ارزیابی منظم توسط آسیب‌شناس گفتاری و زبان در کلینیک گفتاردرمانی (آسیب‌شناسی اختلالات گفتار و بلع) به شما کمک می‌کند تا از نیاز به گفتاردرمانی و یا سایر مداخلات درمانی موردنیاز، آگاهی‌های لازم را کسب نمایید. آسیب‌شناسان گفتار و زبان ما قادرند، گفتار و فرایند رشد زبان کودک شما را به‌دقت ارزیابی کرده و توصیه‌های لازم را جهت ارتقاء کودک شما ارائه نمایند.
جهت دریافت مشاوره و گرفتن نوبت می‌توانید با شماره 03132372301 تماس حاصل فرمایید
شکاف لب و کام (لب شکری) چیست؟
اصطلاح “شکاف” به معنای وجود فاصله و یا عدم ادغام بافت‌ها می‌باشد. کودکان می‌توانند با انواع مختلفی از شکاف‌ها و با شدت‌های مختلف به دنیا آیند. در شکاف لب معمولاً یک‌فاصله‌ای در میان لب بالایی پدید می‌آید. این فاصله اغلب شامل استخوان‌های فک بالا و یا لثه‌ها نیز می‌شود.
در شکاف کام در سقف دهان (“سخت‌کام ” و یا ” نرم‌کام “) شکاف و یا فاصله‌ای ایجاد می‌شود. بدین معنا که سقف دهان زمانی که جنین در رحم مادر در حال رشد و توسعه است به‌خوبی شکل نگرفته و به‌صورت کامل ادغام نمی‌شود. شکاف لب و شکاف کام می‌توانند در یک‌طرف دهان (شکاف یک‌سویه) و یا در هر دو طرف (شکاف دوسویه) ایجاد شوند.
ازآنجاکه لب و کام به‌طور جداگانه توسعه می‌یابند، ممکن است فردی دریک زمان تنها مبتلابه شکاف کام و یا شکاف لب (لب شکری) شود، همچنین ممکن است این دو عارضه هم‌زمان در فرد ایجاد شوند.
نوع دیگری از شکاف کام وجود دارد که تحت عنوان “شکاف کام زیر مخاط” شناخته می‌شود. در یک شکاف کام زیر مخاط، شکافی در عضلات و یا استخوان‌های سقف دهان ایجاد می‌شود، اما توسط غشای مخاطی پوشیده می‌شود، بنابراین هنگام معاینه دهان، وجود شکاف به‌راحتی قابل‌تشخیص نیست.
برخی از کودکان مبتلابه شکاف کام زیر مخاط، دارای علائمی (به‌عنوان‌مثال، دوشاخه شدن زبان کوچک، وجود یک شیار در وسط سخت‌کام و یا داشتن صدای تودماغی هنگام صحبت کردن) هستند که در تشخیص مؤثر است، درحالی‌که برخی از آن‌ها هیچ نشانه‌ای نخواهند داشت. بنابراین، درمان شکاف کام زیر مخاط، کاملاً متفاوت است.
چه چیزی باعث شکاف لب یا کام می‌شود؟
شکاف لب و شکاف کام (لب شکری) در اوایل دوران بارداری شکل می‌گیرد. علل احتمالی متعددی برای این عارضه عنوان‌شده است، اما هیچ علت واحدی برای این بیماری شناسایی نشده است. به نظر می‌رسد غالب شکاف‌های لب و کام در اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد شده باشند. در برخی موارد هم وجود شکاف لب یا کام “تصادفی” است، بدین معنی که در فرد مبتلا، هیچ نشانه‌ای از سابقه خانوادگی و یا بیماری‌های زمینه‌ای یافت نمی‌شود.
احتمال بروز بیماری شکاف لب یا کام (لب شکری) به عوامل متعددی وابسته است، ازجمله تعداد افراد آسیب‌دیده در یک خانواده، نزدیکی بستگان مبتلا، نژاد و جنس فرد مبتلا و شدت شکاف. مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها و گروه‌های تحقیقاتی، عوامل خطر مختلفی را معرفی کرده‌اند که شانس ابتلای به شکاف کام یا لب (لب شکری) را افزایش می‌دهد. برخی از این عوامل عبارت‌اند از فاکتورهای ژنتیکی، سیگار کشیدن در دوران بارداری، دیابت، مصرف مواد، مصرف برخی از داروها (مانند داروهای ضد تشنج و صرع) و مراقبت‌های بهداشتی ضعیف دوران بارداری.
جراحی‌ترمیم لب
جراحی‌ترمیم لب معمولاً زمانی انجام می‌شود که کودک شما در سه‌ماهگی قرار دارد. فرزند شما تحت بیهوشی عمومی (به خواب عمیق می‌رود) قرار می‌گیرد و شکاف لب و عضلات پشت آن با دقت ترمیم می‌شوند. معمولاً بینی نیز به‌صورت هم‌زمان تغییر شکل داده می‌شود. به‌طورمعمول عمل لب شکری بین یک تا دو ساعت طول می‌کشد، اگرچه اگر شدت شکاف بیشتر باشد، می‌تواند بیشتر نیز طول بکشد. در اثر عمل جراحی، یک اسکار باریکی (جای زخم) بر روی لب ایجاد خواهد شد، اما جراح تلاش خواهد کرد که این اسکار با خطوط طبیعی لب استتار شود، درنتیجه کمتر نمایان خواهد بود.
آیا گفتار کودکان مبتلابه شکاف کام دچار اختلال خواهد شد؟
در کودکان مبتلابه شکاف لب و کام (لب شکری) به وجود مشکلات گفتاری در مقاطعی از زندگی آن‌ها متداول است. بیش از نیمی از آن‌ها در طول دوران کودکی خود، نیاز به گفتاردرمانی پیدا خواهند کرد. بااین‌حال، بسیاری از این کودکان تا سن ۵ سالگی گفتارشان اصلاح خواهد شد.
معاینه منظم گوش و شنوایی کودکان مبتلابه شکاف کام (لب شکری) بسیار مهم است، خواه شما به وجود مشکل شک کرده باشید یا نه. کودکان مبتلابه شکاف کام و لب بیشتر در معرض ابتلای به عفونت گوش (اوتیت مدیا) قرار می‌گیرند تا کودکان سالم.
کودکانی که به‌صورت مکرر دچار عفونت گوش می‌شوند، در معرض خطر از دست دادن شنوایی، تأخیر در آغاز گفتار و مشکلات گفتاری هستند، زیرا در اثر تجمع مایعات در گوش میانی، به‌درستی قادر به شنید اصوات نخواهند بود.
کودکان مبتلابه شکاف لب و یا کام احتمالاً با چه مشکلات گفتاری روبه‌رو خواهند شد؟
قبل از درمان شکاف لب و کام ، میان حفره بینی و دهان حدفاصلی وجود ندارد. این به این معنی است که الف) کودک نمی‌تواند فشار هوا مناسب را دردهان خود ایجاد کند، زیرا که هوا از طریق بینی خارج می‌شود. ب) به علت ناقص بودن بافت‌ها در سقف دهان، لمس زبان برای تولید اصوات با مشکل مواجه خواهد شد. این دو مشکل می‌توانند یادگیری ایجاد برخی از اصوات را برای کودک دشوار کنند. آن را برای یک کودک است که با شکاف کام و لب متولدشده نشان می‌دهد تأخیر در شروع گفتار و اختلال در توسعه گفتار در کودکان مبتلابه شکاف کام و لب (لب شکری) در طول ۹ الی ۲۴ ماهگی، امر غیرمعمولی نیست. بنابراین، مهم است که به صحبت کردن با فرزندتان اهتمام داشته باشید و او را تشویق کنید تا با شما صحبت کند. هنگامی‌که کام کودک ترمیم شود، فرزند شما قادر به یادگیری الفاظ صامت بیشتری خواهد بود و بهتر می‌تواند کلمات را تلفظ کند. اما هنوز هم ممکن است در طول سال‌های اول درمان، صحبت کردن او با تأخیر همراه باشد. ممکن است در برخی از کودکان، در دوران اولیه کودکی، بنا به دلایل مختلف مشکلات تلفظی (اختلال در تولید اصوات خاص) ادامه داشته باشد. اگر دندان‌های کودک شما به‌درستی تراز نشده باشند، صحبت کردن کودک قابل‌درک است، اما برخی از اصوات (مانند “س” یا “ش”) ممکن است دچار انحراف و یا تغییر شوند. همچنین مهم است به یاد داشته باشید که ممکن است برخی از کودکان، (با یا بدون شکاف کام)، به‌صورت طبیعی دیرتر از بقیه، صحبت کردن را آغاز می‌کنند.
هنگامی‌که الفاظ به شکل صحیح تولید می‌شوند، نرم‌کام بالا آمده و به سمت پشت گلو حرکت می‌کند، درنتیجه حفره بینی از دهان جدا می‌شود به‌طوری‌که هوا و صدا مستقیماً از دهان خارج می‌شوند. عدم توانایی بستن شدن حفره بینی از دهان،” نارسایی اسفنکتر حلقی – دهانی ” نامیده می‌شود.
کودکانی مبتلابه نارسایی اسفنکتر حلقی – دهانی ممکن است هنگام صحبت کردن صدایشان تودماغی شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که بخش نرم‌کام دهان قادر به بستن حفره بینی نمی‌باشد، درنتیجه هنگام صحبت کردن هوا و اصوات از طریق بینی خارج می‌شوند. بنابراین به‌احتمال‌زیاد فرد دچار عارضه ” پر خیشومی شدگی” و یا صدای “تودماغی” می‌شود. (البته عبور هوا و صدا از بینی هنگام تلفظ اصواتی همچون “م”، “ن” طبیعی است.)
تقریباً ۲۵٪ از کودکان مبتلابه شکاف کام و لب (لب شکری) که هنوز کام آن‌ها ترمیم نیافته است، درجاتی از نارسایی اسفنکتر حلقی – دهانی را نشان می‌دهند. ممکن است هنگام تلفظ اصوات شما متوجه صدای “خرخر” یا “غرغر” کردن فرزند خود شوید. این صداها نشان‌دهنده تلاش کودک برای جبران این نقیصه است. این رفتار معمولاً قبل‌ترمیم شکاف وجود دارد و ممکن است حتی پس از ترمیم شکاف نیز ادامه داشته باشد.
اگرچه می‌توان این حالت را توسط گفتاردرمانی اصلاح نمود، اما شما نباید کودک را تشویق به انجام این کار بکنید، چراکه تغییر دادن عادت‌های نابهنجار دشوار خواهد بود.
همچنین ممکن است کودکان مبتلابه نارسایی اسفنکتر حلقی – دهانی، دچار تغییرات صدا نیز بشوند. در این مورد ممکن است، صدای فرزند شما ” خشن ” و یا “نفس‌آلود” شود، همچنین ممکن است کودک سریع خسته گردد.
این مشکل معمولاً در اثر فشار مضاعفی که کودک بر تارهای صوتی وارد می‌کند، ایجاد می‌شود. این فشار مضاعف بخاطر تلاش کودک برای درست تلفظ کردن اصوات می‌باشد.
در مورد مشکلات گفتاری چه می‌توان انجام داد؟
ممکن است گفتاردرمانی به‌تنهایی قادر باشد به اصلاح اختلال گفتار فرزند شما بپردازد. گفتاردرمانی برای درمان کودکان مبتلابه ” پر خیشومی شدگی” خفیف، اختلالات تلفظی و یا تأخیر در صحبت کردن بسیار مؤثر است. هدف از گفتاردرمانی اشاعه عادات خوب سخن گفتن و همچنین یادگیری تلفظ صحیح اصوات می‌باشد. گفتاردرمانی به‌تنهایی نمی‌تواند به‌طور کامل “پر خیشومی شدگی” متوسط تا شدید را که در اثر نارسایی اسفنکتر حلقی – دهانی به وجود آمده است، درمان نماید. نوع درمانی که فرزند شما دریافت خواهد کرد بر اساس نوع مشکل او تعیین خواهد شد. علاوه بر این، مدت‌زمان درمان نیز به نیازهای کودک و شدت اختلال گفتاری او، بستگی خواهد داشت. اگر مشکلات بیان فرزند شما، به اختلال موجود در دندان‌ها نیز ربط داشته باشد،، ترکیبی از درمان گفتاری و درمان دندانی می‌تواند در به حداقل رساندن مشکلات او کمک‌کننده باشد.
اگر تیم درمانی شکاف کام و لب (لب شکری) به این نتیجه برسد که گفتاردرمانی به‌تنهایی مشکل سخن گفتن فرزند شما را برطرف نمی‌کند، ممکن است گزینه‌های درمانی دیگری در نظر گرفته شود. ممکن است کودک شما برای درست صحبت کردن به جراحی کام دیگری نیازمند باشد.
دو جراحی رایج برای کمک به سخن گفتن کودک عبارت انداز:
۱- فارینژیال فلپ (pharyngeal flap)
۲- فارینگوپلاستی اسفنکتر (sphincter pharyngoplasty)
(همچنین ممکن است جراح برای اصلاح گفتار تصمیم بگیرد جراحی لب شکری را مجدداً انجام دهد). آسیب‌شناس گفتار و زبان با جراح کودک شما همکاری خواهند داشت تا بهترین نوع عمل را متناسب با نیازهای کودک، تعیین نمایند. با جراح خود گفت‌وگو کنید تا از روش جراحی انتخاب‌شده برای کودکتان آگاهی یابید. به یاد داشته باشید که نتایج عمل جراحی، فوراً آشکار نخواهد شد.
تقریباً در اغلب موارد برای اصلاح گفتار کودک نیاز است پس از عمل جراحی، کودک در جلسات گفتاردرمانی شرکت نماید تا بیان صحیح و درست سخن گفتن را تمرین نماید.
اگرچه اغلب جراحی رویکرد غالب درمانی برای اصلاح نارسایی اسفنکتر حلقی – دهانی محسوب می‌شود، اما در برخی از بیماران استفاده از پروتزهای اصلاحی توصیه می‌گردد. این ابزارهای کمکی در داخل دهان قرار می‌گیرند، درست شبیه نگه‌دارنده‌های ارتودنسی.
دو نوع رایج این پروتزها عبارت‌اند از: ۱) حباب اصلاح گفتار و ۲) بالابرنده پالاتال.
حباب اصلاح گفتار به نحوی طراحی شده است که فضای بین نرم‌کام و گلو را مسدود نماید. دستگاه بالابرنده پالاتال نیز کمک می‌کند تا نرم‌کام به در موقعیتی قرار بگیرد که بسته شدن حفره بینی امکان‌پذیر باشد. بسیاری از متخصصان بر این باورند که استفاده از ابزارهای کمکی در کودکانی مناسب است که حداقل ۵ سال سن داشته باشند. بااین‌حال، هر بیمار باید به‌صورت فردی مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود آیا این دستگاه برای او مناسب است یا نه.
نقش آسیب‌شناس گفتاری در یک تیم درمانی شکاف کام و لب چیست؟
آسیب‌شناس گفتار در تیم درمانی شکاف کام و لب (لب شکری) مسئولیت‌های بسیاری دارد و باید به‌صورت منظم کودک شما را معاینه نماید.
آسیب‌شناس گفتار باید به‌طور مداوم گفتار و پیشرفت زبان فرزند شما را ارزیابی نماید. همچنین مشکلات شنوایی (با کمک یک شنوایی‌شناس) کودک شما نیز باید به‌صورت منظم بررسی شود. علاوه بر ارزیابی گفتار، آسیب‌شناس گفتار می‌تواند در به حداقل رساندن مشکلات تغذیه‌ای کودک شما کمک شایانی بنماید، به‌احتمال‌زیاد تکنیک‌های را به شما آموزش می‌دهد که در نحوه تغذیه کودک شما بسیار مؤثر خواهد بود. (ممکن است این نقش را تیم پرستاری نیز انجام دهد.)
پدر و مادر در خصوص روند درمان چه کمکی می‌توانند انجام دهند؟
والدین نقش حیاتی در پیشرفت گفتار و زبان کودک بازی می‌کنند. مهم است که شما با کودک خود صحبت کنید و او را تشویق کنید تا به‌درستی تمرینات سخن گفتن صحیح را انجام دهد. در صورت امکان، با آسیب‌شناس گفتار همکاری کنید تا بتوانید برنامه‌های بهبود سخن گفتن کودک را در منزل پیگیری و ادامه دهید. او می‌تواند تمرینات خاصی را به شما آموزش دهد، که در بهبود اختلالات گفتاری کودک شما نقش مؤثری داشته باشد. مهم است کودک شما احساس کند، در اصلاح سخن گفت خود در حال پیشرفت است، بنابراین همیشه او را دلگرم کرده و تمرینات را برای او سرگرم‌کننده کنید.
