شما پشت میز کار خود مشغول کار هستید و سعی می‌کنید سوزش یا بی‌حس بودن دست و مچ دست را نادیده بگیرید. ناگهان، در مچ دست و بازوی خود درد زیاد و تیزی را حس می‌کنید. این امر می‌تواند به علت بیماری سندرم تونل کارپال در شما باشد. تونل کارپال یک مسیر باریک در قاعده دست است که از رباط و استخوان‌ها ساخته می‌شود. از این مسیر رشته‌های عصبی و تاندون‌ها عبور می‌کنند. گاهی افزایش حجم تاندون ناشی از تحریکان و یا تورم در اثر عوامل دیگر، باعث باریک شدن این کانال می‌شود، درنتیجه اعصابی که از این کانال عبور می‌کنند، تحت‌فشار قرار می‌گیرند. علائم آن معمولاً به‌تدریج شروع می‌شوند. همان‌طور که علائم بدتر می‌شوند، گرفتن اشیاء با دست نیز مشکل‌تر می‌شود.
در اغلب موارد علت این بیماری این است که تونل کارپال در افراد مبتلا نسبت به افراد دیگر باریک‌تر است. علل دیگر عبارت‌اند از: کار کردن در خط مونتاژ، آسیب مچ دست یا تورم آن به علت بیماری‌های خاص، مانند آرتریت روماتوئید. احتمال بروز سندرم تونل کارپال در زنان سه برابر مردان است. تشخیص زودهنگام و درمان برای جلوگیری از آسیب دائمی عصب‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. پزشک سندرم تونل کارپال را از طریق معاینه فیزیکی و آزمایشات عصبی خاص تشخیص می‌دهد.
علت درگیر شدن عصب دست چیست؟
تحت‌فشار قرار گرفتن عصب مدین باعث بروز سندرم تونل کارپال می‌شود. این فشار می‌تواند ناشی از تورم یا هر چیزی دیگری باشد که در اثران کانال یا تونل کارپال باریک‌تر می‌شود. عوامل متعددی می‌تواند باعث تورم در این ناحیه شود، ازجمله:
- بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید، آرتریت روماتوئید و دیابت.
- حرکت مکرر دست بخصوص خم شدن مچ دست روبه پایین (دست پایین‌تر از مچ دست آید) و یا حرکت مکرر مچ دست.
- بارداری.
نشانه‌های این عارضه چیست؟
سندرم تونل کارپال می‌تواند باعث سوزش، بی‌حسی، ضعف یا درد در انگشتان دست شود. برخی از افراد ممکن است بین آرنج و دست دچار درد شوند. علائم اغلب در انگشت شست، انگشت اشاره، انگشت میانی و نیمی از انگشت انگشتری رخ می‌دهد. اگر بیمار انگشتان مشکل داشته باشند اما انگشت کوچکش موردی نداشته باشد، می‌تواند نشانه‌ای از وجود بیماری سندرم تونل کارپال باشد. علت این امر این است که عصب دهی انگشت کوچک متفاوت است. ممکن است علائم بیمار در شب آغاز شود. احتمال دارد با تکان و حرکت دادن دست علائم بیمار تسکین یابد.
عوارض
عوارض سندرم تونل کارپال غیرمعمول است اما می‌تواند شامل مواردی همچون: آتروفی (کاهش توده عضلانی) و ضعف عضلات در قسمت قاعده شست در کف دست شود. اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند یک عارضه دائمی باشد. این امر می‌تواند منجر به کاهش توانایی انگشتان آسیب‌دیده شود.
روش‌های تشخیص و ارزیابی
پزشک شرایط و سلامتی عمومی بیمار ازجمله ابتلا به بیماری‌هایی مانند: آرتریت، کم‌کاری تیروئید یا دیابت را بررسی می‌کند، همچنین در خانم‌ها وضعیت بارداری ارزیابی می‌شود. آسیب‌دیدگی اخیر مچ دست، بازو یا گردن بررسی می‌شود. پزشک در مورد کارهای روتین و روزمره بیمار و یا هرگونه فعالیتی که می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی مچ دست شود، سؤالاتی خواهد پرسید.
در طول معاینه، پزشک حس، قدرت و ظاهر گردن، شانه‌ها، دست‌ها، مچ دست و دست‌ها را بررسی می‌کند. ممکن است پزشک آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون یا تست‌های عصبی را تجویز کند.
راه‌های درمان سندروم تونل کارپال چیست؟
درمان سندرم تونل کارپال به‌شدت علائم و علت اصلی آن بستگی دارد. به‌طورکلی دورنمای درمان مثبت است، زیرا سندرم تونل کارپال معمولاً به اقدامات محافظه‌کارانه پاسخ می‌دهد. برخی از این اقدامات عبارت‌اند از:
اسپلینت یا آتل‌بندی
اغلب درمان‌های ساده مانند استفاده از آتل می‌تواند کمک‌کننده باشد، آتل‌ها انواع مختلفی دارند، ازجمله:
- آتل تثبیت‌کننده برای استراحت مچ دست بیمار – به‌خصوص اگر علائم آن در شب بدتر شود.
- آتل کار- از این نوع آتل زمانی استفاده می‌شود، که علائم بیمار حین برخی از فعالیت‌های خاص شدت یابد. آتل باید مچ دست را در حالت مستقیم و کشیده نگه دارد.
پزشک توضیحات لازم را در خصوص انواع آتل‌ها و مناسب‌ترین نوع آن به بیمار خواهد داد.
دارودرمانی
از داروهای متعددی برای درمان سندرم تونل کارپال استفاده می‌شود. گزارش شده است که ویتامین (ب 6)(پیریدوکسین) برای از بین بردن برخی علائم سندرم تونل کارپال مفید است، اگرچه مکانیسم اثران دقیقاً مشخص نیست. همچنین داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی می‌توانند در کاهش التهاب و درد بیمار مؤثر باشند.
ماساژ
نشان داده شده است که ماساژ درمانی هدفمند برای کمک به گرفتن اشیاء و افزایش قدرت دست در بیماران مبتلا به سندرم تونل کارپال مفید است. ماساژ درمانی می‌تواند از طریق افزایش گردش خون ناحیه مچ دست، کاهش التهاب، کمک به حذف مواد زائد متابولیک، تسکین عضلات و تاندون‌های تحریک شده، در درمان و جلوگیری از ایجاد سندرم تونل کارپال مفید باشد.
تزریق کورتون
تزریق استروئید می‌تواند برای سندرم تونل کارپال مفید باشد، اگرچه ممکن است پس از هفته‌ها یا ماه‌ها اثر آن کاهش یابد. مقدار کمی از داروی استروئیدی به داخل تونل کارپال تزریق می‌شود، این کار به کاهش تورم کمک می‌کند. تزریق ممکن است به‌ندرت ناراحت‌کننده باشد، اما می‌تواند بسیار مؤثر عمل کند. تزریق استروئید به مفصل مچ دست در مواردی که بیمار مبتلا به آرتروز مچ دست است، می‌تواند بسیار تسکین‌دهنده باشد.
اهمیت فیزیوتراپی در درمان سندرم تونل کارپال
فیزیوتراپی برای بیماران مبتلا به تونل کارپال، مخصوصاً در موارد خفیف تا متوسط، مفید است. ممکن است پزشک موارد زیر را موردتوجه قرار دهد:
- حرکت دادن استخوان کارپال و کشش عضله رتیناکولوم فلکسور، جهت گشاد کردن تونل کارپال.
- تمرینات مخصوص اعصاب و تاندون‌ها، برای اطمینان از عملکرد درست اعصاب و دامنه حرکتی مچ دست.
- کشش عضلات و بافت‌های نرم.
- اصلاح ناهنجاری‌های ستون فقرات در ناحیه گردن، برای جلوگیری از دردهای ارجاعی و سندرم آسيب دوگانه.
- اصلاح و تقویت چنگ زدن و تکان دادن انگشت شست و همچنین تقویت ساعد در مراحل بعد.
- تمرینات خاص برای اصلاح دامنه حرکتی اندام فوقانی، مچ دست و همچنین تمرینات استقامتی.
- تمرینات خاص برای اصلاح وضعیت قرارگیری بدن و افزایش دامنه حرکتی و توانایی دست.
TENS (تحریک الکتریکی اعصاب)
نشان داده شده است که دستگاه (TENS) (تحریک الکتریکی عضلانی از طریق پوست)باعث کاهش درد ناشی از سندرم تونل کارپال می‌شود. تصور می‌شود که TENS درد را به‌واسطه دو روش زیر کنترل می‌کند:
- تحریک در سطح حسی یا نظریه کنترل دروازه درد: به این معنی که امواج الکتریکی تولیدشده توسط دستگاه TENS در انتقال سیگنال‌های درد تداخل ایجاد می‌کند، به‌نحوی‌که نمی‌گذارد پیام درد، از رشته‌های عصبی به مغز انتقال یابد.
- تحریک حرکتی – در این فرایند تحریک حرکتی باعث آزاد شدن مواد مسکن طبعی بدن می‌شود، درنتیجه درد به‌واسطه مواد تسکینی آزادشده کاهش خواهد یافت.
اولتراسوند درمانی
نشان داده است که اولتراسوند درمانی به درمان سندرم تونل کارپال کمک می‌کند. درمان اولتراسوند شامل اثر حرارتی و غیرحرارتی می‌شود. در سطح حرارتی، نفوذ امواج صوتی به درون بافت‌ها، باعث ارتعاش مولکولی می‌شود، این امر باعث می‌شود حرارت و دمای بافت هدف افزایش یابد، درنتیجه درد بیمار تسکین می‌یابد. اثر غیرحرارتی توسط امواج ایستاده ایجاد می‌شود، درنتیجه بافت تحریک شده و التهابش کاهش می‌یابد. مزیت این روش درمانی این است که اثرات درمانیان تنها طی 5 دقیقه، دو بار در هفته ظاهر خواهد شد.
تمرینات ورزشی
بعضی از پزشکان تمرینات خاصی را برای مچ دست توصیه می‌کنند که می‌تواند از تحت‌فشار قرار گرفتن عصب مدین پیشگیری نماید، مانند:
کشش ساعد
برای انجام این تمرین، روی یک صندلی به‌صورت صاف بنشینید، بالاتنه و ستون فقرات شما باید کاملاً صاف و مستقیم باشند. هر دو دست را مستقیماً در جلوی بدن خود قرار دهید، کف دست‌ها به سمت پایین باشد، سپس انگشتان دست خود را به سمت بالا و دیوار بچرخانید تا یک احساس کشش ملایمی را در ساعد خود حس کنید، این حالت را 5 نا 10 ثانیه نگه‌دارید.
کشش مچ دست
برای انجام این تمرین، روی یک صندلی به‌صورت صاف بنشینید، بالاتنه و ستون فقرات شما باید کاملاً صاف و مستقیم باشند. هر دو دست را مستقیماً در جلوی بدن خود قرار دهید، کف دست‌ها به سمت پایین باشد، انگشتان خود را به سمت داخل بچرخانید تا یک حالتی شبیه پنجه ایجاد شود، سپس انگشتان خود را تا آنجا که ممکن است از هم دور کنید. در حین انجام کار با رایانه یا نشستن پشت میز کار، هر 30 دقیقه یک بار، 5 تا 10 بار تکرار کنید.
کشش و خم کردن مچ دست با وزنه
برای انجام این تمرین، در یک موقعیت نشسته قرار بگیرید به‌نحوی‌که ساعد شما بر روی لبه یک میز یا صندلی قرار داشته باشد، مچ شما باید معلق و آویزان باشد، کف دست به سمت پایین قرار داشته باشد. یک دمبل یا وزنه را در دست خود بگیرد و درحالی‌که ساعد بر روی میز قرار دارد، مچ خود را به سمت بالا بچرخانید. به‌آرامی به موقعیت اولیه بازگردید و 5 تا 10 بار تمرین را تکرار کنید. سپس تمام مراحل تمرین را در حالتی که کف دست رو به بالا قرار دارد، تکرار نمایید.
جراحی
اگر عصب مدین شدیداً تحت‌فشار باشد و یا اگر بی‌حسی و درد بیمار با سایر روش‌های درمانی بهبود نیابد، ممکن است عمل جراحی ضروری گردد. در جراحی از طریق رهاسازی و گشاد گردن تونل کارپال، فشار وارده بر عصب برطرف می‌گردد، درنتیجه درد بیمار کاهش می‌یابد. اگر بیمار برای یک مدت طولانی به سندرم تونل کارپال مبتلا شده باشد – به‌ویژه اگر عضلات و اعصاب او تحلیل رفته و ضعیف شده باشند- ممکن است عمل جراحی باعث بهبودی کامل بیمار نشود، اما به میزان زیادی درد بیمار را کاهش خواهد داد. برای اکثر افراد، جراحی بسیار موفقت آمیز خواهد بود، اما همانند تمام اعمال جراحی، برخی از افراد ممکن است دچار عوارض شوند.
چگونه می‌توان از عود مجدد سندرم تونل کارپال جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از بازگشت سندرم تونل کارپال، مراقبت از سلامت عمومی بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است. وزن خود را در محدوده طبیعی حفظ کنید، سیگار نکشید و برای افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری اندام‌ها، به‌صورت منظم ورزش کنید. اگر بیمار دچار بیماری‌های مزمن است، مانند آرتروز یا دیابت، باید دقیقاً مطابق دستورالعمل پزشک عمل کند تا وضعیت او دائماً تحت کنترل باشد.
همچنین بیمار باید از مچ دست و دست خود، مراقبت‌های لازم را به عمل آورد:
- سعی کنید همیشه مچ دست را در حالت طبیعی خود نگه‌دارید.
- برای نگه‌داشتن اشیاء، از تمام دست خود استفاده کنید و نه‌فقط انگشتان.
- هنگام تایپ کردن، مچ دست خود را صاف و مستقیم نگه‌دارید، دست کمی بالاتر از مچ دست قرار داشته باشد. وقتی دست‌ها در کنار بدن قرار دارند، شانه‌ها را شل نگه‌دارید.
- اگر بیمار می‌تواند، هنگام انجام حرکات تکراری، به‌نوبت دست‌های خود را عوض کند.
