خار پاشنه: درمان، علائم و علت

خار پاشنه پا یکی از دلایل اصلی درد پاشنه است. خار پاشنه استخوان رشد کرده‌ای است که به استخوان پاشنه چسبیده است و در قوس کف پا رشد می‌کند.

علت به وجود آمدن خار پاشنه

التهاب رشته‌های بافتِ پیوندیِ کف پا، موجب خار پاشنه می‌شود.

رشته‌های پیوندی کف پا، طناب‌های پیوندی ضخیمی هستند که از بافت پیوندی زیر سطح استخوان پاشنه پا شروع شده و در کف پا به سمت پنجه‌ها امتداد می‌یابند. رشته‌های پیوندی کف پا موجب قوس کف پا می‌شوند. هرگاه این رشته‌ها ملتهب ‌شوند یا در آن‌ها پارگی‌های ریز زیاد شود، به آن التهاب رشته‌های پیوندی کف پا گفته می‌شود.

هنگامی‌که التهاب رشته‌های پیوندی کف پا طولانی ‌شود یا آسیب ادامه یابد، بدن بافت نرمی را که ضعیف و آسیب دیده است با استخوان ترمیم می‌کند. رشته‌های پیوندی آسیب‌دیده معمولاً از طریق فعالیت فیبروبلاستی -ایجاد رشته‌های پیوندی- درمان می‌شوند. فیبروبلاستی حداقل برای شش هفته فعالیت می‌کند. اگر در طول این زمان بازهم آسیب ادامه یابد، ياخته‌های استخوان ساز  هم در این ناحیه وسط بدن به کار گرفته می‌شوند.

یاخته‌های استخوان‌ساز، استخوان را تشکیل می‌دهند و در نتیجه استخوان (توده‌ى كلسيم‌) درون رشته‌های پیوندی کف پا به‌وجود می‌آید یا درون پاشنه پا فرو می‌رود. این‌ شکل از تشکیل استخوان‌، به عنوان خار پاشنه پا شناخته می‌شود.

این مورد در آسیب‌های نوع  کششی بسیار شایع است. رشد استخوان اضافی  به عنوان خار پاشنه ‌پا یا خار استخوان پاشنه شناخته می‌شود.

علائم خار پاشنه پا

 معمولا علائم خارپاشنه شامل موارد زیر هستند:

• معمولاً اولین تجربه درد خارپاشنه پا در صبح یا بعد از استراحت رخ می‌دهد.
• درد خار پاشنه پا با اولین قدم‌ها بدتر می‌شود و با فعالیت که باعث گرم شدن آن می‌شوند، بهتر می‌شود.
• هنگام دست گذاشتن به ناحیه دردناک، احتمالاً یک برآمدگی استخوانی دردناک در زیر دست احساس می‌شود.

تشخیص خار پاشنه

معمولاً فیزیوتراپ یا پزشکان ورزشی براساس علائم، سابقه و آزمایشات شما، خارهای پاشنه و التهاب رشته‌های پیوندی کف پا را تشخیص می‌دهند.

فیزیوتراپ‌ها و پزشکان بعد از تأیید خار پاشنه پا یا التهاب رشته‌های پیوندی کف پا، دلیل ابتلای شما به خار استخوانی را بررسی می‌کنند و یک برنامه درمانی برای شما ارائه می‌دهند.

اشعه ایکس توده کلسیمی یا استخوان فرو رفته در پاشنه پا یا رشته‌های پیوندی کف پا را نشان می‌دهد. این توده کلسیمی یا استخوان به عنوان خار پاشنه پا یا خار استخوان پاشنه شناخته می‌شود.

اسکن‌های اولتراسوند یا MRI برای شناسایی هرنوع  پارگی، التهاب یا انباشت توده‌های کلسیمی در رشته‌های پیوندی کف پا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آزمایش‌های پاتولوژی (آسیب شناسی) (از جمله آزمایش پادگن HLA B27) ممکن است بیماری اسپونديلوآرتريت را تشخیص دهد که می‌تواند باعث علائمی شبیه التهاب رشته‌های پیوندی کف پا شود.

عوامل خطر برای خار پاشنه

شما در معرض توسعه التهاب رشته‌های پیوندی کف پا و خارهای استخوانی ‌پاشنه هستید اگر:

• فعال بودن – انجام ورزش‌هایی که فشار بیش از حدی به استخوان پاشنه پا و بافت متصل به ‌آن وارد می‌کنند، به‌ویژه اگر سفتی عضلات ساق‌پا یا رگ‌به‌رگ شدن مچ پا از پیچ‌خوردگی قبلی مچ پا داشته باشید که حرکت مچ پا، مثل دویدن، رقص باله و تمرین‌های هوازی را محدود ‌کند.
• اضافه وزن(چاقی) – اضافه وزن، فشار و ضرب‌دیدگی را در رشته‌های پیوندی کف پا افزایش می‌دهد.
• بارداری – اضافه وزن و تورم مربوط به بارداری می‌تواند باعث شل‌تر شدن رباط‌ها شود، که این مسئله منجر به مشکلات حرکتی و ایجاد التهاب می‌شود.
• ایستادن روی پا – داشتن کاری که نیاز به راه رفتن و ایستادن زیاد بر روی سطوح سخت داشته باشد مانند کارکنان کارخانجات، معلم‌ها و پیشخدمت‌ها.
• کف پای صاف یا قوس زیاد کف پا – تغییرات در قوس کف پا قابلیت جذب ضربه را تغییر می‌دهد و می‌تواند باعث سفتی و کشش رشته‌های پیوندی کف پا شود، که در این صورت کف پا مجبور است نیروی اضافی را جذب کند.
• میان ‌سالی و پیری – با بالا رفتن سن ممکن است قوس کف پای شما سست شود و افتادگی پیدا کند که این امر باعث وارد شدن فشار بیش از حد بر روی رشته‌های پیوندی کف می‌شود.
• پوشیدن کفش‌های بی کیفیت
• ماهیچه‌های ضعیفِ قوسِ کف پا – ماهیچه فرسوده باعث می‌شود رشته‌های پيوندى کف پا تحت فشار بیش از حد قرار گرفته و آسیب ببیند.
• آرتروز – برخی از انواع آرتروز می‌تواند باعث التهاب در تاندون‌های کف پا شود، که  این امر می‌تواند باعث التهاب رشته‌های پيوندى کف پا شود.
• دیابت‌ها – هرچند دلیل آن معلوم نیست، ولی افراد دیابتی بیشتر به این التهاب دچار می‌شوند.

پیش بینی به‌وجود آمدن خار پاشنه

 اگر التهاب رشته‌های پيوندى کف پا یا خار پاشنه پا بعد از چند ماه به کارگیری درمان‌های معمول بازهم ادامه یافت، ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد به پاشنه شما داروهای استروئیدی ضد التهابی تزریق کند. ثابت شده است که تزریقات کورتیزون فواید کوتاه مدتی دارند ولی این کار می‌تواند پیشرفت بهبودی شما را از میان مدت به بلند مدت تغییر دهد، این یعنی اگر مجدداً به این بیماری مبتلا شوید مدت بهبودی شما طولانی‌تر خواهد شد. برای بهبود نتایج نیاز به تحقیقات بیشتری است.

درمان خار پاشنه پا

خبر خوب این است ‌که نود درصد بیماران با درمان‌هایی که در آن‌ها به جراحی نیاز نیست، علائم خار پاشنه پای آن‌ها تسکین می‌یابد و خبر بد این‌که، این درمان‌ها ممکن است برای تأثیرگذاری بیشتر چند ماه یا بیشتر طول بکشند و معمولاً پزشکان روش درمان‌ را عوض نمی‌کنند  مگر اینکه علائم تا یک سال بعد از شروع درمان پابرجا بمانند – هرچند این مقدار برای کنترل و مهار علائم خار پاشنه پا زمان زیادی است.

استراحت

پرهیز از کارهایی که باعث ایجا علائم این بیماری می‌شود اولین قدم برای درمان آن است. برای مثال، دوی استقامت، ایستادن‌ یا راه رفتن‌های طولانی را  برای چند روز کنار بگذارید. معمولاً تنها استراحت می‌تواند به تسکین شدیدترین دردها و فروکش کردن التهاب‌ها کمک کند.

شاک ویو تراپی

یک درمان جدید و بسیار تأثیرگذار برای خار پاشنه پا، شاک ویو تراپی است. این درمان از انرژی پالس‌ها برای ایجاد ریز شوک‌ها (میکروتراما -microtrauma) در نسج رشته‌های بافت پیوندی کف پا بهره می‌گیرد. این ریز شوک‌ها (میکروتراما) بدن را وادار می‌کنند تا  بافت را ترمیم کند.

شاک ویوتراپی یکی از چندین فناوری است که به بهترین شکل در افراد دارای بیماری مزمن و مقاوم به درمان‌های سنتی معمول مانند خارهای استخوانی مزمن به خوبی اثربخش است. شاک ویو تراپی به فرایند خود درمانی بدن به چندین روش سرعت می‌بخشد:

• شاک ویو تراپی از طریق فرآیندی به نام کَویتِیشِن، تولید فیبروبلاست و تنوسیت را تحریک می‌کند. فیبروبلاست یا سلول تنوسیت بافت‌های پیوندی بدن (از قبیل تاندون‌ها و رشته‌های ماهیچه‌ها) را تشکیل می‌دهند.
• شاک ویو تراپی با تهییج زیاد عصب‌هایی که حس درد را به مغز می‌فرستند، درد را کاهش می‌دهد.
• این روش می‌تواند رسوبات توده کلسیم را در هم بشکند (که به عنوان خار از آن‌ها یاد می‌کنیم) و بسته به شرایط، این کار ممکن است هدف باشد یا نباشد، اما محصول ثانویه آن جالب توجه و سودمند است. در همه موارد، این روش چیزی را که باعث ایجاد خار شده مورد هدف قرار می‌دهد، نه خود خار را.

استفاده از یخ

مالیدن  یخ  بر روی محل به حذف برخی از علائم و کنترل درد پاشنه پا کمک خواهد کرد. این کار مخصوصاً هنگامی مفید است که درد شدیدی در محل خار به طور ناگهانی ایجاد ‌شود.

تمرینات و کشش‌ها

تمرینات و کشش‌ها برای تسکین درد بافتِ اطرافِ استخوانِ پاشنه پا طراحی شده‌اند. برخی تمرینات ساده‌ی صبحگاهی و شامگاهی، اغلب به بیماران کمک می‌کند تا هر چه سریعتر بهبود یابند. بسیاری از بیماران با فیزیوتراپ‌ها کار می‌کنند، ولی شما می‌توانید برخی از فعالیت‌های ساده را خودتان انجام دهید. اگر برای انجام تمرینات به کمک نیاز داشتید، ابتدا چند جلسه با فیزیوتراپ کار کنید تا آموزش ببینید و سپس خودتان به تنهایی انجام دهید.

داروهای ضد التهاب

داروهای ضد التهاب هم به کنترل درد و هم به کاهش التهاب کمک می‌کند. اغلب داروها را می‌توان بدون نسخه تهیه کنید، اما داروهای تجویزی هم وجود دارند که می‌توان با مراجعه به پزشک از آن‌ها استفاده کرد. داروهای ضد التهاب را می‌توان بدون هیچ مشکلی همراه با دیگر داروها مصرف کرد.

ماساژ

ماساژ قوس پا اغلب برای کم کردن یا از بین بردن علائم خار پاشنه پا مفید است. اغلب ماساژ را خودتان می‌توانید انجام دهید که بسیار هم مفید است ولی یک ماساژور حرفه‌ای بهتر می‌تواند به بیمار کمک کند.

کفی کفش

کفی‌های کفش اغلب کلید موفقیت درمان خار پاشنه هستند. کفی‌های کفش اغلب به بیمار اجازه می‌دهند تا فعالیت‌های روزانه‌اش را بدون درد ادامه دهد. کفی‌هایی که  برای این کار مفیدند عبارتند از کفی‌های ژله‌ای، کفی‌های قوسی(کمک‌کننده به قوس کف پا) و کفی‌های اُرتوتیک (orthotic) سفارشی.

پابند‌های شب

پابند‌های شب برای حفظ پاشنه پا از کشش هنگام خواب، مورد استفاده قرار می‌گیرند. با انجام این کار، قوس کف پا در شب منقبض نمی‌شوند و انتظار می‌رود مفید باشد به طوری که بیمار هنگام صبح درد نداشته باشد.

تزریق كورتيزون‌

اگر با انجام موارد بالا درد ازبین نرود، تزریق كورتيزون‌ می‌تواند از التهاب خار پاشنه پا بکاهد، ولی بسیاری از فیزیوتراپ‌ها علاقه‌ای به تزریق كورتيزون‌ ندارند زیرا با تزریق كورتيزون‌ مشکلات جدی بالقوه‌ای در ناحیه پاشنه پا به وجود خواهد آمد.

دو مشکلی که بعد از تزریق کورتیزون باعث نگرانی می‌شوند، تحلیل و تضعیف بالشتک چربی و پارگی بافت پیوندی کف‌پا است. هردوی این مشکلات درصد بسیار کمی از بیماران را درگیر خود می‌کنند، ولی می‌توانند علائم درد پاشنه را بدتر کنند.

بانداژ

استفاده از بانداژ می‌تواند بدون کاهش فعالیت‌ها به بافت پیوندی استراحت بدهد. بانداژهای ورزشی را می‌توان از هر داروخانه‌ای خرید. این نوع بانداژها برای درمان موارد شدیدی هستند که به دلیل افزایش ناگهانی در وزن و انجام تمرینات سنگین ورزشی به‌وجود آمده‌اند.

اولتراسوند تراپی

برای بسیاری از افراد، اولتراسوند تراپی یک درمان مؤثر برای درد پاشنه پا است. در این روش امواج صوتی به محل آسیب‌دیده، یعنی محل درد ارسال می‌شوند و با فرکانس یک میلیون ارتعاش در هر ثانیه حرکت می‌کنند و تا عمق دو اینچ در بدن نفوذ کرده و درمانی را که به دنبال آن هستید، برایتان به ارمغان می‌آورند.

این نوع از درمان برای درد پاشنه پا مزایای بسیاری دارد. ابتدا، امواج اولتراسوند به عمق لازم نفوذ می‌کند تا بر بافت پیوندی کف پا تأثیر بگذارند. این ناحیه اغلب متورم است و یکی از دلایلی است که بسیاری از افراد از درد پا رنج می‌برند. از طریق اولتراسوندتراپی می‌توان تاندون‌های بافت پیوند و ناحیه‌ی پیرامونی آن را تسکین داد و بافت عضلات و رباط‌ها را آرام ساخت.این کار به تحریک جریان خون کمک می‌کند و از تورم می‌کاهد. به دلیل افزایش جریان خون، این بافته‌ها اکسیژن و مواد مغذی بسیار بیشتری را دریافت می‌کنند. علاوه بر این، ضایعات بافت از بین می‌روند و به بهبود این ناحیه کمک می‌شود.

جراحی

بیمارانی که درد خار پاشنه پا دارند به‌ندرت به جراحی نیاز پیدا می‌کنند ، اما اگر بیماران تمامی روش‌های معمول را امتحان کرده باشند و علائم بیماری هنوز وجود داشته باشند، ممکن است به جراحی نیاز پیدا کنند.

اگر درمانی انجام نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

اگرخار پاشنه درمان نشود و رها گردد، بزرگ‌تر می‌شود و معمولاً به‌شدت دردناک می‌شود. لطفاً برای آگاهی و توصیه‌های اختصاصی‌تر درمورد خار پاشنه یا التهاب بافت پیوندی کف پا، با پزشک فیزیوتراپ‌تان تماس بگیرید.