پا پرانتزی اختلالی است که در آن پاها به سمت بیرون خم میشوند یعنی هنگامی که مچ پاها در کنار هم قرار میگیرند از ناحیه زانو فاصله زیادی با هم خواهند داشت. پای پرانتزی گاهی اوقات میتواند نشانه یک بیماری زمینه ای از قبیل نرمی استخوان یا بیماری بلانت باشد میتواند منجر به بروز آرتروز در زانو و ران شود. روشهایی که برای درمان این اختلال وجود دارد عبارت است از استفاده از بریس، گچ گرفتن پاها یا تمرینات مخصوص فیزیوتراپی برای اصلاح بد شکلی استخوانها.
علل پای پرانتزی و درمان
پای پرانتزی در بزرگسالان علل مختلفی دارد. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آرتروز پا و پای پرانتزی
علامت بارز پا پرانتزی این است که پاها از ناحیه زانو از هم فاصله میگیرند حتی هنگامیکه شما پاهای خود را به هم بچسبانید زانوهای شما از هم دور میشوند. این اختلال معمولاً با استئوآرتریت زانو ارتباط دارد. استئوآرتریت یک بیماری مزمن است که به علت تحلیل رفتگی غضروف به وجود میآید. غضروف بین استخوانها در هنگام راه رفتن نقش ضربه گیر را ایفا میکند و به تولید یک مایع لغزنده طبیعی میپردازد که به بهبود لغزش مفاصل روی هم کمک خواهد کرد. از بین رفتن غضروف باعث بروز التهاب و درد خواهد شد. معمولا بخش داخلی زانو سریعتر دچار تحلیل رفتگی میشود زیرا وزن بدن به طور یکسان روی مفصل توزیع نخواهد شد. بخش داخلی زانوی انسان قسمت بسیار زیادی از وزن بدن را تحمل میکند. با گذر زمان که غضروف دچار تحلیل رفتگی میشود و نازک میگردد بخش داخلی زانو افت میکند و استخوان ران شروع به ساییدگی روی استخوان ساق خواهد کرد. پرانتزی شدن زانوها باعث میشود که فشار بسیار زیادی به رباطهای خارجی زانو وارد شود و به این ترتیب احتمال کشیدگی زانو و بروز درد ناراحتی افزایش پیدا کند. در صورتی که این مشکل درمان نشود از بین رفتن غضروف باعث تحلیل رفتگی استخوان و بدتر شدن بد شکلی آن خواهد شد. استئوآرتریت زانو چندین دلیل دارد و ترکیبی از فاکتورهای محیطی و ژنتیکی در بروز این مشکل نقش دارند. در اکثر موارد این اختلال به تدریج و با گذر زمان و بدون هیچ گونه دلیل شناخته شده ای به وجود میآید. شما میتوانید با رعایت موارد زیر از بروز آن جلوگیری کنید:
- انجام فعالیتهای ورزشی سبک از قبیل شنا و پیاده روی بپردازید و سبک زندگی سالمی داشته باشید. انجام دادن تمرینات ورزشی مقاومتی باعث افزایش حجم عضله و محافظت از زانو خواهد شد.
- اجتناب از بالارفتن از پلهها و انجام فعالیتهای روزمره از قبیل امور منزل که با خم شدن مکرر و طولانی مدت زانو همراه هستند باعث میشود که ریسک بروز استئوآرتریت زانو افزایش پیدا کند.
- حفظ انعطاف پذیری عضله و رباط به کمک تمرینات یوگا باعث میشود که از میزان فشاری که به زانو و ران وارد میشود کاسته شود.
- تناسب اندام داشته باشید.
- رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید. مصرف برخی مکملها به صورت محدود از قبیل گلوکزامین سولفات باعث میشود که ریسک بروز التهاب زانو در افرادی که دچار درد زانو هستند کاهش پیدا کند اما هیچ گونه شواهد و مدارکی در ارتباط با مزایای مصرف آن به مدت طولانی وجود ندارد.
- با مصرف روزانه مکملها و ویتامین دی و کلسیم در زنانی که یائسه هستند و مردانی که ۷۵ سال به بالا سن دارند میتوان به حفظ سلامت استخوان و جلوگیری از کاهش حجم آن کمک کند.
روشهای درمانی متعددی برای اختلال استئوآرتریت زانو وجود دارد. فرایند درمان با توجه به شدت مشکل ایجاد شده و سبک زندگی فرد تنظیم میشود:
- در مواردی که استئوآرتریت زانو خفیف است و زانو پرانتزی نشده است میتوان به کمک فیزیوتراپی به بهبود انعطاف پذیری و قدرت عضله پرداخت.
- استفاده از کمپرس سرد و گرم باعث تسکین درد زانو خواهد شد. استفاده از بریس نرم باعث بهبود محافظت از زانو و محدود شدن حرکات آن میشود تا از میزان التهاب زانو کاسته شود.
- پزشک به تجویز داروهای خوراکی ضد التهاب و پماد میپردازد.
- اکثر بیماران روزهای خوب و بد دارند و یاد میگیرند به اصلاح سبک زندگی خود بپردازند.
- میتوان استئوآرتریت نسبتاً شدید که با از بین رفتن خفیف غضروف و خم شدگی خفیف زانو همراه است را با استفاده از یک بریس مخصوص درمان کرد تا وزن بدن از روی بخش آسیب دیده از آن برداشته شود.
- در برخی موارد خاص تزریق ژل هیالورونیک اسید میتواند به صورت موقت باعث کنترل علائم و نشانههای بیماری شود.
- پرانتزی شدن شدید پاها که با کوتاه شدن مشخص زانو همراه است نیازمند انجام جراحی تعویض مفصل میباشد تا مطابق طول پاها حفظ شود.
- معمولاً نتایج حاصل از درمان فورا قابل مشاهده هستند و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از بیماران شاهد کاهش ۸۰ تا ۹۰ درصدی در خود خواهند بود و میتوانند به انجام فعالیتهای روزمره خود بپردازند.
- در صورتی که علائم و نشانههای شما به کمک روشهای درمانی مراقبتی بهبود پیدا نکند متخصص ارتوپدی به ارزیابی شرایط شما خواهد پرداخت.
درمان نکردن کمبود ویتامین دی در کودکی
نرمی استخوان یکی از بیماریهای مربوط به استخوان است که در دوران کودکی به وجود میآید و در این اختلال استخوانها شروع به نرم شدن میکنند و ریسک شکستگی و بد شکلی آنها افزایش خواهد یافت. علت اصلی بروز نرمی استخوان کمبود ویتامین دی است اما این اختلال در برخی افراد ارثی است. نرمی استخوان در میان جوامعی که ویتامین دی به غذاهای خاص اضافه میشود بسیار نادر است. ویتامین دی نقش مهمی را در جذب کلسیم ایفا میکند به همین دلیل پایین بودن سطح ویتامین دی باعث کاهش سطح کلسیم خواهد شد و در نتیجه استخوانهای در حال رشد کودک ضعیف میشوند و منجر به بروز بد شکلی خواهند شد. این افراد دچار درد استخوان میشوند. علایم و نشانههای این اختلال میتواند وارد دوران بزرگسالی شود کمبود شدید ویتامین دی در دوران بزرگسالی میتواند منجر به بروز استئومالاسی شود که شبیه نرمی استخوان است. کمبود ویتامین دی میتواند به علت کمبود مصرف ویتامین دی در رژیم غذایی و قرار نگرفتن در مقابل نور خورشید به وجود بیاید. این امر بدین معنا است کودکانی که زمان زیادی از روز را در منزل میگذرانند بیشتر در معرض بروز نرمی استخوان و کمبود ویتامین دی قرار میگیرند. نرمی استخوان میتواند به دنبال برخی بیماریهای ژنتیکی و متابولیکی به وجود بیاید. مصرف مکمل ویتامین دی به افرادی که در معرض خطر بروز این اختلال قرار دارند کمک خواهد کرد. در صورتی که علت بروز نرمی استخوان ژنتیکی باشد پزشک به تجویز مکملهای فسفات و کلسی تریول میپردازد تا از شدت پرانتزی شدن پاها بکاهد.
بیماری بلانت
بیماری بلانت به علت بروز اختلالات متابولیکی از قبیل نرمی استخوان، نارسایی کلیوی، عفونت، ناهنجاریهای اسکلتی و یک نوع کوتولگی به وجود میآید. در اکثر موارد بد شکلی در قسمت فوقانی استخوان تیبیا به وجود میآید که بزرگترین استخوان پا است. این بد شکلی زمانی به وجود میآید که بخش جانبی استخوان تیبیا به رشد خود ادامه دهد حال آنکه بخش داخلی آن رشد نکند. بیماری بلانت میتواند هر دو پا را درگیر کند. درمان اولیه بیماری بلانت در نوزادان استفاده از بریس است که معمولاً به مدت یک سال استفاده میشود تا باعث بهبودی شود. استانداردهای استفاده از بریس به این صورت است که باید در طول ساعات راه رفتن که به علت تحمیل وزن بدن زانو دچار کشیدگی کامل میشود از بریس استفاده کرد. نتایج حاصل از انجام عمل جراحی قبل از سن ۴ سالگی بهتر هستند زیرا پس از سن ۴ سالگی سرعت پرانتزی شدن پاها زیاد است. فیزیوتراپی یک بخش مهم از فرآیند درمان است که اکثر بیماران پس از مرخص شدن از بیمارستان باید ۳ بار در هفته به پزشک خود مراجعه کنند. فیزیوتراپی به شما این اطمینان را میدهد در طول درمان و ترمیم استخوان، بافتهای اطراف استخوان نرم و انعطاف پذیر باقی بمانند و قدرت عضله حفظ شود. در صورتی که بیماری بلانت درمان نشود علاوه بر آن که باعث بدتر شدن بد شکلی استخوان میشود ریسک بروز آرتروز مفصل زانو و سایر تغییرات تحلیل برنده زود هنگام را افزایش خواهد داد.
شکستگی استخوان
در برخی شرایط استخوان دچار بد شکلی میشود که میتواند از یک ترک کوچک در استخوان تا جدا شدن استخوان به دو تکه متغیر باشد. در صورتی که شکستگی در استخوان ساق پا یا زانو رخ بدهد میتواند باعث پرانتزی شدن پاها شود. دو مسئله که میتواند در هنگام شکستگی استخوان به وجود بیاید به شرح زیر میباشد:
- در صورتی که شکستگی در استخوان ساق پا به وجود بیاید باعث میشود که پا ضعیف شود. گاهی اوقات استخوانی که دچار شکستگی شده است در طول درمان به طور صحیح ثابت نمیشود و این وضعیت باعث پرانتزی شدن پاها خواهد شد.
- زانو برای صاف نگه داشتن پاها بسیار ضروری است. هنگامی که زانوهای شما به سمت داخل میچرخد باعث میشود که پاها به سمت بیرون منحرف شوند و این امر منجر به پرانتزی شدن آنها خواهد شد.
تومورهای استخوان
همانند همه نقاط بدن احتمال به وجود آمدن تومور در استخوانها وجود دارد. در صورتی که تومور در استخوان پای شما به وجود آمده باشد باعث ضعیف شدن آن خواهد شد. در نهایت این اختلال منجر به پرانتزی شدن پا میشود اما احتمال بروز این مشکل نادر است.
الگوی نامناسب راه رفتن
الگوی نامناسب راه رفتن شایع ترین علت پرانتزی شدن پاها است. اگر شما دچار هیچ یک از اختلالاتی که در قسمت بالا به آنها اشاره کرده ایم نیستید الگوی نامناسب راه رفتن به علت پرانتزی شدن پاها طی مدت طولانی به وجود میآید و این اختلال معمولاً در افرادی که ۱۵ سال به بالا سن دارند رخ خواهد داد. در این افراد به علت نامناسب بودن الگوی راه رفتن احتمال خم شدن پاها به سمت بیرون وجود دارد.
بیماری پاژه
دراستخوانهای سالم بافت سالم و جدید استخوان به تدریج جایگزین بافت قدیمی آن میشود. بیماری پاژه یک اختلال متابولیکی است که از تولید مجدد و مداوم استخوانها جلوگیری میکند. این اختلال بیشتر در افراد مسن و در ناحیه ستون فقرات، لگن، پاها و جمجمه دیده میشود. این اختلال میتواند باعث پرانتزی شدن پاها شود و زمینه مشکلات مفصل را فراهم کند. سابقه بیماری پاژه احتمال بروز این مشکل را افزایش خواهد داد و معمولاً ریسک بروز بیماری پاژه در میان مردان بیشتر از زنان است. بیماری پاژه قابل درمان است و معمولاً باعث بروز عوارض جانبی جدی نخواهد شد.
روشهایی برای درمان پای پرانتزی
احساس درد شایع ترین علامتی است که افراد مبتلا به بد شکلیهای استخوان احساس میکنند. برخی از افراد از ظاهر حالت پاهای خود ناراحت هستند و به همین دلیل به پزشک مراجعه میکنند. پزشک در ابتدا به بررسی وضعیت پاهای آنها میپردازد و نحوه راه رفتن بیمار را بررسی میکند و در صورت نیاز درخواست انجام عکس برداری را خواهد داد. در اکثر موارد بیمار نیازی به درمان ندارد مگر آنکه مشکل او شدید باشد. در برخی موارد پزشک شما با متخصص ارتوپد مشورت میکند تا برنامه درمانی مناسبی را برای شما طراحی نماید. پوشیدن کفش مخصوص، گچ گرفتن پاها یا استفاده از بریس میتواند باعث تسکین درد و بهبود شرایط پا شود اما در برخی موارد بیمار به انجام عمل جراحی نیاز دارد. فرآیند بهبود زمان بر است و در نهایت به چندین جلسه مراجعه به پزشک نیاز خواهید داشت. ورزشهای پیلاتس و یوگا نیز تاثیر به سزایی در درمان پای پرانتزی افراد بزرگسال ایفا میکند که در بخش زیر به تعدادی از آنها اشاره خواهیم کرد:
تمرینات مخصوص تقویت پا
در صورتی که مشکل شما خفیف باشد انجام دادن تمرینات مخصوص تقویت پا میتواند باعث اصلاح آن شود و به بهبود شرایط پای شما کمک کند و برخی از تمرینات ورزشی به صورت تخصصی برای افرادی طراحی شده است که دچار پای پرانتزی هستند و فشار زیادی به مفاصل و تاندونهای آنها وارد میشود. این تمرینات به بهبود پاها و به ویژه عضلات اطراف زانو کمک میکنند. این تمرینات ورزشی ساده هستند و برای انجام آنها فقط کافی است روی تشک مخصوص ورزشی یا روی یک میز دراز بکشید و به خم کردن زانوهای خود بپردازید. در این شرایط میتوانید چیزی را بین پاهای خود قرار دهید و سپس به خم کردن آنها بپردازید تا جایی که بتوانید باسن خود را احساس کنید. پس از این مرحله به کشش پای خود بپردازید و روزی چند بار این تمرین را تکرار کنید. شما میتوانید از چند عدد وزنه استفاده کنید تا چالش بیشتری را به وجود بیاورید. در صورتی که روزی چند بار ورزش کنید میتوانید شاهد بهبود خود باشید.
پیلاتس
پیلاتس در مواردی که شما قصد دارید به بهبود عضلات مهم خود اصلاح حالت بدن و اصلاح شرایط بدن خود بپردازید و با مشکل پرانتزی شدن پای خود خداحافظی کنید یک روش ایده آل محسوب میشود. پیلاتس شبیه یوگا است اما دارای قدرت بیشتری میباشد که میتواند باعث حجم دادن به عضلات پا و همچنین از عضلات شکم میشود. برای انجام این تمرین کافی است روی تشک ورزشی دراز بکشید تا صورت شما به سمت بالا باشد و از پای خود را به سمت بالا و پایین هدایت کنید. پاهای خود را تا حد امکان به هم نزدیک کنید و چند مرتبه تکرار این حرکت بپردازید. میتوانید در هنگام انجام این تمرین بالا تنه خود را از زمین جدا کنید و عضلات شکم خود را منقبض نمایید.
یوگا
اگر میخواهید که از پرانتزی شدن پاهای خود جلوگیری کنید یوگا میتواند یک تمرین ورزشی سودمند باشد. انجام دادن یوگا کار ساده ای است اما نتایج حاصل از آن قابل توجه هستند به ویژه اگر شما این تمرین را به صورت مداوم انجام دهید. تمرینات ورزشی یوگا برای بهبود مطابقت و انعطاف پذیری پاها عالی هستند اما ممکن است در ابتدا انجام دادن آنها دشوار باشد. شما میتوانید برای اصلاح حالت بدن خود و صاف کردن انحنای پاها از طناب مخصوص ورزشی استفاده کنید.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی نیز میتواند در درمان پای پرانتزی مفید باشد. شما میتوانید از خدمات تخصصی ماساژ بهره مند شوید. ماساژ فقط در روزهای اول قبل از آنکه استخوان سفت شوند و عضلات شما به طور کامل رشد کنند اثر گذاری بالایی دارد. ماساژ درمانی میتواند به خوبی به بهبود پای پرانتزی کمک کند به شرط آن که به طور مداوم انجام شود.
لمس کردن انگشتان پا
برای انجام این تمرین کافی است یک عدد حوله را رول کرده یا از رول فومی استفاده کنید و به تمرین بپردازید تا به تدریج پای پرانتزی شما از بین برود. برای این کار کافی از حوله یا رول فومی را بین پای خود قرار دهید سپس بایستید و به سمت جلو خم شوید تا بتوانید انگشتان پای خود را لمس کنید. این امر به کشش زانوها به صورت همزمان و فعال کردن عضلات ابداکتور کمک خواهد کرد. صاف بایستید و پای خود را به عرض شانه باز کنید و سپس پای خود را فشار دهید. به آرامی نوک انگشتان خود را لمس کنید سپس به تدریج به سمت بالا برگردید و این تمرین را چندین مرتبه تکرار کنید.
حرکت اسکات و قرار دادن انگشتان پا رو به روی هم
این تمرین ورزشی یک حرکت عالی است و به منظور هدف قرار دادن عضلاتی طراحی شده است که درون ران قرار دارند. هنگامی که شما به انجام حرکات اسکات میپردازید و زانوهای خود را به سمت مرکز میکشید و آنها را درگیر میکنید باعث تقویت آنها خواهد شد. برای انجام این حرکت ورزشی کافی است صاف بایستید و پاهای خود را به عرض شانه باز کنید و سپس انگشتان خود را به سمت داخل بچرخانید تا روبروی هم قرار بگیرند. این حرکت را تا جایی انجام دهید که انگشت شست هر دو پای شما رو به روی هم قرار بگیرند و سپس به آرامی به انجام حرکت اسکات بپردازید. بازوهای خود را به سمت جلو بکشید تا تعادل بیشتری داشته باشید.
کشش ۴ نقطه از بدن
این تمرین ورزشی باعث کشش عضلات سرینی میشود و به تدریج منجر به شل شدن عضلات قدرتمند ران خواهد شد و باعث میشود زانوهای شما کمی به سمت داخل متمایل شوند. این حرکت باعث میشود که مشکل پای پرانتزی با گذر زمان اصلاح شود به ویژه اگر شما به طور منظم به انجام این تمرین بپردازید. برای انجام این تمرین ورزشی باید به پشت روی زمین دراز بکشید و سپس زانوهای خود را خم کنید تا کف پای شما به صورت صاف روی زمین قرار بگیرد. سپس سمت راست خود را به نحوی بالا بیاورید که در امتداد زانوی چپ شما قرار بگیرد. در این حالت بازوی راست خود را از طریق فاصله ایجاد شده مابین زانوی راست و چپ عبور دهید و ساق پای چپ خود را با دست بگیرید. دست چپ خود را زیر بازوی راست خود قرار دهید و قسمت جلویی استخوان ساق پای چپ خود را بکشید. هنگامی که شما به انجام این تمرین میپردازید به سمت عقب خم شوید و زانوی چپ خود را به سمت قفسه سینه بکشید تا باسن سمت راست شما کشیده شود پای خود را عوض کنید و این فرآیند را تکرار کنید. حداقل ۳۰ ثانیه را به انجام این تمرین ورزشی اختصاص دهید.
