سکته مغزی ارتباطات حیاتی بین مغز و ماهیچه های بدن شما را مختل می‌کند، به همین دلیل علت اصلی ناتوانی در درازمدت می‌باشد و تقریباً همیشه باعث از بین رفتن تحرک و حرکت فرد می‌شود. با این حال، این ناتوانی همیشه لزوماً دائمی نیست. در حقیقت، توان‌بخشی به ویژه در مراحل اولیه بهبودی، هنگامی که بیماران بر عضلات آسیب دیده خود کنترل کمتری دارند، بسیار مهم است. مهم نیست که در کجای مسیر بهبودی هستید، پیشرفت طولانی مدت شما به یک برنامه فیزیوتراپی مداوم بستگی دارد. بهتر است دلایل اینکه که چرا فیزیوتراپی برای توان‌بخشی پس از سکته مغزی برای بازماندگان آن بسیار مفید است، را بدانید.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون طبیعی به مغز به طور ناگهانی قطع یا مسدود شود. این امر می‌تواند به دلیل خونریزی یا هموراژ (haemorrhage) موجود از رگ خونی یا لخته شدن رگ خونی باشد. سکته مغزی سومین علت مرگ و میر در سراسر جهان است. 80٪ سکته‌ها به عنوان ايسكميك طبقه بندي می‌شوند، يعني خون رسانی به بخشي از مغز به علت لخته شدن يا انسداد قطع می‌شود و در نتيجه باعث مرگ بافت مغزی می‌شود.
نتیجه سکته مغزی از بین رفتن عملکرد در قسمت آسیب دیده مغز است. ممکن است فرد در کنترل حرکت در یک طرف بدن خود مشکل داشته باشد مثلا روی سر، بازو، پا و صورت تأثیر بگذارد. گفتار، بینایی، بلع، روده و مثانه نیز می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد. احساسات، توانایی تمرکز و حافظه فرد نیز ممکن است تغییر کند.
بسیار ضروری است که علائم سکته مغزی را زود تشخیص داده و به سرعت به بیمارستان برده شوید باشید. درمان‌های جدید اگر در زمان مشخصی از زمان شروع علائم تجویز شوند، می‌توانند منجر به نقص اندک یا کاهش اثرات جانبی ناشی از سکته شوند، اما مداخله اولیه بسیار مهم است.
اولین علائم سکته مغزی را به یاد داشته باشید:
- افتادگی صورت
- ضعف بازو و دست‌ها
- دشواری تکلم
- زمان تماس اضطراری با اورژانس
هدف از فیزیوتراپی پس از سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی اغلب باعث فلج عضلات در یک طرف بدن می‌شود، به این معنی که بیماران عملکرد یکی از دست‌ها و یکی از پاهای خود را از دست می‌دهند. در هفته‌ها و ماه‌های اول بهبودی، فیزیوتراپیست ها با بازماندگان سکته مغزی کار می‌کنند تا این عضلات را تحریک کرده و آن‌ها را در حال کار نگه دارند حتی قبل از اینکه مجدداً حرکت اختیاری آن عضلات را به دست آورند. در صورت بازگشت عملکرد این عضلات، فیزیوتراپی به بیماران اجازه می‌دهد مهارت‌های روزمره خود را دوباره بشناسند و سلول‌های مغزی سالم خود را مجدداً کنترل کنند تا قسمت‌های آسیب دیده بدن را کنترل کنند. این بخشی از خدمات مختلفی است که برای بهبودی سکته مغزی شامل کاردرمانی، پرستاری توان‌بخشی و گفتاردرمانی ارائه می‌شود.
مزایای فیزیوتراپی برای بازماندگان پس از سکته مغزی
به محض اینکه اکسیژن بعد از سکته مغزی به مغز شما بازگردد، بدن و مغز شما فرایند طولانی بهبودی از آسیب مغزی و از دست دادن عملکرد عضلات را شروع می‌کنند. توان‌بخشی پس از سکته مغزی بخش بزرگی از این روند بهبودی است و اغلب پس از 24 ساعت از گذشت سکته مغزی آغاز می‌شود. فیزیوتراپیست های سکته مغزی قادر به تحریک عضلات و اعصاب آسیب دیده برای حفظ گردش خون و جلوگیری از سفتی عضلات هستند، سپس بیماران را از طریق مراحل بهبودی سکته مغزی راهنمایی می‌کنند، زیرا حرکات اساسی عضله را رها می‌کنند.
امروزه بسیاری از فیزیوتراپیست ها در سکته مغزی و انواع دیگر آسیب های عصبی تخصص دارند. این درمانگران می‌دانند چگونه به بیماران كمك كنند تا حرکات پیچیده بدن را برطرف كنند و از عوارضی كه بعداً باعث پیشرفت این نقایص می‌شود، جلوگیری كنند. بعد از سکته مغزی، بهبودی تعادل، هماهنگی و مهارت‌های اساسی دیگر برای کیفیت کلی زندگی شما ضروری است.
چه زمانی به فیزیوتراپی احتیاج دارید؟
قبل از اینکه حتی از بیمارستان خارج شوید، باید بدانید که کدام فیزیوتراپیست یا چه برنامه توان بخشی می‌خواهد در بهبود عوارض ناشی از سکته مغزی به شما کمک کند. پزشکان شما می‌دانند چه چیزی برای بدن شما پس از سکته مغزی بهتر است، بنابراین مطمئن شوید که تمام برنامه‌های تجویزی خود را با دقت بررسی کرده و در مورد برنامه توان بخشی خود با تیم پزشکی مشورت کنید. متخصص مغز و اعصاب شما بر اساس نیازهای فوری جسمانی و خطرات ناشی از عوارض سکته مغزی، شما را به یک برنامه فیزیوتراپی یا مرکز توان‌بخشی ارجاع می‌دهد.
برخی از برنامه‌های توان‌بخشی سخت‌گیرانه تر از سایرین هستند، بنابراین تنظیم ایده آل روش درمانی شما بستگی به علائم فردی و شرایط زندگی شما دارد. اختلالات حرکتی و حسی پس از سکته مغزی بسیار متداول است، اما در صورت دریافت تحریک و پشتیبانی مناسب از اندام‌هایی که در اثر سکته مغزی دچار آسیب شده اند، شانس بهبودی شما را افزایش می‌دهد. پزشک شما می‌تواند در انتخاب برنامه و روش درمانی که به شما کمک می‌کند درجه خاصی از ناتوانی خود را با توجه به عواملی مانند سلامت عمومی بدن، سن و سایر عواملی که بر توانایی بدن شما تأثیر می‌گذارد، بر طرف نمایید.
در طی فیزیوتراپی پس از سکته مغزی چه اتفاقی می‌افتد؟
فیزیوتراپی برای سکته‌های مغزی معمولی برنامه‌های خاصی برای تناسب بدنی بازماندگان دارد. در اولین ملاقات با متخصص جدید، او بدن شما را به طور کامل معاینه می‌کند، و در مورد یادداشت های خود با پزشک متخصص شما مشورت می‌کند و با شما یا عزیزان شما در مورد علائم و عوارض هایی که در اثر این وضعیت در شما ایجاد شده است، گفت و گو می‌کند. این کار به آن‌ها امکان می‌دهد تا برنامه ای مناسب برای شما تهیه کنند، و تمرکز کافی بر بازیابی حرکت و جلوگیری از مشکلات احتمالی که ممکن است بعد از سکته مغزی ایجاد شود، داشته باشند.
برنامه فیزیوتراپی شما در حدود اهداف مشخصی خواهد بود، که شما و درمانگرتان برای تنظیم و کار در کنار هم عمل خواهید کرد. پزشکان بیماران را ترغیب می‌کنند به خصوص در مورد اهداف و جدول زمانی مشخص شما سؤال کنند، تا اطمینان حاصل کنند که همه در راستای یک هدف تلاش می‌کنند و در نتیجه شما می‌دانید از فیزیوتراپی چه انتظاری داشته باشید.
به عنوان مثال، فیزیوتراپیست‌ها با ابتدایی ترین کارها و حرکات، مانند حرکت ایمن نحوه بلند شدن از تختخواب به صندلی، ضمن محافظت از بازوهای مختل شده شما از آسیب، شروع می‌کنند. آن‌ها به تدریج به تمرینات و وظایفی که تعادل را بهبود می‌بخشد، کمک می‌کنند و سعی می‌کنند مهارت‌های اصلی هماهنگی را از دست ندهید، و مغز خود را مجدداً برای انجام وظایف عملکردی مانند گرفتن اشیاء و راه رفتن، تنظیم کنید. فیزیوتراپیست شما ممکن است روش استفاده از دستگاه‌های بازیابی از سکته مغزی را نیز به عنوان مثال یک دستکش مکانیکی که به تقویت و درک کمک می‌کند، آموزش دهد.
آب درمانی
غوطه وری در آب می‌تواند معالجه افراد دارای اختلال عصبی را با مزایای درمانی، فیزیولوژیکی و اجتماعی تقویت کند. هیدروتراپی اصطلاحی است که برای ورزش در آب گرم استفاده می‌شود و یک روش درمانی مرسوم برای بیماران دارای بیماری‌ها و اختلالات عصبی و اسکلتی عضلانی است و به عنوان یک برنامه درمانی با استفاده از خواص آب، که توسط یک فیزیوتراپیست مناسب و کار بلد برای بهبود عملکرد تنظیم شده است، استفاده می‌شود. در حالت ایده آل این روش درمانی با هدف نهایی شما تعریف می‌شود. استخر هیدروتراپی باید دارای حرارت و دمای مناسبی باشد.
مطالعات نشان داده است كه فعالیت‌های مبتنی بر آب برای افراد پس از سكته مغزی برای كاهش ناتوانی مؤثر است اما به همین ترتیب شواهد كافی وجود ندارد تا نتیجه گیری شود كه تمرینات مبتنی بر آب بی اثر یا حتی مضر هستند. یک مطالعه اخیر نتایج مثبت و بهبود زیادی در تعادل سطح بالا و عملکرد پیاده روی پس از یک برنامه درمانی 4 هفته ای را نشان داد. تحقیقات بیشتر مورد نیاز است که برای ارزیابی اثربخشی تمرینات مبتنی بر آب برای افراد پس از سکته مغزی باید با تعداد بیشتری از افراد مورد استفاده قرار گیرد.
الکتروتراپی
تحریک الکتریکی ممکن است برای کسانی که قدرت کمتری در بازوها یا پاها دارند (به خصوص برای کسانی که مقاومت کمتری در برابر عصبانیت ناشی از ناتوانی دارند) استفاده شود. تحریک الکتریکی ممکن است برای جلوگیری یا کاهش ناتوانی شانه استفاده شود.
ارتوپدی
ابزار ارتوپدی، مانند هر ابزاری که در معالجه یک بیماری پیچیده و مزمن به کار رفته است، می‌تواند تمام سطوح سلامتی را به یکباره هدف قرار دهد. این ابزار ممکن است یک مداخله باشند که برای تغییر ساختار بدن استفاده می‌شوند و یا مداخله ای برای پشتیبانی و تثبیت ماهیچه های ناتوان شده و دارای اختلال طراحی شده باشند، بنابراین به وسیله این ابزار می‌توان فعالیتی را انجام داد، یا اینکه این ابزار یک وسیله کمکی برای فعال کردن مشارکت فرد در کارهای روزمره زندگی خود مانند کار کردن باشد.
ابزار ارتوپدی دستگاه هایی هستند که با قرار دادن صحیح و مناسب آن‌ها در سطح خارجی بدن می‌توان به یکی از موارد زیر رسید:
- تسکین درد
- بی حرکتی بخش‌های عضلانی و اسکلتی
- بارگذاری محوری تحلیل یافته
- جلوگیری یا اصلاح ناهنجاری
- عملکرد ناموفق
ارتزها از انواع مختلف مواد از جمله ترموپلاستیک‌ها، فیبر کربن، فلزات، مواد الاستیک، EVA، پارچه یا ترکیبی از مواد مشابه ساخته می‌شوند. برخی از طرح‌ها ممکن است در یک فروشگاه محلی تجهیزات پزشکی خریداری شود. سایر افراد با مشکلات خاص تر نیاز به تجویز پزشک دارند که مطابق با نیاز بیمار، ارتز متناسب خواهد بود. بریس های بدون نسخه دارای عملکرد کلی هستند و در اندازه های مختلف در دسترس هستند. آن‌ها عموماً با دکمه باریک یا بند بسته می‌شوند و به صورت کاملاً محکم در محل خود نگه داشته می‌شوند.
برنامه‌های سرپایی و بستری
برخی از برنامه‌های توان‌بخشی سکته مغزی برنامه‌های مرتبط با بستری شدن فرد و برخی دیگر برنامه‌های سرپایی هستند. برنامه‌های مرتبط با زمان بستری بیماران را می‌پذیرند که یک شب در بیمارستان بمانند و به آن‌ها اتاق اختصاص می‌دهند تا در طول درمان در آنجا زندگی کنند. برنامه‌های سرپایی بدون نیاز به ماندن بیمار در طول شب، روش درمانی را ارائه می‌دهند. برنامه‌های سرپایی با مراجعه به بخش سرپایی بیمارستان، مرکز توان‌بخشی سرپایی یا برنامه روز بیمارستان، به یک بازمانده سکته مغزی که در خانه زندگی می‌کند، اجازه می‌دهد تا طیف کاملی از خدمات را داشته باشد.
بسته به وضعیت زندگی و نوع مراقبت‌های لازم، شما یکی از این سه نوع برنامه مراقبت درمانی را دریافت خواهید کرد:
امکانات توان‌بخشی در زمان بستری
بازماندگان از سكته مغزی با اختلالات شديد ممكن است نياز به ماندن در يك مرکز پرستاری مجهز داشته باشند كه در آنجا 24 ساعته توان‌بخشی و مراقبت‌های پزشکی را دریافت می‌کنند. انجمن قلب آمریکا تأکید می‌کند که اهمیت برنامه‌های بستری بین رشته ای که فشرده هستند و زمینه‌های مختلفی از تخصص‌ها را در زمینه نظارت و معالجه بیمار دارند، بسیار بالا می‌داند. اگر حداقل پنج روز در هفته و سه ساعت در روز به فیزیوتراپی احتیاج دارید، کاندید خوبی برای توان‌بخشی به صورت بستری هستید.
فیزیوتراپی سرپایی
متخصصین درمانی سرپایی بیماران را برای چند ساعت در روز در یک مرکز فیزیوتراپی مستقر در بیمارستان یا یک مرکز خصوصی ملاقات می‌کنند.
فیزیوتراپی خانگی
بعد از ترخیص از بیمارستان یا مراکز بستری، ممکن است پزشک معالج مراقبت‌های ویژه ای را در خانه برای شما در نظر داشته باشد. در حین فیزیوتراپی ویژه در منزل، متخصصین درمانی مستقیماً به منزل شما می‌آیند و روی تمریناتی کار می‌کنند که به منظور بازسازی و تقویت ماهیچه های شما در ضمن بازپس گیری بافت سالم مغز شما طراحی شده اند.
چه موقع درمان من به پایان می‌رسد؟
سریع‌ترین بهبودی معمولاً در چند ماه اول پس از سکته مغزی است، اما بهبودی ممکن است ماه‌ها و سال‌ها ادامه داشته باشد. بعد از این مدت، معمولاً پیشرفت هایی اتفاق می‌افتد، زیرا شما به جای ترمیم در اثر آسیب های ناشی از خود سکته مغزی، قوی تر، قوی تر شده و توانایی استفاده از بدن خود را دارید. مغز شما با به چالش کشیدن به روشی مشابه هنگامی که همه مهارت‌های جدید را یاد می‌گیریم قادر به تغییر خواهد بود.
در صورت بروز مشکلات مداوم ناشی از سکته مغزی، باید بازتوانی (از جمله فیزیوتراپی) را تا زمانی که نیاز دارید ادامه دهید. این بدان معنی است تا زمانی که شما اهداف روشنی داشته باشید و درمان به شما در پیشرفت و رسیدن به آن‌ها کمک می‌کند، باید این روش‌های درمانی را ادامه دهید. اگر درمانگر شما فکر کند که شما دیگر از روش درمانی مد نظر بهره‌ای نمی‌برید، در مورد پایان جلسات با شما صحبت خواهد کرد.
