارد زیر به شما کمک کند :

• کاهش اسپاسم های عضلانی
• کاهش گرفتگی
• بهبود تعادل و راه رفتن
• کاهش خطر زمین خوردن
• افزایش توانمندی
• بازگردانی تحرک طبیعی
• افزایش سطح انرژی
• آگاه سازی در مورد ام اس و علائم آن

فیزیوتراپی در هر مرحله ای از بیماری ام اس مفید است ولی می تواند به خصوص هنگام پیشرفت علائم و یا بهبودی پس از عود بیماری، کارساز باشد.

اگر ام اس با ورزش ها یا فعالیت هایی که شما انجام می دهید، مداخله می کند، می توان راه های جدیدی برای تناسب اندام پیدا کرد و یا روش هایی را برای وفق دادن خود با همان فعالیت های قبلی، به کار گرفت. یک فیزیوتراپیست همچنین می تواند تمرینات مخصوصی را برای درمان و مدیریت برخی مشکلات به خصوص، از قبیل اختلال در تحرک، تعادل، وضعیت بدن و یا خستگی، پیشنهاد دهد.

مشکلات مثانه، درد و اسپاسم های عضلانی و نیز کوفتگی را می توان به کمک فیزیوتراپی بهبود بخشید.

فیزیوتراپیست ممکن است درمان را به کمک دستان خود انجام دهد، مثلا دست یا پای فرد را گرفته و با حرکت دادن آن ها، باعث ایجاد کشش انفعالی گردد.

ورزش ها و حرکات اصلاحی

در ادامه برخی از ورزش های ترکیبی مفید برای تقویت عضلات بدن در بیماران مبتلا به ام اس آورده شده اند . لازم است قبل از انجام دادن این تمرینات در مورد مناسب بودن آن ها با فیزیوتراپ خود مشورت کنید :

چمباتمه به دیوار : تمرین قدرت

این ورزش ام اس عضلات را تقویت کرده و تمرینات تقویتی باید بخشی از برنامه ی تمرینی ام اس باشند.

1. پشت به دیوار با فاصله ی حدودا 30 سانتی متر از آن بایستید.
2. بدن خود را به عقب خم کنید طوری که شانه ها، تنه و باسن، به صورت مسطح روی دیوار قرار بگیرند.
3. به آرامی روی دیوار به طرف پایین لغزیده، زانو های خود را خم کرده و بالا تنه ی خود را به طور مسطح روی دیوار حفظ کنید؛ تاجایی که ران های شما به طور موازی (یا تقریبا موازی) با سطح زمین قرار بگیرند.
4. موقعیت خود را برای مدت 5 ثانیه حفظ کرده و سپس با فشار پا ها، به وضعیت اولیه ی خود باز گردید.

این ورزش را در ابتدا با 5 مرتبه تکرار شروع کرده و با آن آشنا شوید و ببینید که تا چه حدی می توانید به پایین لغزیده و سپس به راحتی به بالا باز گردید. اگر ام اس شما شدید بوده و زانو هایتان شما را آزار می دهند، کم تر به طرف پایین بلغزید.

پلانک : تقویت مرکزی بدن

پلانک به عقیده ی “کِلی بونِر”، فوق لیسانس الکتروفیزیولوژی، و همچنین “مرکز ملی سلامت، فعالیت و ناتوانی فیزیکی آمریکا” (NCHPAD)، تمرین خوبی برای تقویت عضلات مرکزی (شکمی، مورب و پشتی) می باشد.

1. روی زمین و یا یک تشک ورزشی، به روی شکم بخوابید.
2. انگشتان پا و ساعد خود را روی زمین گذاشته به طوری که آرنج ها دقیقا در زیر شانه ها باشند و سپس بدن خود را بالا بیاورید به طوری که بدن از سر تا انگشتان پا، کاملا مستقیم باشد.
3. لگن خود را چرخانده و ماهیچه های شکمی را منقبض کنید؛ تا از بالا رفتن پشت شما جلوگیری شود. این حالت را 10 تا 15 ثانیه حفظ کنید.
4. به حالت اولیه بازگشته و 10 تا 15 ثانیه استراحت کنید.
5. این عمل را 3 تا 5 بار تکرار کرده و به مرور زمان با قوی تر شدن بدن، مدت زمان آن را به 20 ثانیه افزایش دهید.

پلانک اصلاح شده : تقویت ایمن تر عضلات مرکزی

اگر انجام پلانک معمولی برای شما به دلیل ام اس شدید، دشوار است، می توانید از پلانک اصلاح شده (نشان داده شده در تصویر) استفاده کنید.

1. روی زمین و یا یک تشک ورزشی، به روی شکم بخوابید.
2. بدن خود را به روی ساعد ها و زانو ها بالا بکشید.
3. بدن خود را از نوک سر تا میان تنه و زانو ها، مستقیم نگه دارید. این حالت را 10 تا 20 ثانیه حفظ کنید.
4. این ورزش را 3 تا 5 مرتیه تکرار کنید.

پل : آماده سازی چندین عضله

این ورزش ام اس برای آماده سازی پا ها، ماهیچه های سرینی، کمر و عضلات شکم، بسیار مناسب است.

1. به پشت خوابیده و دستان خود را در کنار بدنتان قرار دهید.
2. با مسطح نگه داشتن کف پا به روی زمین، پا های خود را به سمت باسن بکشید.
3. عضلات شکمی را منقبض کرده و ناف خود را به داخل شکم و به سمت ستون فقرات بکشید.
4. با منقبض کردن عضلات باسن، ران های خود را بالا ببرید و ضمن این کار نفس خود را نیز بیرون دهید. در نهایت، بدن شما می بایست یک خط مورب از زانو ها تا سینه، تشکیل بدهد.
5. پس از مکثی کوتاه، به موقعیت اولیه ی خود بازگشته و در حال پایین آمدن نفس بگیرید.
6. این تمرین را حداکثر 10 تا 12 بار انجام دهید.

شنا رفتن روی دیوار : تقویت بالا تنه

شنا روی دیوار از تمرینات بالا تنه بوده که به تقویت عضلات سه سر بازو، سینه ای و دلتایی، کمک می کند. این تمرین را می توان به حالت ایستاده و یا نشسته انجام داد.

1. پا های خود را کنار هم قرار داده و به فاصله ی حدود 60 سانتی متری یک دیوار ایستاده یا بنشینید.
2. کف دستان خود را روی دیوار بگذارید؛ به طوری که دست ها صاف بوده، در مقابل شانه ها قرار بگیرند و کمی بیش تر از عرض شانه باز باشند.
3. در حالی که آرنج ها در کنار بدن جمع بشوند، به آرامی به سمت دیوار خم شوید تا جایی که بینی شما با دیوار تماس پیدا کند. این حالت را نگه داشته و به وضعیت بدن خود دقت کنید. شما می بایست در عضلات پشت ساق پا ها (اگر ایستاده اید) و عضلات سینه ای، مقداری کشش احساس کنید. بدن خود را از سر تا انگشتان پا مستقیم نگه دارید و اگر نشسته اید، دقت کنید که کمر شما صاف باشد.
4. به آرامی به حالت اولیه ی خود باز گردید.
5. این عمل را 3 تا 5 بار تکرار کنید.

کشیدن پشت در حالت نشسته : تمرین کششی

کشیدن، به منظور حفظ جریان خون در ماهیچه ها از اهمیت خاصی برخوردار است. در زیر به یک تمرین کششی اشاره می کنیم که می توانید آن را در صندلی و یا صندلی چرخ دار، انجام دهید.

1. روی صندلی به طور مستقیم و کشیده بنشینید.
2. اگر ممکن است کمی به جلوی صندلی بیایید.
3. در حالی که کتف های خود را به طرف یکدیگر و پایین می کشید، نفس گرفته و با کمک عضلات تنه ی خود، به سمت جلو خم شوید. تا جایی به جلو بروید که بتوناید حالت بدن را حفظ کنید.
4. کتف های خود را به عقب کشیده و به طوری که مستقیما رو به جلو نگاه می کنید، نفس خود را بیرون داده و به وضعیت شروع باز گردید.

در جا راه رفتن : تمرین تعادل

به عقیده ی لوکتیک (Luketic)، تمرین تعادل برای ام اس از اهمیت خاصی برخوردار است. راه رفتن در جا ، می تواند با انداختن وزن از طرفی به طرف دیگر بدن، به بالا بردن تعادل کمک کند.

1. پا ها را به اندازه ی عرض بدن باز کرده، عضلات شکم را سفت نگه دارید. در صورت نیاز، از یک صندلی یا پیشخوان به منظور حفظ تعادل استفاده کنید.
2. به آرامی زانوی راست خود را خم کرده و کف پای راست را از زمین جدا کنید. سپس پای خود را به موقعیت راه رفتن بیاورید. ران شما باید حدودا موازی با سطح زمین ، قرار بگیرد.
3. سه ثانیه مکث کرده و سپس به آرامی پای خود را پایین بیاورید.
4. این عمل را با پای چپ خود انجام دهید.

این ورزش را 5 بار برای هر پا انجام داده و به تدریج آن را به 10 تا 15 مرتبه برسانید.