فلج مغزی (CP) یک اصطلاح کلی است که برای توصیف گروهی از اختلالاتی که بر رشد طبیعی حرکتی و وضعیت بدن تاثیر میگذارند، استفاده میشود. علت فلج مغزی مربوط به یک آسیب به مغز از جمله عفونت، سکته مغزی، تروما، عدم رسیدن اکسیژن به مغز است که پیش، حین یا پس از تولد و یا در دو سال اول زندگی رخ میدهد. آسیب مغزی غیرپیشرونده است به این معنی که بعد از آسیب اولیه بدتر نمیشود. هرچند، فعالیتهای روزانه که میتوانند توسط آسیب در طول دوران کودکی یک شخص تحت تاثیر قرار بگیرند، ممکن است در طول زندگی بدتر شوند.
مشکلات ناشی از فلج مغزی میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. افراد مبتلا به بیماری سی پی ممکن است مشکلاتی در بینایی، شنوایی، حس لامسه، تفکر یا ارتباط برقرار کردن داشته باشند. همچنین ممکن است دچار تشنج نیز بشوند.
در کلینیک فیزیوتراپی، متخصصین ما برنامه کامل و جامعی برای بیماران با مشکل فلج مغزی در نظر گرفتهاند. این برنامه شامل دو بخش کلی است:
- فیزیوتراپی فلج مغزی
- گفتار درمانی فلج مغزی
در بخش فیزیوتراپی متخصصین فیزیوتراپی ما به درمان و توانبخشی حرکتی کودکان و بزرگسالان با بیماری سی پی میپردازند. در بخش گفتار درمانی، متخصصین گفتار درمانی ما به درمان مشکلات بلع، گفتار و اختلالات یادگیری بیماران میپردازند.
یک فیزیوتراپیست چگونه میتواند کمک کند؟
فیزیوتراپیست یک همراه مهم در مراقبتهای پزشکی و آمادگی جسمی برای هر فرد مبتلا به فلج مغزی (بیماری سی پی) است. فیزیوتراپیستها به اینگونه بیماران کمک میکنند تا قدرت و توان حرکتی مناسب برای فعالیت در بهترین حالت ممکن در کلیهی مراحل زندگی خود را بدست آورند.
فیزیوتراپیست در مراحل مختلف رشد شخص بسته به نیازهای خاص وی به ارائهی مراقبتهای سلامتی میپردازد. درمان ممکن است در خانه یا در کلینیک فیزیوتراپی انجام گیرد. فیزیوتراپیست همراه با سایر متخصصین مراقبتهای سلامتی از جمله آسیبشناسان گفتار و زبان یا متخصصان کاردرمانی به انجام درمان مشغول خواهد بود تا تمامی نیازهای فرد با تغییر اولویتهای درمانی در نظر گرفته شوند. اهداف گفتار درمانی سی پی بهبود تواناییهای گفتاری و ارتباطی کودکان است. این مهم بهوسیله تقویت عضلات مورد استفاده در هنگام سخن گفتن، افزایش مهارتهای حرکتی دهانی و بهبود درک سخنان و زبان انجام میشود.
فیزیوتراپی در سالهای اولیه: از زمان تولد تا چهار سالگی
فیزیوتراپیستها میتوانند با ارائهی آموزش عملی برای نحوهی قرار گرفتن بدن، حرکت، غذا خوردن، بازی کردن و آرامسازی به والدین کمک کنند تا رشد حرکتی کودک خود را تقویت کنند. فیزیوتراپیست شما ممکن است تغییراتی را برای کودکان فلج مغزی در خانه پیشنهاد کند تا موجب پیشرفت رشد حرکت و نیز قابلیت ارتباط برقرار کردن، شنوایی، بینایی و مهارتهای بازی شود. باید بخاطر داشت که کودکان خردسال از طریق بازی کردن میتوانند مهارتهای زیادی را فرا بگیرند. فیزیوتراپیست یک برنامهی انفرادی از بازیهایی که متناسب با نیازهای خاص کودک شما است را تهیه میکند تا قدرت، حرکت و عملکرد وی را بهبود بخشد.
فیزیوتراپی در دوران مدرسه: از پنج سالگی تا دوازده سالگی
فیزیوتراپیستها به والدین آموزش میدهند تا به کودک کمک کنند که به اهداف خود دست پیدا کرده و بالاترین سطح کیفی زندگی را در تمام مراحل رشد داشته باشد. برنامه و اهداف درمان با افزایش سن کودک تغییر خواهد کرد. دوران پیشدبستانی و مدرسه چالشهایی را برای کودک شما جهت تطبیق با محیطهای جدید در هر سال به همراه خواهد داشت. در این سن، کودکان جهش رشد را نیز تجربه خواهد کرد که نیازمند اصلاحاتی در درمان و تجهیزات مورد استفاده برای کودک میباشد. اولویتهای مراقبتی میتوانند بر پیادهروی، جابهجایی، بهداشت شخصی، بازی کردن و اجتماعی شدن متمرکز باشند و امکانات تطبیقی باید تغییرات اجتماعی و جسمی که در طول این دورهی زمانی رخ میدهند را براورده سازند. ورزش درمانی ممکن است در کلینیک و یا در مدرسه ارائه گردد. درمان در مدرسه متمرکز بر تسهیلات و تغییراتی است تا اطمینان حاصل شود که کودک شما بهترین محیط آموزشی ممکن را در اختیار دارد.
ورزش درمانی برای نوجوانان مبتلا به فلج مغزی بر جلوگیری از مشکلات مربوط به وضعیت قرارگیری بدن و محدودیتهای مفصلی تمرکز دارد. این امر با افزایش تحرک و آمادگی جسمانی، کنترل درد عضلات یا مفاصل و توصیه به استفاده از بریس و سایر ابزار سودمند برای حفظ سلامتی و عملکرد انجام میشود. فیزیوتراپیستها آموزشهایی را به والدین دربارهی مراقبت از خود، انجام کارهای معمول روزانه، اجتماعی شدن، فعالیت جسمی و برنامههایی برای تحصیل و مشاغل آتی، خواهند داد.
این نکته حائز اهمیت است که عادات سلامتی و بهداشتی در تمام عمر در این سن شکل میگیرد و اجرای یک برنامهی شخصی آمادگی جسمانی میتواند سلامت و عملکرد شخص را برای ادامهی زندگی ارتقاء دهد. کودکان مبتلا به فلج مغزی نسبت به سایر جوانان در خطر بیشتری برای عدم ورزش کافی و بیتحرک شدن هستند که میتواند منجر به مشکلات مربوط به وزن و عوارض پزشکی گردد. این مسائل به تدریج پیشرفت میکنند اما میتوانند تاثیر قابل ملاحظهای بر کیفیت و زندگی کودک و والدین داشته باشد. فیزیوتراپیستها در ارائهی برنامههای ورزشی انفرادی که نیرو و توانایی کودک را به کار میگیرند، مهارت دارند. برای مثال، ممکن است یک فیزیوتراپیست ورزشهای تطبیقی از جمله بولینگ، شنا، دوچرخهسواری، والیبال، تنیس و بسکتبال را برای افزایش آمادگی جسمی و اجتماعی شدن با همسالان توصیه کند.
فیزیوتراپی در بزرگسالی: از هجده سالگی به بالا
بسیاری از اشخاص مبتلا به فلج مغزی در بزرگسالی با عملکرد بالایی زندگی میکنند. بسیاری از آنها دارای شغل و خانواده هستند. در بزرگسالی، افراد مبتلا به فلج مغزی اغلب بر کنترل درد، حفظ انرژی، تجهیزات تطبیقی و اصلاحات محیطی برای افزایش استقلال در محل کار و خانه، تمرکز دارند. فیزیوتراپیستها میتوانند به مدیریت و کنترل این نگرانیها کمک کنند. مانند بسیاری از بزرگسالان، افراد مبتلا به فلج مغزی دچار درد عضلات و مفاصل در بزرگسالی میشوند. فیزیوتراپیستها میتوانند یک روال تمرینی را تعیین کنند که به اشخاص این قابلیت را میدهد که قوی بمانند و مشکلات مفاصل به حداقل برسد.
فیزیوتراپیستها در همهی این زمینهها مهارت داشته و با اشخاص مبتلا به فلج مغزی و افراد نگهدارنده از آنها همراهی میکنند تا اهداف شخصی آنها را برای نتایج واقعبینانه و مثبت مدنظر قرار دهند.
درمانهای جایگزین فلج مغزی
علاوه بر درمان اصلی حرکتی فلج مغزی که همان فیزیوتراپی و روشهای مختلف آن است، فیزیوتراپیست ممکن است در کنار برنامهی درمانی اصلی از روشهای دیگری برای بهبود عملکرد و توانبخشی بهتر نیز استفاده کند این روشها ممکن شامل یک یا چند مورد زیر باشد:
طب سوزنی
طب سوزنی سلامت و تعادل درونی را زمانیکه متخصص سوزنهای ریزی را در نقاط مشخص در بدن به منظور بازیابی جریان طبیعی انرژی بدن قرار میدهد، باز میگرداند. طب سوزنی موفقیت پایداری را در بیماران مبتلا به فلج مغزی نشان داده است؛ برای مثال با توجه به یک مقاله در “مجلهی عصبشناسی، مغز و اعصاب و روانپزشکی” طب سنتی چینی درمان موفقیتآمیزی برای فلج مغزی است.
درمان تحریک الکتریکی
افراد مبتلا به فلج مغزی میتوانند از روشهای تحریک الکتریکی ارائه شده در زیر برای کاهش علائم استفاده کنند:
- تحریک الکتریکی عصبی و عضلانی: جریان الکتریکی اعمال شده از طریق پوست موجب انقباض عضلانی میشود.
- تحریک الکتریکی عملکردی (FES): جریانهای الکتریکی عضله را در زمانی که باید در طول یک فعالیت فیزیکی منقبض شود، تحریک میکند.
- تحریک الکتریکی با آستانه پایین (TES): در این نوع تحریک الکتریکی، جریان موجب انقباض عضلانی قابل رویت نمیگردد، و از لحاظ تئوری جریان خون در عضلات را افزایش داده که به نوبهی خود قدرت و حجم عضله را افزایش میدهد.