از کودکتان بخواهید منطقه یا مناطقی که احساس درد تیز یا تپنده دارد را به شما نشان دهد. احتمالاً در سایر نقاط پای خود نیز درد خواهد داشت، همچون زانو ، قوزک یا عضلات ساق پا. از او بخواهید نقاط دقیق درد را به شما نشان دهد. این کار به مشخص شدن این که محل نشأت گرفتن درد در پاهای کودک کجاست و همچنین مشخص شدن علل محتمل درد او کمک میکند. حتماً با کودک به پزشک مراجعه کنید تا او معاینات تشخیصی را برای کودک انجام دهد و از پزشک درباره بهترین درمانهایی که میتواند به کودک شما کمک کند نظر بخواهید.
اگر کودکتان از درد پا شکایت دارد، شاید پیش خود فکر کنید که حتما “درد رشد” است. پا درد در کودکان میتواند چندین علت داشته باشد. همیشه تشخیص این علل سخت است، زیرا نمیتوان به راحتی با کودک ارتباط برقرار کرد و از احساس او یا بروز سانحهای برای او مطمئن شد. پس بعنوان والدین کودک، بهتر است علل مختلفی که میتواند باعث پا درد در کودکان شود را بدانید. حتماً با کودک خود به پزشک مراجعه کنید و در صورت لزوم روند درمانی را پی بگیرید. پزشک معمولاً درمان را با فیزیوتراپی و درمان غیر جراحی آغاز میکند. در موارد شدید ممکن است به انجام جراحی نیاز باشد.
علت پا درد کودکان چیست؟
این موارد از شایعترین علل شکایت کودک شما از پا درد در چنین سن پایینی هستند:
√ دردهای رشد:
کودک ممکن است تنها دچار دردهای رشد معمولی شده باشد. درد رشد میتواند در سنین 3 تا 4 سالگی بروز کنند. این دردها برای مدتی خود را نشان میدهند و سپس برطرف میشود و مجدداً در حوالی سنین نوجوانی سر و کلهشان پیدا میشود. درد رشد صرفاً درد عضلانی از فعالیتهایی همچون باز کردن، بالا رفتن از وسایل، به اطراف دویدن و بطور خلاصه فعالیت بیش از حد است. عضلات به خاطر رشد کودک در حالت کشیدگی قرار دارند، پس فعالیت بیش از حد کودکان میتواند باعث وارد آمدت فشار بیش از حد به آنها شود. علائم بالینی درد پا کودکان بخاطر رشد شامل این موارد است:
- عضلات درد میکند و گرفتگی دارد
- درد در پاها و ساق پاها احساس میشود
- در هنگام خواب پاها بی قرار هستند
- احساس درد تپنده در پاها احساس میشود.
√ کف پای صاف
ما همگی با کف پای صاف بدنیا میآییم. قوس کف پای انسانها در حدود سن 3 الی 4 سالگی شکل میگیرد. کودکان نوپا بیشتر دوست دارند با پای برهنه راه بروند تا با کفش، همین مسئله باعث میشود که کف پای کودکان در هنگام راه رفتن با زمین در تماس باشد. اگرچه این مسئله نباید باعث درد پا شود، ولی اگر کودک نوپای شما بیش از حد فعالیت میکند، احتمالاً باعث پا درد کودکتان خواهد شد. همچنین کودکان لیگامانهای سست و نرمی در پاهایشان دارند و ممکن است تحرک بیش از حد مفاصل پا نیز داشته باشند، دو عارضهای که بطور مزمن در کنار کف پای صاف دیده میشوند. علائم بالینی کف پای صاف کودکان:
- پاهای دردناک
- درد پاشنه
- درد در بالای پا
- و درد در بخش نرم کف پا
√ بیماری سیور
بیماری سیور عارضهای است که صفحات رشد داخل پاشنه را تحت تأثیر قرار میدهد. این صفحات غضروفهای انتهای استخوان را تبدیل به استخوان تازه میکنند. کودکان مبتلا به بیماری سیو درد بسیار شدید را همزمان با رشد استخوان پاشنه خود تجربه میکنند. این بیماری در کودکان پیش از سن 13 تا 15 سالگی رایج است و معمولاً بعد از سن 15 سالگی از بین میرود. علائم بالینی عبارتند از:
- درد بسیار شدید پاشنه با هر جهش ناگهانی رشد
- تورم
√ پیچ خوردگی پا
شاید کودکی که از درد پای خود شکایت دارد، حین بازی کردن دچار پیچ خوردگی پا شده است. این سن، دورهای است که کودکان کوچک دوست دارند از هر چیزی بالا بروند، بالا و پایین بپرند و هنگام بازی بدوند، که میتواند منجر به مصدومیتهایی شود که شایعترین این مصدومیتها پیچ خوردگی پاست. پیچ خوردگی زیاد دوام نمیآورند و کودک شاید حتی بعد از پیچ خوردن پا نیز دست از بازی کردن برندارد. هرچند، ممکن است بعد از چند ساعت که آرام شدند از پا درد شکایت کنند. علائم بالینی:
- پا درد تپنده
- تورم
- کبودی
- عدم توانایی برای تحمل وزن
√ استئوکندروز متاتارس پنجم یا بیماری Iselin
استئوکندروز متاتارس پنجم باعث میشود که کودک در نواحی خارجی پای خود احساس درد داشته باشد. این درد با پوشیدن کفشهای خیلی باریک، بالا و پایین پریدن بیش از حد و راه رفتن با پای برهنه بدتر میشود. این بیماری در کودکانی که “بیش از حد خمیده” هستند و روی تیغه خارجی پا راه میروند شیوع بیشتری دارد. این عارضه میتواند در کودکانی که پاهای بسیار صافی دارند، یا قوس بسیار زیادی دارند که باعث خمیده شده بیش از حد آنها یا سایش تیغه خارجی کفش با زمین میشود نیز رخ دهد. این بیماری میتواند با پیچ خوردگی پا یا قوزک پا، تاندونیت و یا حتی شکستگی متاتارس خارجی اشتباه گرفته شود. علائم بالینی
- درد در بیرون پا
- قرمزی، تورم
- ساییدگی نامتقارن کفش (یک طرف از کفش صاف تر از طرف دیگر است)
√ شکستگی فشاری
شکستگیهای فشاری در کودکان کمتر از سن 5 یا 6 سال شایع نیست ولی گاهی اوقات ممکن است حتی در سنین کمتر نیز رخ دهد. این عارضه بیشتر در کودکانی شایع است که ورزشهایی را در سنین پایین انجام میدهند که بر پاهایشان تأثیر میگذارد. اسکیت نمایشی، بسکتبال، والیبال و هر نوع ورزش دیگری که مستلزم فرود آمدن روی پاها باشد از متداولترین ورزشهایی هستند که باعث این نوع شکستگی میشوند. حتی پریدن از تخت خواب یا مبل و اشتباه فرود آمدن میتواند منجر به شکستگی فشار پا شود. علائم بالینی
- تورم در بالای پا
- کبودی نقطهای در محل شکستگی
- درد قوزک
- عدم توانایی در حرکت دادن انگشتان پا
چه زمانی باید برای درد پا کودکان به پزشک مراجعه کرد؟
شاید شکایت کودک از پا درد مسئله چندان نگران کنندهای نباشد. اگر شکایت کودک از پا دردش تا چند هفتهای ادامه دارد، شاید زمان مراجعه به متخصص اطفال باشد تا وی بتواند تشخیص و درمان وی را آغاز نماید. پزشک ممکن است برای معاینه شما را به متخصص ارتوپد ارجاع دهد.
روش تشخیص درد پا در اطفال
تشخیص پا درد از طریق گوش دادن دقیق به تاریخچه علائم مرتبط با درد پای کودک انجام میگیرد (زمان شروع علائم، چه کارهایی موجب وخامت آن میشود، چه وقت تسکین مییابد و غیره). پزشک با معاینه پا نیز میتواند علت بیماری را تشخیص دهد، از طریق ارزیابی تورم، گرمی، قرمزی و حساسیت پای کودک. معاینه دقیق انگشتان پا، ناخن انگشتان پا، زیر پا و قوزک معمولاً بخشی از ارزیابی و معاینه است. گاهی اوقات از عکس رادیولوژی یا سایر روشهای تصویربرداری همچون اسکن MRI نیز استفاده میشود تا پا درد تشخیص داده شود.
رایج ترین روش های درمان پا درد بچه ها
پس از تشخیص علت درد پا در کودکان توسط متخصص، چندین روش درمانی موثر وجود دارد که میتواند به تسکین درد کودک کمک کند. این روشها عبارتند از:
√ درمانهای اولیه
اگر کودک فردای ورزش کردن درد تپنده در پای خود احساس میکند، شاید بهتر باشد درمانهای اولیه و بالاتر قرار دادن پا از سطح بدن را امتحان کنید. این اقدامات کمک میکند تا دردهای آنی برای چند ساعت یا تا فردا برطرف شود. برای انجام درمانهای اولیه:
- به کودک اجازه دهید پاهایش را استراحت دهد و از هر گونه فعالیت جسمانی یا فعالیت سنگین اجتناب کند.
- کمپرس یخ را در یک حوله بپیچید، یا میتوانید از یک پلاستیک نخود یخ زده که در یک حوله پیچیده شده استفاده کنید، حوله را زیر پاشنه پای کودک قرار دهید. یخ را برای 20 دقیقه روی پا بگذارید و سپس 10 دقیقه یخ را بردارید، سپس دوباره برای 20 دقیقه یخ را روی پا قرار دهید.
- یک باند کشی را، همچون باند کشی ایس، دور پای کودک بپیچید تا تورم را کاهش دهد. بانداژ باید محکم بسته شود ولی نباید گردش خون را در پای کودک مختل نماید.
- پای کودک را با قرار دادن یک بالشت یا چند پتو زیر پای او بالا بیاورید. این کار به کاهش هرگونه درد و تورم کمک میکند.
- در صورت لزوم میتواند از مسکّنهای بدون نسخه استفاده کنید. عموماً متخصصین اطفال استفاده از ایبوپروفن را برای تسکین موقتی درد تجویز میکنند.
√ کفشهای مناسب
استایل و تناسب کفش برای کودکان بسیار مهم است. عملکرد اصلی کفشها جذب ضربه و حفاظت از پاهاست. در این سن، کودکان میتوانند از طیف متنوعی از کفشها، کفش مورد علاقه خود را انتخاب کنند، از جمله کفشهای ورزشی، صندلها، کفشهای کوهنوردی و غیره. پوشیدن کفش مناسب برای هر فعالیت برای جلوگیری از وقوع مصدومیت بسیار مهم است. به دنبال کفشی با قیمت مناسب، انعطاف پذیر و با تهویه مناسب باشید که فضای خوبی را برای رشد پای کودک در اختیار او بگذارد و همچنین بتواند به پیشگیری از پا درد کودک کمک کند.
√ فیزیوتراپی
اگر پا درد کودک شما در حال اثر گذاشتن بر فعالیتهای کودک شماست و برطرف نمیشود، از پزشک خود بخواهید تا شما را به متخصص فیزیوتراپی ارجاع دهد. فیزیوتراپی میتواند به کودک شما کمک کند تا درد خود را کنرل کرده و قدرت و انعطاف پذیری خود را بهبود بخشد. ضمناً طیف متنوعی از درمانها را در اختیار او میگذارد و به کودک کمک میکند تا مشکل خود را درک کرده و به او در بازگشت به فعالیتهای معمول خود کمک میکند.
√ ماساژ درمانی
ماساژ درمانی میتواند نوعی خارقالعاده از درمان برای تسکین پا دردی باشد که برای مدت زمان طولانی کودک را اذیت میکند. ماساژ به پاهای کودک شما کمک میکند تا فرصت بسیار مناسبی را به دست آورد تا بر هر نوع ناراحتی جدیدی که بخاطر عارضههای متنوع در حال تجربه کردن آن است، غلبه نماید. ماساژ درمانی میتواند بافتهای اسکار را از بین ببرد. این درمان در ابتدا با گرم کردن ناحیه ماساژ شروع میشود تا بافت اسکار خشکی خود را از دست بدهد و سپس با مالیدن پلانتار فاشیا با استفاده از دست یا با استفاده از ابزارهای مخصوصی بافت اسکار را بین میبرد.
√ درمان دستی
متخصصین درمان دستی از دستان خود استفاده میکنند تا به تسکین درد و خشکی کمک کرده و باعث شوند پا پس از هر عارضهای تحرک بهتری داشته باشد. این درمان همچنین احتمال بروز مصدومیت در آینده را کاهش میدهد.
√ شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی نوع جدیدی از درمانهای غیر جراحی است. این درمان روشی غیر تهاجمی برای شروع دوباره پروسه التیام بخشی طبیعی بدن است که به بدن اجازه میدهد تا خود را التیام ببخشد. این درمان از دستگاه برای تولید پالسهای انرژی ضربهای و انتقال آن به ناحیه دردناک استفاده میکند. بیماران معمولاً درمان را یکبار در هفته دریافت میکنند و این درمان تا سه هفته طول میکشد. در بیشتر موارد، شاک ویو تراپی سندروم دردناک را کاهش داده و همچنین عملکرد پا را بهبود میبخشد.
√ تحریک الکتریکی (الکترودرمانی)
شاید پزشک توصیه کند تا از الکترو درمانی استفاده کنید تا تولید کلاژن برای تسریع فرآیند بهبودی بدن افزایش دهد. همچنین ممکن است جلسات تراپی شامل یونتوفورزیس نیز باشد، که از جریان الکتریکی ضعیف استفاده میکند تا داروی ضد التهاب را به سمت ناحیه دردناک هدایت کند. این درمان مخصوصاً برای کودکانی مناسب است که نمیتوانند تزریق داروی سیور را به محل دردناک پا تحمل کنند.
√ جراحی
در برخی موارد، صافی کف پای کودک را نمیتوان با گزینههای غیر جراحی ترمیم کرد و ممکن است به جراحی پا نیاز باشد. متخصص ارتوپد شما را به یک جراح ارتوپد ارجاع میدهد که بتواند با شما در مورد فرآیند جراحی صحبت کند. بسیاری از جراحان پا توصیه میکنند که کودک برای انجام جراحی باید حداقل 8 ساله باشد. جراحی پا برای صافی کف پا مستلزم آن است که جراح طول تاندون آشیل کودک را افزایش دهد. همچنین جراح با استفاده از گرافت استخوان طول استخوان پاشنه کودک را نیز افزایش میدهد، گرافت به بخش خارجی و تیغه میانی پا اضافه میدهد که به این عمل استئوتومی افزایش طول کالکانئال گفته میشود.
درمان درد پا در کودکان با ورزش
از کودک خود بخواهید این تمرینات را انجام دهد:
√ کشش پلانتار فاشیا و تاندون آشیل
برای انجام دادن این ورزش:
- یک حوله را دور گردی پای خود بپیچید و انگشتان پا را به سمت بدن بکشید، در حالی که زانوهای خود را صاف نگاه داشتهاید.
- برای 30 ثانیه در همین حالت بمانید.
- این تمرین را برای هر دو پا 3 مرتبه تکرار کنید.
√ کشش پلانتار فاشا
برای انجام دادن این ورزش:
- قوس پای خود را روی یک شیء گرد گذاشته و استراحت دهید (مثلاً یک کنسرو لوبیا)
- قوس پای خود را برای چند دقیقه در تمام جهات بگردانید.
- این تمرین را حداقل دو بار در روز انجام دهید.
√ هل دادن دیوار
برای انجام این ورزش:
- مقابل دیوار بایستید، هر دو دست خود را به اندازه قد خود روی دیوار گذاشته و یک پا را جلوی پای دیگر قرار دهید.
- جلوی پایتان باید با فاصله حدوداً 30 سانتیمتری (12 اینچی) از دیوار قرار داشته باشد.
- زانوی جلویی خود را خم کنید و زانوی عقبی خود را صاف نگاه دارید، زانوی جلویی خود را به قدری خم کنید که در عضلات پشت ساق احساس سفتی و کشیدگی کنید.
- پا را رها کنید و 10 بار این حرکت را تکرار نمایید.
سوالات متداول
عارضهها و مصدومیتهای پا میتوانند برای هر کودکی در هر سنی رخ دهند ولی احتمال آن در کودکان فعال بیشتر است. کودکان که چندین ورزش را انجام میدهند یا در چندین تیم ورزشی شرکت دارند معمولاً بیشتر از سایر کودکان در معرض مصدومیتهای پا و قوزک یا عارضههای ناشی از استفاده بیش از حد از پا قرار دارند.
خوشبختانه، بیماران جوان غالباً درد کمتری را حس میکنند، سریعتر بهبود مییابند و تحرک بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند. هنگامی که جراحی اجتناب ناپذیر باشد، کودکان از پتانسیل التیام بخشی بسیار بالاتری نسبت به بزرگسالان برخوردارند. تفاوت دیگر عبارتست از ضرورت توضیح و تشریح کامل عارضه برای کودک و والدین او.
کودکان معمولاً عارضههایی همچون صاف بودن کف پای کودکان را در دوران رشد پشت سر میگذارند، که در واقع این حرف صحیح نیست. بسیاری از کودکان ممکن است روی پنجه پا راه بروند یا پاهای پرانتزی داشته باشند که میتواند نرمال باشد، ولی عارضههای دیگر ممکن است غیرطبیعی باشد.
