مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل ران (لگن) با فیزیوتراپی و ورزش

مفصل ران یکی از بزرگترین مفاصل بدن است. مفصل ران (لگن) به صورتی خلق شده است که تحمل وزن را داشته باشد و در جهات مختلف حرکت کند. برخی بیماران نیاز به جراحی تعویض مفصل ران دارند. سطح مفصل ران را می‌توان اصلاح کرد یا این که مفصل را به طور کامل خارج کرد و ماده مصنوعی را جایگزین آن کرد. این که بیمار فعالیت‌های معمول خود را پس از جراحی به تدریج ازسربگیرد، بسیار مهم است. مراقبت‌ها و دستورهای لازم درباره روش انجام فعالیت‌های روزمره و برنامه جامع مراقبت در منزل به بیمار ارائه می‌شود تا همان طور که بافت‌های اطراف به مفصل مصنوعی جدید عادت می‌کند و مفصل ران را تحت کنترل درمی‌آورد، بیمار نیز قدرت و دامنه حرکتی مفصل ران را بازیابد. اکثر بیماران پس از 4 ـ 3 ماه فیزیوتراپی مستمر تا حد زیادی بهبود می‌یابند، البته درد، شیوه راه رفتن، قدرت و عملکرد بیمار به طور مستمر ظرف یک سال آینده بهبود می‌یابد.

فیزیوتراپی لگن بعد از تعویض مفصل لگن

---

پزشک بیمار را روز پس از جراحی برای نخستین بار از تخت پایین می‌آورد. متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا با واکر یا چوب زیربغل راه برود. بیمار روز دوم به مدت 30 ـ 15 دقیقه روی صندلی نشانده می‌شود. مدت زمان راه رفتن و نشستن روی صندلی، متناسب با توانایی و میزان تحمل بیمار هر روز افزایش داده می‌شود. همچنین پزشک روش‌های ایمن بالا رفتن از پله‌ها را قبل از ترخیص به بیمار آموزش می‌دهد تا مفصل جدید آسیب نبیند. فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل ران، نقش مهمی در دوران بهبود، بازیابی دامنه حرکتی و عملکرد مناسب این مفصل پیچیده دارد. مداخله‌های متداول فیزیوتراپی پس از عمل تعویض مفصل لگن عبارت است از:

•  درمان دستی (MTT ): درمان دستی شامل ماساژ بافت نرم، کشش و متحرک سازی مفصل توسط پزشک می‌شود. درمان دستی با هدف بهبود هم‌محوری، توانایی حرکتی و افزایش دامنه حرکتی مفصل ران انجام می‌شود. همچنین تکنیک‌های متحرک‌سازی درد را تسکین می‌دهد.
•  حرکات اصلاحی (TE): شامل نرمش‌های کششی و تقویتی می‌شود که با هدف بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات شانه و بالاتنه انجام می‌شود تا این عضلات فشارهای روی غضروف مفصلی و مفصل ران را کاهش دهند و به پایداری آن کمک کنند.
•  بازآموزی عصبی عضلانی (NMR): این روش به بازیابی پایداری، بازآموزی پایین تنه و بهبود مکانیک و تکنیک‌های حرکتی پایین تنه، برای مثال دویدن، زانو زدن، سرپا نشستن و پریدن، کمک می‌کند تا حین انجام فعالیت‌های روزمره فشار روی بورس و تاندون‌ها کاهش یابد.
•  مدالیته‌هایی مانند اولتراسوند، تحریک الکتریکی عصب، کمپرس یخ، سرما درمانی، لیزر درمانی و روش‌های دیگر درد و التهاب مفصل درگیر را کاهش می‌دهد.

ورزش‌های بعد از تعویض مفصل لگن

---

پزشک معالج برنامه ورزش درمانی مخصوص تمرین در خانه را در روز دوم پس از جراحی به بیمار آموزش می‌دهد. همچنین بیمار انجام دادن نرمش‌های ایزومتریک را بلافاصله پس از جراحی روی تخت شروع می‌کند تا به تدریج بهبود یابد. ورزش کردن به بیمار کمک می‌کند تا قدرت مفصل ران و پاها را بازیابد و راحت‌تر راه برود. این تمرین‌های ابتدایی باید تا زمانی انجام شود که بیمار بتواند آنها را به راحتی سه بار در روز، هر بار 10 مرتبه انجام دهد، پس از آن که انجام نرمش‌های اولیه برای بیمار بسیار آسان شد، تمرین‌های پیشرفته‌تر شروع می‌شود. بیمار باید تا حداقل سه هفته پس از ترخیص این تمرین‌ها را انجام دهد. پزشک معالج ورزش‌های مخصوص پس از جراحی تعویض مفصل ران را قبل از ترخیص به بیمار آموزش می‌دهد. ورزش‌های ایزومتریک عضلات بیمار را پس از جراحی بیدار می‌کند و گردش خون را در پاها بهبود می‌دهد تا از تشکیل لخته خون جلوگیری شود. بیمار می‌تواند این حرکت‌ها را هر زمان در طول روز که احساس سفتی و گرفتگی در پاها کند، انجام دهد. نکته مهم این است که بیمار هنگام منقبض کردن عضلات، عمل دم و هنگام شل کردن آنها، عمل بازدم را انجام دهد و هنگام حفظ وضعیت نهایی حرکت نیز به طور عادی نفس بکشد. در ادامه ورزش‌های بعد از تعویض مفصل لگن را توضیح می‌دهیم.

حرکت مچ پا

نرمش پمپ مچ پا عضلات ساق پا را تقویت می‌کند. برای انجام این حرکت به روش زیر عمل کنید:

•  به پشت دراز بکشید.
•  مچ پا را خم کنید و کف پا و پنجه را به سمت بالا بکشید.
•  کف پا را رو به پایین فشار دهید و پنجه را، مانند زمان فشار دادن پدال ترمز، تاجایی که می‌توانید به پایین فشار دهید.
•  حرکت را هر دو ساعت یکبار، 10 بار برای هر پا انجام دهید.

حرکت عضله چهارسر

حرکت عضله چهارسر عضلات ران یا بالای پا را به کار می‌گیرد. برای انجام این نرمش به روش زیر عمل کنید:

•  عضلات ران را منقبض کنید.
•  یک زانو را صاف نگه دارید و رو به پایین به تخت فشار دهید. کاسه زانو را رو به بالا به سمت لگن ببرید.
•  پاشنه را حدود نیم اینچ از تخت بلند کنید.
•  5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس عضلات را شل کنید.
•  حرکت را برای پای دیگر تکرار کنید.
•  حرکت را به صورت متناوب برای هر پا، ده بار تکرار کنید.
•  این نرمش را سه بار در روز، هر بار ده مرتبه انجام دهید.

حرکت عضلات سرینی

برای انجام این حرکت به روش زیر عمل کنید:

•  باسن‌ها را به هم فشار دهید. این انقباض را چند ثانیه حفظ کنید.
•  عضلات را شل کنید و حرکت را تکرار کنید. حرکت را دو بار در روز، هر بار 10 مرتبه تکرار کنید.

لغزاندن پاشنه

برای انجام این حرکت به شیوه زیر عمل کنید:

•  پا را روی تخت به سمت باسن بکشید و زانو را به آرامی خم کنید. اما مفصل ران را بیشتر از 90 درجه خم نکنید.
•  سپس پا را به آرامی روی تخت بلغزانید و از باسن دور کنید. پا را به آرامی صاف کنید.
•  عضلات را شل کنید و حرکت را تکرار کنید.
•  حرکت را 30 بار تکرار کنید، هر زمان احساس خستگی کردید، استراحت کنید.

دور کردن پا در حالت ایستاده یا خوابیده

دور کردن پا در حالت ایستاده یا خوابیده به روش زیر انجام می‌شود:

•  پا را رو به پهلو از بدن دور کنید و دوباره به بدن نزدیک کنید.
•  زانو را صاف و نوک پنجه را رو به جلو نگه دارید.
•  بدن را شل کنید و حرکت را تکرار کنید.
•  حرکت را 30 بار تکرار کنید، هر زمان خسته شدید، استراحت کنید.
•  اگر حین انجام حرکت احساس درد شدید کردید، پا را در حالت ایستاده رو به پهلو حرکت دهید و برای حفظ تعادل از واکر یا یک سطح سفت بگیرید. هنگام حرکت دادن پا، نوک پنجه را صاف رو به جلو نگه دارید.

پل زدن

برای انجام نرمش پل به روش زیر عمل کنید:

•  هر دو زانو را خم کنید و کف هر دو پا را روی تخت بگذارید.
•  پاها را ثابت نگه دارید و باسن را به آرامی چند اینچ از روی تخت بلند کنید.
•  آن‌قدر بالا نروید که احساس درد کنید.
•  بدن را شل کنید و حرکت را تکرار کنید.
•  حرکت را 30 بار انجام دهید و هروقت احساس خستگی کردید، استراحت کنید.