کایروپراکتیک یا کایروپرکتیک (Chiropractic) که به آن درمان دستی نیز می گویند، زیر شاخه ای از درمان های مکمل بوده و نوعی درمان مشکلات سیستم اسکلتی بدن انسان است. کسانی که از این روش استفاده می کنند حرکاتی را روی بدن بیمار انجام میدهند و نرمش هایی را به وی یاد میدهند. به بیمار یاد می دهند که چگونه در انجام دادن کارهای روزمره از اندام های خود درست استفاده کند تا از مشکلات اسکلتی پیشگیری کند، در این روش از دارو استفاده نمی شود و ممکن است مشاوره تغذیه ای هم تجویز شود. اساس درمان در روش کایروپراکتیک حرکات دست درمانگر است.مانورهایی که یک درمانگر کایروپراکتیک انجام میدهد به این صورت است که ابتدا بیمار را بر روی تخت مخصوصی خوابانده و سپس با دست خود نیروها و فشارهایی را بر قسمت های خاصی از بدن وارد میکند، قسمت هایی از ستون مهره و اندام ها را بیش از حد معمول میپیچاند و یا میکشد و یا ضرباتی ناگهانی با سرعت زیاد ولی شدت کم به آن وارد میکند. عقیده دارند که با این فشارها مفاصلی که قفل شده اند و یا خوب حرکت نمیکنند دوباره حرکات طبیعی خود را بدست آورده و در نتیجه آن کارکرد ستون مهره و سیستم عصبی آن بهبود میابد.
تشخیص
معمولاً ویزیت اولیه دكتر كایروپراكتیك علاوه بر مشاوره و معاینه كامل ستون فقرات می باشد. دكتر كایروپراكتیك از ناحیه ستون فقرات شما معاینه كامل بعمل می آورد تا قادر باشد اختلالات بایومكانیكی یا جابجائی ها (subluxations) را تشخیص دهد.ممكن است برای تشخیص كاملتر از وسایل و متدهای مختلفی استفاده شود. تمامی این تكنیكهای مختلف معاینه كه توسط دكتر كایروپراكتیك استفاده می شود بدون خطر، درد و عوارض می باشد.علائم اختلالات بیومكانیكی و نامیزانی و كجی ستون فقرات در رادیوگرافی نمایان می شوند، در حالیكه ضایعات بافتها، اعصاب عضلات و دیسكها می توانند دیده نشوند. برای تشخیص بیشتر از ام آر ای، ترموگرافی، و سی تی اسكن، نیز استفاده می شود.
پس از معاینه كامل، دكتر كایروپراكتیك تشخیص خود را به شما ارائه خواهد داد. در صورت داشتن عارضه بیومكانیكی و یا جابجائی دكتر آنرا با شما در میان گذاشته و میزان و خامت آنرا نیز توضیح خواهد داد.دكتر شما در مورد چگونگی عارضه با شما صحبت كرده و برنامه درمانی كه لازم می باشد را برایتان طراحی خواهد كرد. این برنامه درمانی می تواند شامل تنظیم ستون فقرات، ورزشهای مخصوص و یا تغییر در سیستم روزمره زندگی باشد.كار دكتر كایروپراكتیك درمان علائم نمی باشد بلكه وظیفه آنها یافتن علت بیماری كه همان جابجائی است و اصلاح آن می باشد.در مراحل اولیه درمان، ممكن است چندین جلسه درمانی پیاپی نیاز باشد و در صورت بهبود، تعداد این جلسات كاهش یافته و برای بیمار دراین مرحله برنامه حفظ و نگهداری سلامت در نظر گرفته می شود.نباید انتظار داشت كه جابجائی مهره ها فقط در چند جلسه درمان شوند. برای اطمینان از اینكه ستون فقرات به حالت درست خود بازگشته و تمام مهره ها در جای مناسب خود قرار دارند و عظلات و تاندونها نیز بدرستی عمل می كند، بایستی دكتر كایروپراكتیك به تعداد جلسات كافی روی بیمار كار كند.در درمان كایروپراكتیك سه مرحله متفاوت موجود می باشد. مرحله اول فاز درمان فشرده می باشد. در این مرحله هدف دكتر كاهش استرس ناشی از تخریب در ستون فقرات و سیستم اعصاب می باشد. مرحله دوم، فاز دوباره سازی نام دارد كه در این مرحله در یك خط قرار گیری تنظیم ستون فقرات انجام شده، اما هنوز باید ستون فقرات كنترل شده قوی تر شده و قادر باشد كه مدت زمان طولانی تری در شرایط مناسب باقی بماند. مرحله سوم، فاز سلامت نام دارد. در این مرحله است كه دیگر ستون فقرات به اندازه كافی قوی شده كه قادر باشد در حالت میزان باقی بماند. این مرحله شبیه برنامه مرتب چك آب چشم هایتان توسط چشم پزشك یا چك آب دندانهایتان توسط دندانپزشك می باشد.
روش
برای انجام مانورهای کایروپرکتیک ممکن است فقط از دست درمانگر و یا از وسایلی استفاده شود. ممکن است در حین انجام حرکات توسط درمانگر، صداهایی در ستون مهره شنیده شود که به علت حرکت سطوح مفصلی و آزاد شدن حباب های گاز در مفاصل ستون مهره است. درست مانند وقتی که با فشار دادن به مفاصل انگشت از آنها صدا خارج میشود.مانورهای کایروپرکتیک معمولا دردناک نیست با این حال ممکن است بعد از بعضی حرکات آن، بیمار تا چند ساعت دردی موضعی در محل داشته باشد.ارگوناميك يك روش آموزش صحيح استفاده از بدن است و پزشك كايروپراكتيك به منظور جلوگيري از آسيبهاي احتمالي وارده از محيط كار و زندگي و يا ورزش توصيه‌هاي لازم را با در نظر گرفتن شرايط آن بيمار تجويز مي‌نمايد. بطور مثال: برنامه نويس كامپيوتر، دندانپزشك، آرايشگر، خانه دار و…
همانطور که گفته شده زمینه اصلی فعالیت کایروپراکتیک درمان کمردرد و دردهای گردنی است. با این حال بعضی مواقع ممکن است در درمان سردرد و بعضی دردهای مفاصل دیگر هم فعالیت کنند.پزشك كايروپراكتيك با بررسي تاريخچه بيماري و سپس لمس كردن ستون فقرات بدون حركت و با حركت و تعيين بي‌نظمي مفاصل و بافت‌‌هاي اطراف ناحيه آسيب ديده و پس از رويت نتايج آزمايشات كامل از جمله آزمايش‌هاي ارتوپدي، عصبي، كايروپراكتيكي و پرتونگاري لازم MRI – EMG (تست الكتريكي ماهيچه) و تراكم استخوان و … به منشاء بيماري پي مي‌برد و به معالجه آن مي‌پردازد. البته بايد متذكر شد كه پزشك كايروپراكتيك هلستيكي عمل مي‌كند، در واقع وضعيت كلي روحي و جسمي بيمار را نيز در نظر مي‌گيرد.از ديدگاه يك پزشك كايروپراكتيك ستون فقرات به عنوان پايه و اساس سلامت شناخته شده است و علت اصلي بروز امراض و بيماريهاي ناشي از ستون فقرات اختلال عملكرد نرمال سيستم عصبي ماهيچه‌اي و استخواني بدن مي‌باشد، سلامت و بهبودي بيمار به وسيله اجاستمنت صورت مي‌پذيرد. اجاستمنت فقط توسط پزشك كايروپراكتر انجام مي‌شود. در انجام اجاستمنت هنر استفاده از دستان بسيار مهم مي‌باشد، چون مقدار فشار وارده، سرعت و محل فشار همگي بايد اندازه‌گيري شود تا اجاستمنت بطور صحيح و دقيق انجام گيرد. مزاياي اجاستمنت عبارتند از:
- كاهش دردهاي حاصل از انقباضات عضلاني
- كاهش تورم و درد حاصل از آن
- بهبود بخشيدن جريان خون در ناحيه آسيب ديده
- بهبود بخشيدن در وضعيت حركت مفاصل
گاهی اوقات درمانگر کایروپراکتیک از روش های فیزیوتراپی برای کاهش درد بیمار استفاده میکند. روش هایی مانند:
- سرما و گرما
- ماساژ
- اولتراسوند
- دیاترمی
- تحریک الکتریکی عضلات
- تحریک الکتریکی اعصاب
- کشش
- اشعه مادون قرمز
درمان کایروپراکتیک
هدف اصلي پزشك با داشتن تخصص ويژه اي در تنظيم و تطبيق مفاصل برطرف كردن مشكلات بيومكانيكي ستون فقرات و عوارض نورولوژي مربوط به آن مي باشد.ورزش‌‌‌ها و نرمش‌‌‌هاي مخصوص، تغذيه مناسب و راهنمايي‌‌‌هايي كه پزشك كايروپراكتيك ارائه مي‌دهد مي‌تواند در پيشگيري و بهبود هر يك از بيماريهاي زير نقش عمده‌اي را دارا باشد، زيرا همه آنها براي سلامتي سيستم‌‌‌هاي مختلف بدن انسان كه در بهبودي بيمار مؤثر است، اهميت خاصي را داراست.عمده بيماريهاي مربوط به كايروپراكتيك عبارتست ازناراحتي‌‌هاي ناشي از ستون فقرات خصوصاً كمر درد و دردهاي انتشاري در پا (سياتيك)، گردن درد (سر درد) از عمده ترين بيماري‌‌‌هايي است كه افراد در طول عمر به آن مبتلا مي شوند.اختلالات مفصلي ستون فقرات، ديسك گردن و كمر، اسكوليوز، سياتيك، ميگرن‌‌‌هاي گردني، دردهاي عضلاني گردن، پشت و كمر بيشترين فعاليت پزشكان كايروپراكتيك را تشكيل مي‌دهند. ضمناً درمان كايروپراكتيك در پيشگيري و كمك به درمان انحرافات (اسكوليوز‌‌‌هاي) ستون فقرات مي تواند نقش مهمي را ايفا كند.پزشكان كايروپراكتيك در درمان ناراحتيهاي زانو، شانه، آرنج، مچ دست و مچ پا و آرتروز نيز مهارت دارند و اين‌گونه بيماري‌‌‌ها را نيز با موفقيت درمان مي‌نمايند.
- انحراف ستون فقرات: یا همان اسکولیوسیس بيماري ساختاري ستون فقرات است كه شامل 5-4 درصد جامعه مي‌شود. اسكوليوسيس سه نوع مختلف دارد:
• نوع اول در دوران شير‌خوارگي كه از تولد تا سه سالگي مي‌باشد.
• نوع دوم مربوط به دوران كودكي كه از سه سالگي مي‌باشد.
• نوع سوم و رايج‌ترين نوع انحراف ستون فقرات، انحراف ساختار اديوپاتيك مي‌باشد كه شامل80% تمامي انحرافات ستون فقرات مي‌باشد. معمولاًاين نوع انحراف در طوي سن رشد پيشرفت مي‌كند و مي‌تواند منجر به مشكلات زیادی در سنين بالاتر كردد.
انحراف ستون فقرات كه 30 درجه و يا بيشتر هستند، مي‌توانند ساليانه 5 درجه اضافه شوند كه در نهايت منجر به كمردردهاي زودرس ناشي از آرتروز، ديسك كمر و حتي تنگي كانال نخاعي در سنين بالاتر شوند، آن دسته از انحرافات كه خصوصاً شامل قوز پشت مي‌باشند مي‌توانند تأثيرات بسيار منفي بر عملكرد قلب و ريه نيز داشته باشند.بهترين راه درمان انحراف ستون فقرات تشخيص به موقع آن مي‌باشد. هرچه تشخيص در سن كمتر انجام شود كنترل و درمان آن با روشهاي غير تهاجمي موفقيت‌آميز خواهد بود. لذا توصيه مي‌شود تمامي نوجوانان حراكثر 10-8 سالگي تحت معاينه اوليه قرار گيرند.درمان به روش كايروپراكتيك از روشهاي غير تهاجمي محسوب مي‌شودكه مي‌تواند كمك مؤثري در منترل انحراف ستون فقرات خصوصاً در آن دسته از بيماراني مه داراي قوز پشت نيز مي‌باشند، باشد. دكتر كايروپراكتيك با استفاده از تكنيك‌هاي درماني خاص در مطب و با ورزش مستمر در منزل و پيگيري متوالي تأثير مطلوبي در درمان و پيشگيري اسكوليوسيس خواهد داشت.در درمان اسكوليوسيس به روش كايروپراكتيك تلاش مي‌گردد تا حد‌امكان از كرست‌هاي طبي اسكوليوسيس استفاده نشود. با اين وجود در برخي از اسكوليوسيس‌ها استفاده از اين نوع كرست‌ها الزامي و بخشي از درمان محسوب مي‌شوند.
علت بي‌نظمي يا خارج شدن مهره‌هاي ستون فقرات از وضعيت تعادل چیست؟جدا از عوامل مادرزادي مانند انحراف ستون فقرات (اسكوليوزها) و عوامل ديگري چون آسيبهاي ناشي از تصادفات، زمين خوردن، عدم توجه به نگهداري صحيح اندام‌ها در شرايط خاص (ارگونومي)، نشستن غير صحيح، قوز كردن در حالت ايستاده، عدم فعاليت ورزشي مناسب، اشتباه برداشتن اجسام سبك يا سنگين از عمده‌ترين عوامل آسيب به ستون فقرات مي‌باشند. در ضمن عوامل پاتولوژي يا متابوليسمي نيز مي‌توانند باعث انحراف در ستون فقرات شده كه منجر به اسكوليوسيس مي‌شود.
- بيماري ديسك و ناراحتيهاي ناشي از آن: ستون فقرات از 24 مهره متحرك تشكيل شده است كه بين مهره‌هاي هر يك، 23 مهره كاملاً متحرك، 23 ديسك كامل وجود دارد. عمل اصلي ديسك تنظيم فشار و كنترل استرس (فشارهاي بيو مكانيكي) به ستون مهره‌ها مي‌باشد. آسيب ديدن در اين عضو مهم باعث نزديك شدن فضاي بين دو مهره مي‌گردد. اين امر باعث تحريك ريشه عصب محيطي مي‌شود كه نهايتاً منجر به بوجود آمدن اثرات باليني، همچون سياتيك، درد و بي‌حسي و ضعف عضلاني مي‌شود. شايعترين علل پيدايش بيماري ديسك خشك شدن بخش خارجي ديسك است كه اين امر اصولاً به دليل فرسودگي زودرس ناشي از اختلال حركتي ستون فقرات ايجاد مي‌شود. عوامل مؤثر در ناراحتی‌‌‌های ستون فقرات:
به غير از عوامل مادرزادي و اديوپاتيك مانند اسكوليوز ستون فقرات، پاتولوژي‌‌‌هائي چون سل، عواملي چون آسيبهاي بدني كه شامل تصادف، زمين خوردن، عدم توجه به نگهداري اندام به طرز صحيح هنگام بيداري و خواب، غلط برداشتن اجسام سبك يا سنگين، آسيب‌ديدگي‌‌‌هاي ورزشي يا شغلي، از عمده‌ترين عامل‌‌‌هاي آسيب ستون فقرات مي‌باشد. اين آسيب ديدگي‌‌‌ها در كشور‌‌‌هاي صنعتي به صورت اپيدمي درآمده و اثرات جبران‌ناپذيري روي جوامع در سطوح مختلف گذاشته است.با مقايسه روشهاي مختلف مانند پزشكي روز و كايروپراكتيك با فاصله زياد هم از لحاظ زمان درمان و هم از لحاظ اقتصادي و مهمتر از همه، هم از لحاظ ميدان بهبودي، موثرتر عمل كرده است.پزشك كايروپراكتيك در درمان اين امراض و ناهنجاري‌‌‌ها از شيوه‌‌‌هايي مانند نرمش‌‌‌هاي كششي و حركتي مخصوص به خود، تغذيه و راهنمايي‌‌‌هاي ارگوناميك كه در زندگي هر فردي مي‌تواند متفاوت باشد، استفاده مي‌كند كه در سرعت بخشيدن و ماندگارتر كردن بهبودي بيمار تأثير به‌سزايي دارد.
طول درمان بستگي به چندين عامل دارد. از جمله سن، ژنتيك،جنسيت، حاد و يا مزمن بودن، وجود فشارهاي روحي و جسمي، درصد آسيب ديدگي به بافت مورد نظر و شرايط كاري، كه تمام اين عوامل تعيين كننده زمان بهبودي و درمان هستند. به عنوان مثال: طول درمان در دو بيمار هم سن و مبتلا به ديسك يكسان كه يكي از آنها داراي روح و روان آرام و مثبت گرا و ديگري منفي گرا و عصبي قطعاً يكسان نيست. در ضمن عواملي نظير انجام كارهاي سنگين و شرايط شغلي دشوار، سن بالا، كشيدن سيگار و يا ساير مشكلات پزشكي نيز مي‌تواند در طول درمان اثر منفي داشته باشد.آغاز درمان كايروپراكتيك محدوديت سني ندارد. زيرا بي‌نظمي‌هاي ستون فقرات در هر سني امكانپذير است. شايان به ذكر است كه اكثريت بيماراني كه دچار اختلالات پيشرفته ستون فقرات مي‌باشند، داراي سابقه دردهاي طولاني مدت هستند كه متأسفانه بيماري آنها به درستي تشخيص و درمان نشده است. در صورتي كه اگر افراد در مراحل اوليه بيماري به پزشك كايروپراكتيك مراجعه نموده بودند، نه تنها در مدت كوتاه‌تري معالجه مي‌شدند، بلكه از اختلالات پيشرفته ستون فقرات و مفاصل آنها نيز پيشگيري به عمل مي‌‌آمد (پيشگيري بهتر از درمان است). اگر ناراحتي بيمار در رابطه با تخصص كايروپراكتيك باشد، این روش ارزانترين، بهترين و موثرترين راه درمان مي‌باشد.
آرامش روحی در درمان کایروپراکتیک بسيار موثر است. وقتي شخصي از لحاظ روحي در فشار است، هورمونهايي در بدن او ترشح مي‌شود كه اثر منفي بر ناحيه آسيب ديده مي‌گذارد و باعث طولاني‌تر شدن طول درمان مي‌شود. به عنوان مثال: شخص مبتلا به ميگرن يا ديسك كمر و … در شرايط عصبي و بحراني، باعث تشديد درد و طولاني شدن دوره درمان مي‌شود.
- بی نظمی مفاصل و دیسک کمر:از بين رفتن نظم و تعادل در يك واحد ستون فقرات منجر به آسيب ديدگي بافت نرم اطراف آن واحد عضلات گشته و با بوجود آمدن بي‌ثباتي ، اسپاسم (گرفتگي عضلات) بروز مي‌كند و تغذيه ناحيه آسيب ديده كه بوسيله جريان خون انجام مي‌شود مختل مي‌گردد. اين در حالي است كه ديسك بين مهره‌ها كه در شرايط سالم از 85% آب تشكيل شده است براي حفظ سلامتي و تغذيه سالم نياز مبرم به حركت بين دو مهره را دارد.هرگونه اختلال در حركت بين دو مهره مي‌تواند در دراز مدت منجر به خشكي و ضعف ديسك شود و اين مسئله باعث پارگي قسمت خارجي آن شده و سپس محتواي مركزي آن كه ژلاتيني مي‌باشد به خارج راه مي‌يابد و به ريشه عصب و نخاع فشار وارد مي‌كند و اين امر يكي از دلايل بروز امراض مربوط به ديسك كمر و دردهاي انتشاري ناشي از آن مثل بي‌حسي پا و ضعف عضلات و… مي‌باشد.
قابل ذكر است قبل از اين كه ديسك آسيب‌ديده و سپس پاره شده به ريشه عصبي و نخاع فشار وارد كند، ممكن است بيمار هيچ دردي احساس نكند. بنابراين بهتر است با مراجعه به يك كايروپراكتر و چكاپ ستون فقرات پيشگيري از ديسك كمر و دردهاي ناشي از آن به عمل آيد.ممکن است یک نفر کمردرد نداشته باشد، اما دچار محدوديت هاي بين‌مهره‌اي باشد كه در صورت عدم تشخيص و درمان به‌موقع، مي‌تواند منجر به ديسك كمر پيشرفته شود. پس نتيجه مي‌گيريم كه در بعضي مواقع حتي در صورت عدم درد، بيماري مي‌تواند وجود داشته باشد.
شایعترین کاری که در کایروپرکتیک انجام میشود درمان کمردرد و درد گردن با مانیپولاسیون (حرکت دادن) ستون مهره است. درمانگر های کایروپرکتیک عقیده دارند که علت بسیاری از دردهای ستون مهره نیمه دررفتگی در مفاصل آن است و بنابراین میتوان با انجام حرکاتی بر روی ستون مهره بیمار آن مفاصل را میزان کرده و یا جاندازی کرد.
