درمان بی حسی، سوزن سوزن شدن، خواب رفتن و گزگز دست و پا

بی‌حسی دانش واژه گسترده‌ای است که برای توصیف احساس غیرمعمول در تمام بخش‌های بدن به کار می‌رود، اما این حس بیشتر دست و کف پا و گاهی اوقات بازو و پا را نیز درگیر می‌کند. البته بی‌حسی در اطراف دهان و تقریباً هر نقطه‌ای از بدن رخ می‌دهد. این بی‌حسی در دامنه‌ای از گزگز کف پا و سوزن سوزن شدن تا بی‌حسی کامل یا عدم واکنش نشان دادن به محرک‌های خارجی متغیر است. بی‌حسی و خواب رفتن دست و پا در مواردی مانند قرار گرفتن انگشتان در معرض هوای بسیار سرد، بی‌خطر و موقتی است. به علاوه برخی در زمان بروز حمله‌های عصبی یا حتی دچار شدن به میگرن انگشتان و اطراف دهانشان بی‌حس می‌شود یا گزگز می‌کند. اما بی‌حسی گاهی می‌تواند نشانه ابتلا به عارضه‌ای جدی مانند آسیب عصبی یا دیسک کمر باشد که به مرور پیشرفت می‌کند و در نهایت دائمی می‌شود که باید تا حد امکان از آن پیشگیری کرد. پارگی دیسک گردن موجب بروز درد در گردن، انتشار درد به بازو، درد شانه، گزگز و بی‌حسی بازو و دست می‌شود.

بی‌حسی گاهی با سوزش کف پا ، درد تیز و تیرکشنده یا ضعف بازو، پا یا عضله‌های صورت همراه است. بی‌حسی بسته به علت یا عارضه مولد این علامت می‌تواند نشانه ابتلا به عارضه‌ای زودگذر یا بیماری‌ای وخیم و جدی باشد.

علت ها و دلایل

بر اساس نظر کارشناسان، آسیب عصبی رایج‌ترین دلیل بی‌حسی یا گزگز دست و پا است که به ناتوانی کامل حسی یا واکنش نشان ندادن به محرک‌های بیرونی منجر می‌شود. البته عامل‌های جسمی و روانی متعدد دیگری نیز وجود دارد که به بی‌حسی موقت ،گر گرفتن زانو، افزایشی یا دائمی دست و کف پا دامن می‌زند.

مشکلات جسمی

•  کمبود مواد غذایی: داشتن رژیم غذایی نامناسب و فاقد مقادیر لازم ویتامین‌های ضروری مانند A, B5, B6, B12 وD و مواد معدنی مانند آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم و فسفر موجب بروز علائمی چون بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا می‌شود. انجام آزمایش خون جهت تعیین کمبود احتمالی این مواد و تشخیص علت بی‌حسی الزامی است.

•  فشردگی عصبی: بی‌حسی از علائم رایجی است که به سنگینی دست و بازو یا پا پس از نشستن یا ایستادن طولانی مدت در یک موقعیت ارتباط می‌یابد. بی‌حسی در این حالت از فشردگی درازمدت اعصاب ناشی می‌شود، البته این گزگز کردن یا سوزن سوزن شدن کف پا یا مور مور شدن دست و پا غالباً حسی موقتی است و با تغییر موقعیت از بین می‌رود. فشردگی عصبی درازمدت و مکررآسیب زننده به اعصاب بروز مشکل جدی‌تری را در پی دارد که به درد و ضعف و بی حسی دست و پا می‌انجامد. شماری از این مشکل‌ها و بیماری‌ها عبارت‌اند از:

الف. سندروم تونل کارپال یا مجرای مچ دست: فشردگی عصب‌های مچ دست معمولاً اشخاصی را هدف قرار می‌دهد که مدت طولانی با صفحه کلید رایانه کار می‌کنند یا دست و مچ دست را زیاد به کار می‌گیرند.

ب. فتق یا لغزش دیسک: به ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری، یا مهره‌ی پنجم کمری و مهره اول خاجی یا ساکروم (دیسک بین مهره ای S1-L5)، به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار می‌آورداین عارضه توأم با فشردگی عصب‌های نخاعی است که با بی‌حسی و درد کف پا، پا و کمر همراه است.

ج. فشردگی اعصاب در اثر وارد شدن ضربه یا تروما: هر گونه ضربه و جراحت منجر به آسیب و فشردگی اعصاب می‌تواند به بی‌حسی و دیگر علائم دست و کف پا بیانجامد.

* بیماری‌های شامل آسیب عصبی: بیماری‌های بسیاری اعصاب را درگیر می‌کند و در نتیجه بی‌حسی، ضعف، فلج یا درد بروز می‌یابد. دیابت، ام.اس. یا فلج چندگانه و صرع از جمله این بیماری‌ها محسوب می‌شود.

* عارضه‌های کاهش دهنده گردش خون: ابتلا به عارضه‌های کاهش دهنده گردش خون بی‌حسی موقتی یا دائمی دست و کف پا را در پی دارد. رگ‌های خونی در دمای پایین منقبض می‌شوند و در نتیجه دست، کف پا، بینی و گوش بی‌حس می‌شود. ابتلا به سندرم رینود مشکلی را در گردش خون ایجاد می‌کند که به بروز بی‌حسی در زمان قرار گرفتن در محیط‌های سرد منجر می‌شود.

یک سری  از علائم بیماران دارای دیسک گردن  شامل علائم ناشی از فشار بر روی ریشه‌های عصبی و  علایم بسیار خطرناکتر و جدی تر  فشار بر روی نخاع است. در دیسک گردن علائم فشار بر روی ریشه‌های عصبی گردن  شامل انتشار یابنده از گردن و سمت شانه به سمت بازوها و سپس آرنج و مورمور، سوزن سوزن شدن و خواب رفتن دست و پا می باشد.

•    سکته مغزی، آنژین و بیماری شریان محیطی بیماری‌های جدی‌تری هستند که جریان خون را در مغز، قلب یا دیگر بخش‌های بدن به شدت کاهش می‌دهند و به ضعف، بی‌حسی و حتی گاهی اوقات فلج بیمار می‌انجامند.

•    کم‌کاری غده تیروئید با علائم فراوانی چون ضعف عمومی، خستگی مزمن، افزایش حساسیت به سرما و بی‌حسی همراه است.

•    مسمومیت‌های گوناگون، عفونت‌های ویروسی ناشی از نیش حشرات، زونا، الکلیسم یا افراط در نوشیدن مشروبات الکلی و پرتو درمانی نیز عارضه‌های دیگری هستند که ممکن است دلیل خواب رفتن دست و پا  و بی حسی دست و پا باشند .

عامل‌های روحی یا روانی :عامل‌های روحی یا روانی نیز در بی حسی دست و کف پا مؤثر هستند. اضطراب و استرس یا فشار روانی حاد گاهی اوقات به تنفس سریع یا نفس نفس زدن دامن می‌زند. نفس کشیدن سریع و سطحی حتی به مدت چند دقیقه گزگز کردن لب، دست و کف پا را در پی دارد که گاهی اوقات با خشکی و گرفتگی و حتی غش کردن همراه است. پیش از حمله‌های میگرن نیز گاهی بی‌حسی بروز می‌یابد که با سنگینی گردن، اطراف دهان، دست‌ها و کف پاها همراه است.

علت‌ های دیگر

ایدز یا اچ آی وی، سیفلیس و بیماری‌های خودایمنی دیگری مانند سندرم گولیان بار و سندرم شوگرن نیز از علل کمتر رایج بی‌حسی دست و کف پا محسوب می‌شوند.

تشخیص

همگی ما هر از گاه بی حس شدن دست و پا ، گزگز یا سوزش را احساس می‌کنیم. شما نیز احتمالاً هنگامی که پس از نشستن مدت طولانی در یک حالت می‌ایستید، با بی‌حسی اعضاء بدن روبه‌رو می‌شوید. بی‌حسی معمولاً پس از چند دقیقه برطرف می‌شود. اما بهتر است در صورت رویارویی با موارد زیر برای درمان بی حسی پا با پزشک مشورت کنید:
•    گزگز دست و پا و بی‌حسی مداوم بدون وجود هیچ دلیل مشخص
•    حساسیت پوستی
•    تشدید علائم پا در زمان راه رفتن
•    احساس سرگیجه
•    گرفتگی یا اسپاسم عضلانی
•    تکرر ادرار

راه ها و روش های درمان

درمان سوزش کف پا به تشخیص صحیح و علت اصلی گزگز بستگی دارد. سلول‌های عصبی محیطی تا زمان از بین نرفتن همچنان توانایی تکثیر را دارند.

اگرچه هیچ درمانی برای گونه‌های ارثی نوروپاتی یا آسیب عصبی محیطی وجود ندارد، بسیاری از گونه‌های اکتسابی قابل درمان‌اند. برای مثال بیماران دیابتی با تحت کنترل درآوردن قند خون می‌توانند پیشرفت نوروپاتی دیابتی را آهسته کنند؛ مصرف مکمل‌های ویتامین نیز آسیب عصبی محیطی بیماران دچار کمبود ویتامین را اصلاح می‌کند.

حفظ وزن بهینه و تناسب اندام، پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، رعایت رژیم غذایی متعادل و خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی یا حداقل زیاده‌روی نکردن در این مورد توصیه‌هایی کلی برای درمان گزگز دست و پا و همچنین درمان نوروپاتی محیطی هستند که همگی ما باید آنها را به خاطر داشته باشیم. ترک دخانیات نیز در حفظ سلامتی مؤثر است، چرا که این مواد باعث می‌شود خون کمتر به رگ‌هایی برسد که مواد مغذی را به عصب‌های محیطی می‌رسانند.

گزگز و دیگر علائم نوروپاتی محیطی در بعضی موارد با مصرف داروهایی تسکین می‌یابد که در اصل برای درمان صرع و افسردگی تجویز می‌شوند.

درمان با فیزیوتراپی

گزگزدست : درمان مور مور شدن دست و پا یا پارستزی تا حد زیادی به درمان علت اصلی این علامت بستگی دارد. چنانچه ابتلا به بیماری علت بی‌حسی باشد، بی‌حسی با درمان بیماری برطرف خواهد شد. به دلیل پایین بودن گردش خون، فیزیوتراپی برای درمان بی حسی دست و پا مؤثر است.

تمرین : تمرین‌ها و حرکت‌های لغزاندن اعصاب کاربرد گسترده‌ای در درمان خواب رفتن دست و پا دارد و با تسهیل گردش خون و حرکت اعصاب از آسیب عصبی جلوگیری می‌کند.

توالی حرکتی لغزاندن اعصاب : در ابتدا دست را شل به گونه‌ای مشت کنید که انگشت شست بیرون مشت باشد و روی انگشتان تا شده را بپوشاند. این حرکت گردش خون را بهبود می‌بخشد و از میزان فشار می‌کاهد. در مرحله دوم، مشت را باز کنید و تمام انگشتان را صاف و رو به بالا نگه دارید. در مرحله سوم کف دست را تا حد امکان و تا جایی که منجر به بروز درد و ناراحتی نشود، به عقب برگردانید. دست را چند ثانیه در این حالت نگه دارید. سپس در مرحله چهارم زمانی که دست همچنان در این حالت کشش بیشینه قرار دارد، انگشت شست را از باقی انگشتان دور کنید و چند ثانیه، البته به شرط بروز نیافتن درد، دور از دست نگه دارید. در مرحله بعد موقعیت دست را با کشش بیشتر آن به گونه‌ای تغییر دهید که کف دست رو به سقف باشد، رو به بالا و بیرون گرداندن دست کشش ملایمی را در امتداد مچ دست و عضله‌های در حال کشش از انگشت شست تا مچ دست وارد می‌کند. در آخرین مرحله باید با انگشت دست دیگر به انگشت شست کشیده شده فشار وارد کنید و آن را به سمت پایین بکشید. این توالی حرکتی را برای درمان بی حسی شست پا یا دست 3 تا 5 بار در یک نوبت انجام دهید.

ماساژ : علت خواب رفتن دست و پا گاهی  اختلال در گردش خون است، بنابراین ماساژ درمانی جریان خون را در دست‌ها افزایش می‌دهد. ماساژ گردش خون را از طریق تحریک خارجی سیستم گردش خون و مایعات لنفاوی بهبود می‌دهد.