درمان پوکی استخوان (کمبود تراکم استخوان شدید) در زنان و مردان

پوکی استخوان به وضعیتی گفته می‌شود که استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند و احتمال شکستگی آنها افزایش می‌یابد. این فرآیند به آرامی و طی چندین سال رخ می‌دهد و معمولا فقط زمانی تشخیص داده می‌شود که یک افتادگی کوچک یا فشار ناگهانی منجر به شکستگی استخوان شود. شایع‌ترین آسیب‌ها در افراد مبتلا به پوکی استخوان عبارتند از:

•  شکستگی مچ
•  شکستگی ران
•  شکستگی مهره‌های ستون فقرات

با این حال احتمال شکستگی سایر استخوان بازو یا لگن نیز مستعد شکستگی هستند. گاهی اوقات، سرفه یا عطسه می‌تواند منجر به شکستگی دنده یا نشست یکی از استخوان‌های ستون فقرات شود. معمولا بیماری پوکی استخوان با درد همراه نیست مگر آنکه استخوان دچار شکستگی شود، اما شکستگی ستون فقرات از علل شایع درد مزمن و دائمی است. اگرچه شکستگی استخوان، اولین علامت پوکی آن است، برخی از افراد مسن مبتلا به این عارضه به سمت جلو خم می‌شوند و قوز می‌کنند. این امر زمانی رخ می‌دهد که استخوان‌های ستون فقرات دچار شکستگی شوند و نتوانند وزن بدن را تحمل کنند.

چرا دچار پوکی استخوان می‌شویم؟

کاهش تراکم استخوان یک بخش طبیعی از فرایند پیری است، اما این فرایند در برخی از بیماران سریع‌تر از سایرین رخ می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به بیماری پوکی استخوان شود و ریسک شکستگی آنها را افزایش دهد. معمولا در سال‌های اول یائسگی فرایند کاهش تراکم استخوان سریع‌تر صورت می‌گیرد. زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض ریسک پوکی استخوان قرار دارند، این امر در مواردی که یائسگی قبل از سن 45 سالگی رخ دهد، تشدید می‌شود. عوامل زیادی می‌توانند ریسک پوکی استخوان را افزایش دهند، که عبارتند از:

•  مصرف داروهای استروئیدی با دز بالا به مدت طولانی
•  اختلالاتی مانند بیماری‌های التهابی
•  بیماری‌های مرتبط با هورمون یا مشکلات مربوط به جذب نامناسب
•  سابقه خانوادگی پوکی استخوان و به ویژه سابقه شکستگی ران در یکی از والدین
•  استفاده بلند مدت از برخی داروها که بر استحکام استخوان یا سطح هورمون‌ها تاثیر می‌گذارند.
•  پائین بودن شاخص توده بدنی
•  استعمال دخانیات

نشانه‌های این عارضه چیست؟

در این عارضه، دردهای شدید ناگهانی بسیار شایع هستند. این دردها به سایر نقاط بدن منتقل نمی‌شوند اما با انجام دادن کارهایی که فشار زیادی را به آن ناحیه وارد می‌کند، بدتر می‌شوند. این درد می‌تواند با التهاب همراه باشد و معمولا طی یک هفته فروکش می‌کند. در برخی موارد ممکن است درد بیش از سه ماه طول بکشد. افراد مبتلا به بیماری پوکی استخوان ممکن است زمین خوردن یا ضربه‌ای که منجر به شکستگی استخوان آنها، شکستگی ستون فقرات یا پا، شده است را به خاطر نیاورند. شکستگی ستون فقرات می‌تواند منجر به کاهش ارتفاع مهره‌ها و قوز کردن بیمار شود. شکستگی سایر اعضای بدن به ویژه شکستگی ران یا مچ دست، معمولا به علت زمین خوردن ایجاد می‌شود.

روش‌های تشخیص

پزشکان برای تشخیص پوکی استخوان از شیوه‌های زیر استفاده می‌کنند.

ابزارهای ارزیابی ریسک

در صورتی که پزشک به پوکی استخوان در بیمار مشکوک باشد از یک برنامه ارزیابی استفاده می‌کند. این ابزارها به پیش بینی ریسک شکستگی استخوان بین سنین 40 تا 90 سالگی کمک می‌کنند. الگوریتم مورد استفاده در این روش می‌تواند شکستگی استخوان ران، ستون فقرات، ران، شانه و ساعد را در ده سال آینده پیش بینی کند.

اسکن سنجش تراکم استخوان

پزشک می‌تواند برای ارزیابی سنجش تراکم مواد معدنی استخوان بیمار، او را به مراکز مربوطه ارجاع دهد. در این روش بیمار هیچ گونه دردی را احساس نمی‌کند و اسکن تراکم استخوان با توجه به محل مورد نظر برای اسکن حدود 5 دقیقه انجام طول می‌کشد. تراکم مواد معدنی استخوان بیمار با تراکم مواد معدنی افراد هم‌سن و هم‌جنس و سالم مقایسه می‌شود. تفاوت آنها توسط شاخص انحراف استاندارد که عدد T نام دارد محاسبه می‌شود. انحراف استاندارد، روشی برای سنجش دامنه تغییرات بر اساس شاخص متوسط یا مورد انتظار است. تفسیر عدد T به صورت زیر است:

•  در صورتی که عدد T بالاتر از یک باشد، انحراف استاندارد طبیعی است.
•  در صورتی که بین یک و دو و نیم باشد تحت عنوان کاهش تراکم استخوان تعریف می‌شود.
•  در صورتی که زیر دو و نیم باشد تحت عنوان پوکی استخوان تعریف می‌شود.

آیا پوکی استخوان قابل درمان است؟

درمان پوکی استخوان شامل پائین آوردن سطح عوامل موثر در کاهش سلامت استخوان است. پزشک از بیمار می‌خواهد به طور مرتب ورزش کند و داروها یا سبک زندگی خود را تغییر دهد زیرا این عوامل باعث شده‌اند که او مستعد بیماری پوکی استخوان شود. روش‌های درمانی برای پوکی استخوان عبارتند از:

مصرف کلسیم و ویتامین دی

پزشک به بیمار توصیه می‌کند که:

•  از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌ها، مقدار کلسیم دریافتی خود را افزایش دهد. کلسیم برای ساخت و حفظ سلامت استخوان مفید است.
•  از طریق مصرف مکمل‌ها یا قرار گرفتن در معرض نور آفتاب سطح ویتامین دی بدن خود را افزایش دهد. ویتامین دی به جذب کلسیم در استخوان و تنظیم کلسیم در خون کمک می‌کند.

داروها

پزشک می‌تواند با تجویز برخی داروها که به کاهش افت تراکم استخوان کمک می‌کنند به درمان بیماری پوکی استخوان بپردازد. این داروها عبارتند از:

•  بیوفسفونات
•  نوروماب
•  استرنتیوم رانلات
•  تعدیل کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن
•  هورمون‌های جایگزین
•  تری پاراتاید

استفاده از بریس

در مواردی که بیمار به علت پوکی استخوان درد بسیار زیادی را تحمل می‌کند، باید از بریس استفاده نماید. هنگامی که پزشک به بیمار اجازه ورزش کردن می‌دهد، به احتمال زیاد باید از بریس استفاده کند تا از او در برابر حرکات شدید محافظت نماید. احتمالا پزشک به بیمار اجازه نمی‌دهد مدت طولانی از بریس استفاده کند زیرا نمی‌خواهد بیمار به آن وابسته شود. هدف بیمار این است که دوباره عضلات کمر و ستون فقرات او قوی و سالم شوند، اما استفاده طولانی مدت از بریس باعث میشود که عضلات و استخوان‌های او ضعیف‌تر شوند.

مزایای فیزیوتراپی برای پوکی استخوان

فیزیوتراپی به عنوان روشی برای درمان بیماران مبتلا به پوکی استخوان، مزایای بسیار زیادی دارد. در فیزیوتراپی، پزشک می‌تواند غیر از تسکین درد و ناراحتی، به بهبود استحکام و قدرت استخوان، عضله و کاهش تحلیل رفتن استخوان کمک کند. از فیزیوتراپی به عنوان روشی برای بهبود دامنه حرکات و وضعیت بدن، پیشگیری از زمین خوردن و شکستگی استخوان در آینده استفاده می‌شود.

•  فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات اصلی می‌شود و هنگام ایستادن به بهبود وضعیت بدن کمک می‌کند.
•  فیزیوتراپی می‌تواند به تسکین درد در قسمت‌های فوقانی و پائین کمر کمک کند.
•  فیزیوتراپی می‌تواند به افزایش قدرت عضلات ناحیه کمر، پاها، قسمت فوقانی بدن کمک کند.
•  فیزیوتراپی به افزایش حجم عضلات، کاهش چربی، و بهبود وزن بدن کمک می‌کند.
•  تمرینات ورزشی فیزیوتراپی می‌تواند به افزایش انعطاف پذیری و تعادل بدن، کاهش احتمال زمین خوردن و شکستگی استخوان کمک کند.
•  فیزیوتراپی باعث بهبود قدرت و توان بیماران مبتلا به بیماری پوکی استخوان می‌شود و به آنها کمک می‌کند اعتماد به نفس خود را به دست بیاورند.
•  فیزیوتراپی به این بیماران کمک می‌کند کارهای روزمره خود را بهتر انجام دهند و باعث بهبود سبک زندگی آنها می‌شود.
•  فیزیوتراپی می‌تواند باعث بهبود سلامت عمومی بیمار شود.
•  تمرینات ورزشی سبک به بهبود قدرت و استحکام استخوان، کاهش احتمال شکستگی و ترک خوردن استخوان کمک می‌کند.

آب درمانی

آب درمانی یکی از روش‌هایی است که به درمان بیماران مبتلا به پوکی استخوان توصیه می‌شود. راه رفتن در استخر آب گرم تاثیر بسیار زیادی در تسکین درد و فرایند تقویت عضلات دارد. شنا کردن، اگرچه به بهبود حجم استخوان کمک نمی‌کند، یک ورزش سودمند برای بافت‌های آسیب دیده یا ضعیف است. آب گرم تاثیر حیرت انگیزی در تسکین اسپاسم عضلانی دارد.

تحریک الکتریکی عصب (TENS)

پوکی استخوان با درد زیادی همراه است و می‌تواند حرکات روزمره را به یک چالش دردناک تبدیل کند. تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست به تسکین درد ناشی از پوکی استخوان کمک استخوان می‌کند به این ترتیب بیمار می‌تواند زندگی خود را همانطور که می‌خواهد ادامه دهد. دستگاه تحریک الکتریکی بر مبنای اصول ماساژ موضع پس از آسیب دیدگی عمل می‌کند. هنگامی که اعصاب ماساژ داده می‌شوند، تعداد سیگنال‌های درد که به مغز می‌رسند، کاهش می‌یابد و به این ترتیب درد کاهش می‌یابد. در این روش از سیگنال‌های الکتریکی برای مسدود کردن امواج درد به مغز استفاده می‌شود. همچنین بدن را تشویق به تولید آندروفین می‌نماید، آندروفین به گروهی از مواد شیمیایی گفته می‌شود که مسکن‌های طبیعی بدن هستند. در تحریک الکتریکی عصب، بیمار کمی سوزش را احساس می‌کند که نباید دردناک یا ناخوشایند باشد. می‌توان براساس شرایط و نیاز بیمار، عمق و فرکانس امواج را به راحتی تنظیم کرد.

اوزون تراپی

اوزون تراپی نیز یکی از روش‌های جدید و موثر برای درمان پوکی استخوان است. اکسیژن و گردش خون به اندازه کلسیم، ویتامین B و K در حفظ سلامت استخوان و بهبود آنها موثر هستند. پارگی‌های کوچک رباط می‌تواند باعث تغییر شکل استخوان شود، که این امر باعث افزایش انتقال اکسیژن از طریق گردش خون به استخوان می‌شود. اوزون تراپی به بهبود اکسیژن رسانی به بدن و افزایش سطح جریان خون به استخوان‌ها کمک می‌کند. استخوان یک بافت دینامیک است که بهبود یافتن آن مستلزم حضور اکسیژن است.

تزریق پی آر پی

PRP روشی است که از قدرت پلاسمای غنی از پلاکت خود بیمار و فاکتورهای رشد برای بهبود و تسریع مشکلات ارتوپدی مانند پوکی استخوان استفاده می‌کند. در این روش، خون از بدن بیمار خارج می‌شود و از طریق دستگاه سانتریفیوژ پردازش می‌شود و پلاسمای غنی از پلاکت آن تفکیک می‌شود. پس از تفکیک کردن پلاسما، مجددا از طریق محل آسیب دیدگی به بدن بیمار تزریق می‌شود. این روش شامل مرحله آماده سازی، درمان و بهبود است که حدود یک تا دو ساعت طول می‌کشد. هنگامی که بافت نرم آسیب می‌بیند، اولین واکنش بدن به این عارضه ارسال سلول‌های پلاکت به محل است. این سلول‌ها حاوی فاکتورهای رشد و بهبود هستند که به ترمیم بافت و جذب سلول‌های بنیادی کمک می‌کنند. سلول‌های بنیادی در فرایند بهبود و بازسازی بافت نرم، حیاتی هستند. تزریق سلول‌های پلاسمای غنی از پلاکت به محل آسیب دیده از طریق روش مذکور باعث تسریع فرایند بهبود، افزایش 500 درصدی غلظت پلاکت و فاکتورهای رشد می‌شود. سلول‌های غنی از پلاکت به کم دستگاه التراسوند به طور دقیق به محل آسیب دیده تزریق می‌شوند.

مگنت تراپی

می‌توان به کمک مگنت تراپی به طور موفقیت آمیزی به درمان پوکی استخوان پرداخت. مگنت تراپی باعث بهبود گردش خون به استخوان مورد نظر می‌شود، به بهبود تراکم استخوان کمک می‌کند، باعث تولید غضروف می‌شود. برای کسب بهترین نتایج از مگنت تراپی ، باید روزانه به مقدار کافی کلسیم و ویتامین دی دریافت کرد.

ورزش کردن

هنگامی که بیمار ورزش می‌کند و به استخوان‌های او فشار وارد می‌شود، به قوی‌تر شدن آنها کمک می‌کند. انجام تمرینات استقامتی به تولید استخوان جدید کمک می‌کند. تمرینات ورزشی مختلف براساس مقدار فشار که بر استخوان وارد می‌کنند، تاثیرات مختلفی بر سلامت استخوان می‌گذارند. این تمرینات ورزشی علاوه بر بهبود پوکی استخوان به تقویت، حفظ هماهنگی تعادل اعضای بدن کمک می‌کنند، از زمین خوردن بیمار جلوگیری می‌کنند و باعث بهبود سلامت عمومی بیمار می‌شوند. در مواردی که بیمار پوکی استخوان خفیف تا شدید دارد و در معرض زمین خوردن یا شکستگی استخوان قرار دارد، باید ورزش‌های تجویز شده را انجام دهد. بیمار می‌تواند در این خصوص با پزشک خود مشورت کند.

چگونه از پوکی استخوان پیشگیری کنیم؟

در صورتی که بیمار در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارد، می‌تواند با رعایت موارد زیر به حفظ سلامت استخوان‌های خود کمک کند:

•  به طور مرتب ورزش کند،.
•  رژیم غذایی سالم داشته باشد، غذاهای سرشار کلسیم و ویتامین دی مصرف کند.
•  از مکمل‌های که حاوی 10 میکروگرم ویتامین دی هستند استفاده کند.
•  سبک زندگی خود را تغییر دهد، از استعمال دخانیات خودداری کند.