ورم پا و مچ پا: درمان، علائم و علت

ورم مچ پا ، عارضه‌ای شایع است و معمولاً مسئله نگران کننده‌ای به شمار نمی‌آید، به خصوص اگر در اثر سر پا ایستادن و یا راه رفتن به مدت طولانی ایجاد شده باشد. اما اگرتورم پا و مچ پا تداوم یابد و یا همراه با علائم دیگر باشد، می‌تواند نشانگر وجود یک مشکل جدی‌ باشد و درد مچ پا شود.

علت ورم مچ پا چیست؟

عوامل متعددی‌ برای ورم مچ پا وجود دارد، از جمله:

•  تورم وابسته (ادم)
•  بارداری
•  داروها
•  صدمات و دررفتگی مچ پا
•  بیماری (به عنوان مثال، نارسایی احتقانی قلب، اعتیاد به الکل و نارسایی کبدی)
• عفونت
•  ورم لنفاوی
•  لخته شدن خون
•  سایر علت‌ها (علل نادر)

ورم مچ پا چه زمانی نگران کننده است؟

علائم و نشانه‌های این عارضه به علل ذکر شده در بالا بستگی دارد.

• به طور کلی، تورم ناشی از ادم وابسته، پا درد در بارداری ، داروها و بسیاری از بیماری‌ها، یک تورم دو طرفه است (در هر دو پا یا مچ پا) که معمولاً در ابتدا به صورت یک برآمدگی نرم و پف کرده در پوست پا بروز می‌کند و به‌سرعت (اغلب در عرض چند ساعت) تا مچ پا گسترش می‌یابد.
• با فشار انگشت روی پوست پای متورم، پوست به‌راحتی فرو می‌رود و زمانی که فشار انگشت برداشته شود، پوست به‌آرامی به حالت پف کرده‌ باز می‌گردد.
• ازعلائم کلاسیک تورم، مشاهده تورفتگی در پوست پف کرده هنگام درآوردن کفش یا جوراب از پاهاست.
• رنگ پوست متورم، اغلب نرمال و یا اندکی کم رنگ است. اما جای تورفتگی کمی تیره‌تر از بافت متورم اطراف آن‌ است.
  بسیاری از افراد برای رفع تورم موقتی، می‌توانند به‌سادگی در حالت خوابیده به پشت، پاهای خود را بالا قرار دهند (بالاتر از قلب خود)، با این کار بعد از مدتی (معمولاً چند ساعت) تورم به طور کامل برطرف می‌گردد. اما تورم ناشی از برخی بیماری‌های و نیز مصرف طولانی مدت برخی از داروها، به‌تدریج مزمن می‌شود. در این حالت، پوست پا سفت و محکم و مایل به قرمز شده و گاهی اوقات کمی بی‌رنگ یا لکه لکه می‌شود. تورم مزمن با بالا بردن پاها به مدت چند ساعت، به حالت عادی باز نمی‌گردد. به عنوان مثال، بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی احتقانی قلبی مزمن (CHF)، دچار تورم دو طرفه مزمن پاها و مچ پا همراه با تغییرات پوست پا هستند.
•  آسیب یا عفونت مچ پا. آسیب یا عفونت مچ پا معمولاً یک‌طرفه است، اما می‌تواند در هر دو پا نیز رخ دهد. این عارضه در مراحل اولیه، اغلب محدود به یکی از پاهاست، اما ممکن است به پای دیگر نیز گسترش یابد. ورم پا ناشی از تروما معمولاً به صورت موضعی در محل آسیب دیده بروز می‌کند. (برای مثال، پیچ خوردگی مچ پا و یا التهاب تاندون کف‌ پا). در برخی موارد، بخش متورم پوست ممکن است توسط سایش، پارگی و یا کبودی آسیب ببیند. معمولاً درد، همراه با ترومای پا یا آسیب مچ پا بروز می‌کند. برخی عفونت‌های پا ممکن است باعث بروز تورم موضعی ناشی از آبسه (پوست صاف و محکم، گرم و گاهی اوقات با ترشحات چرکی) گردد، در حالی که سایر عفونت‌ها (سلولیت) موجب تورم سراسری، گرمی پوست و اغلب قرمزی آن می‌شود. غالباً محل عفونت، دردناک است.

تشخیص ورم مچ پا

تشخیص مچ پا و پای متورم، از طریق مشاهدات بالینی و معاینه‌ است. پزشک با پرسش‌هایی در مورد ورم پا، اطلاعات مورد نظر را برای درک علت تورم کسب می‌کند. پس از تعیین علت تورم، پزشک می‌تواند برنامه درمان را برای کمک به بهبودی بیمار تنظیم کند. ممکن است صرفاً مشاهده ساده و توضیحات کلامی بیمار در خصوص منطقه متورم، برای تشخیص تقریبی علت‌ تورم، کافی باشد. برای مثال:

•  تورم مچ پای “پیچ خورده” احتمالاً به دلیل رگ به رگ شدگی پای بیمار طی یک حادثه است.
• ورم پا همراه با گرمی پوست مایل به قرمز در یک فرد مبتلا به دیابت، با وجود یک بریدگی کوچک در پای بیمار، به احتمال زیاد ناشی از عفونت است.
• تورم دو طرفه پا و مچ پا در یک بیمار قلبی که داروهای دیورتیک تجویزشده را مصرف نکرده باشد، احتمالاً ناشی از ترکیب عوامل ادم وابسته، کنترل ضعیف مایع و افت عملکرد قلب است.
• تست‌های آزمایشگاهی معمولاً برای تشخیص ورم پا و مچ پا استفاده می‌شود. اما این تست‌ها برای بعضی از بیماران به منظور تشخیص علل زمینه‌ساز تورم نیز ممکن است تجویز شود.

درمان ورم مچ پا

درمان ورم مچ پا بستگی به علت‌های زمینه‌ساز آن دارد. برای بسیاری از افراد، فقط بالا بردن پاهای خود (بالاتر از قلب) و یا صرفاً استراحت دادن به پای خود به‌طور منظم در طول روز، تورم را کاهش می‌دهد، یا کاملاً آن را برطرف می‌سازد. اما برای بسیاری از افراد دیگر، درمان علت زمینه‌ای تورم شامل تجویز آنتی بیوتیک برای عفونت، قرار دادن آتل یا باندپیچی مچ پای رگ به رگ شده، مصرف داروهای مناسب برای نارسایی احتقانی قلب CHF)) یا نقرس می‌باشد.
مراجعه به اورژانس و درمان فوری تورم پا و مچ پا، به‌ندرت لازم است، اما ممکن است در مورد برخی از بیماری‌های زمینه‌ای خاص که در آن تورم کلی یا تورم موضعی، یک علامت مهم و گاهی اوقات علامت عمده است، مورد نیاز باشد. نمونه‌های آن عبارتند از:

•  پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی)
• تشدید نارسایی احتقانی قلب
• نارسایی کبد
• نارسایی کلیه
• شکستگی پا و مچ پا
• آبسه
• تشدید سلولیت و نقرس

هر زمان که تورم همراه با سایر نشانه‌های عمده مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه یا تب باشد، بلافاصله به مرکز مراقبت‌های پزشکی مراجعه کنید.

درمان‌های خانگی برای کمک به تسکین علائم تورم مچ پا

یکی از بهترین درمان‌های خانگی برای تورم مچ پا، پا و انگشتان پا این است که اندام متورم را کمی بالاتر از سطح قلب قرار دهید. به این منظور می‌توانید طاقباز روی یک تخت و یا نیمکت دراز بکشید و سپس زیر پاشنه‌های خود یک بالش بگذارید، به طوری که پاها بالاتر از قفسه سینه شما قرار گیرد.
نشستن به مدت طولانی در هر زمان و هر مکان ( مانند نشستن بر صندلی هواپیما و یا بر صندلی اداره) ممکن است باعث تورم اندام‌های تحتانی شود. تحرک عضله ساق پا به سادگی از طریق کشش و انقباض عضله و هر از گاهی راه رفتن، به رفع تورم پا کمک می‌کند. برخی از پزشکان برای درمان درد کف پا پوشیدن جوراب های ورزشی و داشتن رژیم غذایی مناسب را توصیه می‌کنند.

عوارض ناشی از ورم مچ پا

ورم مچ پا می‌تواند منجر به ناراحتی و درد پا هنگام راه رفتن یا دویدن شود. تورم مزمن می‌تواند موجب تغییرات رنگ پوست و زخم‌های پوستی ‌گردد. این زخم‌های پوستی گاهی اوقات می‌تواند عفونی شوند. عفونت‌های پوستی ممکن است با تشکیل آبسه، سلولیت، التهاب فاسئیت نکروزان و مرگ، ابعاد پیچیده‌تری به خود بگیرد.

نتایج درمان ورم مچ پا

اکثریت افرادی که دچار تورم پا ومچ پا هستند، نتایج درمان خوب تا عالی خواهند داشت، زیرا تورم معمولاً قابل برگشت است و هیچ عوارض ماندگاری ندارد. با این حال، تعداد قابل توجهی از بیماران مبتلا به‌ بیماری‌های زمینه‌ای مزمن و مقاوم به درمان، دارای طیف وسیع‌تری از نتیجه درمان (خوب تا ضعیف) هستند، که وابسته به پاسخ بیمار به تغییر سبک زندگی و مصرف داروها خواهد بود.