رباط صلیبی قدامی (ACL) نوار ضخیمی از بافت و دارای دو رشته اصلی است که از استخوان ساق پا (تیبیا) تا استخوان ران (فمور) امتداد دارد. این نوار به صورت مورب در وسط زانو قرار دارد تا ثبات چرخشی را تأمین کند. رباطها از یکدیگر عبور میکنند تا شکل “X” به خود بگیرند. بنابراین رباط صلیبی قدامی در جلوی زانو از رباط صلیبی خلفی در پشت زانو عبور میکند.
بنابراین، در صورت آسیبدیدگی یا پاره شدن رباط صلیبی، بیمار هنگام حرکات چرخشی یا محوری ناپایداری زانو را احساس میکند. این مسئله خصوصاً هنگام شرکت در ورزشهای چابکی مانند فوتبال و فوتبال امریکایی بسیار مشکلساز است.
علت پارگی رباط صلیبی قدامی
رباط صلیبی قدامی ما یکی از باندهای اصلی بافت (لیگامان) است که استخوان ران (فمور) را به استخوان ساق پا (تیبیا) در مفصل زانو متصل میکند. رباط صلیبی قدامی ما به راحتی میتواند پاره شود اگر:
- در حالی که پای خود را روی زمین کاشتهاید، زانوی خود را بپیچانید
- هنگام دویدن ناگهان متوقف شوید
- ناگهان وزن خود را از یک پا به پای دیگر تغییر دهید
- بپرید و روی زانوی کشیده (صاف) فرود بیایید
- کشش زانو را بیشتر از حد معمول حرکت خود انجام دهید
- ضربه مستقیم به زانوی شما وارد شود
پارگی رباط صلیبی قدامی چگونه است؟
اگر تا کنون پارگی رباط صلیبی قدامی را تجربه کرده باشید (امیدواریم که هرگز این موضوع را تجربه نکنید)، ممکن است:
- درد شدیدی احساس کنید یا صدای “پاپ” یا صدای جیر جیر را بشنوید
- قادر به راه رفتن روی پای مصدوم خود نباشید زیرا نمیتوانید از طریق مفصل زانو وزن خود را تحمل کنید
- تورم سریع را در زانو تجربه کنید (طی چند دقیقه تا چند ساعت)
- احساس کنید که هنگام راه رفتن یا فشار آوردن روی زانوی آسیبدیده، زانوی شما قفل نمیشود و ناپایدار است
پارگی رباط صلیبی قدامی چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر در ابتدا به فیزیوتراپیست مراجعه کنید، وی ارزیابی کاملی را از زانوی شما انجام میدهد که شامل بررسی تاریخچه سلامتی شما است. فیزیوتراپیست سؤالات زیر را از شما میپرسد:
- چه کاری انجام میدادید که زانوی شما آسیب دید.
- آیا وقتی آسیبدیدگی رخ داد احساس درد کردید یا صدای “پاپ” را شنیدید.
- آیا در 2 تا 3 ساعت اول پس از آسیبدیدگی تورم اطراف زانو را تجربه کردید.
- آیا وقتی از صندلی بلند میشوید، از پلهها بالا یا پایین میروید، یا مسیر خود را هنگام راه رفتن را تغییر میدهید، ناپایداری را در زانوی خود احساس میکنید.
فیزیوتراپیست ممکن است آزمایشهای آرامو دستی را برای تعیین احتمال پارگی رباط صلیبی قدامی انجام دهد، و همچنین ممکن است از آزمایشهای دیگری برای ارزیابی آسیبهای احتمالی سایر قسمتهای زانو استفاده کند.
یک جراح ارتوپدی ممکن است آزمایشهای بیشتری از جمله تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) را انجام دهد تا تشخیص را تایید کرده و سایر آسیبهای احتمالی زانو را رد کند.
جراحی
بیشتر افرادی که دچار پارگی رباط صلیبی قدامی شدهاند، برای ترمیم پارگی رباط صلیبی خود باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند. گفته میشود برخی از بیماران ممکن است با جراحی زانو موافق نباشند و ترجیح دهند با اصلاح فعالیت بدنی خود برای کاهش فشار روی زانو زندگی کنند. در حقیقت، یک گروه منتخب میتوانند با توانبخشی بعد از پارگی رباط صلیبی قدامی و بدون انجام عمل جراحی زانو به فعالیت بدنی جدی خود برگردند.
فیزیوتراپیست به همراه جراح شما میتوانند در تشخیص اینکه آیا درمان غیرجراحی (توانبخشی بدون جراحی) گزینه مناسبی برای شما است یا خیر، کمک کنند. البته اگر تصمیم دارید که جراحی اصلاح رباط صلیبی را انجام دهید، فیزیوتراپیست به شما کمک میکند تا هم برای جراحی آماده شوید و هم قدرت و حرکت خود را بعد از جراحی بازیابی کنید.
فیزیوتراپیست چگونه میتواند کمک کند؟
پس از تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی، با جراح و فیزیوتراپیست خود تصمیم میگیرید که آیا باید جراحی انجام دهید یا اینکه بدون جراحی میتوانید بهبود پیدا کنید.
اگر به عمل جراحی احتیاج ندارید یا نمیخواهید جراحی انجام دهید، فیزیوتراپیست با شما همکاری خواهد کرد تا قدرت عضلانی، چابکی و تعادل خود را دوباره بدست آورید. بنابراین میتوانید به فعالیتهای منظم خود بازگردید. ما ممکن است روشهایی را برای تغییر فعالیت بدنی به شما آموزش دهیم تا استرس کمتری روی زانوی خود وارد کنید. اگر تصمیم به جراحی گرفتید، فیزیوتراپیست میتواند قبل و بعد از عمل به شما کمک کند.
محققان به تازگی تحقیقی انجام دادند که در آن گروه خاصی از بیماران را مشخص کردند که در نتیجه پارگی رباط صلیبی قدامی پتانسیل بهبودی بدون جراحی را دارند. در این بیماران فقط رباط صلیبی آسیب دیده است و به دنبال آن در هیچ قسمت از زانو “خالی شدن یا ناپایداری زانو” را تجربه نکردهاند.
اگر در این گروه قرار بگیرید، بر اساس آزمایشات خاصی که فیزیوتراپیست شما انجام خواهد داد، یک برنامه درمانی فیزیوتراپی برای شما طراحی میشود. این برنامه درمانی ممکن است شامل روشهای درمانی مانند موارد زیر باشد:
- تحریک الکتریکی ملایم به عضله چهار سر ران اعمال میشود
- تقویت عضلات
- آموزش تعادل
درمان قبل از جراحی
اگر جراح ارتوپدی شما تشخیص دهد که عمل جراحی برای شما ضروری است، فیزیوتراپیست میتواند قبل و بعد از عمل با شما همکاری کند. برخی از جراحان بیماران خود را برای مدت کوتاهی برای توانبخشی قبل از عمل به ما ارجاع میدهند (افزایش تناسب اندام و قدرت قبل از جراحی میتواند باعث بهبود زخم، ماهیچه و کاهش زمان بهبودی شود). فیزیوتراپی در موارد زیر به شما کمک میکند:
- کاهش تورم
- افزایش دامنه حرکت زانو
- تقویت عضلات ران خود (چهار سر ران)
درمان بعد از جراحی
جراح ارتوپدی شما دستورالعملهای بعد از عمل را ارائه میدهد و سپس فیزیوتراپیستها یک برنامه درمانی فیزیوتراپی رباط صلیبی قدامی را بر اساس نیازها و اهداف خاص شما طراحی میکنند. برنامه درمانی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تحمل وزن
بعد از جراحی، از عصا برای پیادهروی استفاده خواهید کرد. میزان وزنی که مجاز به قرار دادن بر روی پای خود هستید و اینکه چه مدت باید از عصا استفاده کنید به نوع جراحی ترمیمی که انجام دادهاید بستگی دارد. پزشکان برای رفع نیازهای شما یک برنامه درمانی طراحی میکنند و به آرامی شما را به سمت تحمل وزن کامل راهنمایی میکنند.
استفاده از یخ و کامپرشن
بلافاصله پس از عمل، پزشکان تورم شما را با سرمادارمانی مانند آستین یخ که در اطراف زانو قرار میگیرد کنترل کرده و آن را فشرده میکنند.
مهاربندی
بعضي از جراحان به شما كمك ميكنند كه بعد از عمل، جابجايي زانو (دامنه حركت) محدود شود. برای این منظور پزشکان استفاده از بریس را تجویز میکنند و به شما آموزش میدهند که چگونه از آن استفاده کنید. لازم است که برخی از ورزشکاران در هنگام بهبودی از بریس استفاده کنند تا برای شروع و به بازگشت به فعالیتهای ورزشی خود آماده شوند.
شاک ویو درمانی
شاک ویو درمانی خارج از بدن (ESWT) یک درمان بالینی اثبات شده و بسیار مؤثر برای صدمات مزمن روتاتور کاف است. این درمن شامل استفاده از موج شوک پر انرژی یا کم مصرف به زانو است. امواج شوک باعث ایجاد اختلال در بافتهای آسیبدیده و جریان خون در مناطق اطراف میشود. این امر باعث تقویت فرآیندهای ترمیم و ترمیم عضلات، تاندونها و استخوانها میشود.
شاک ویو تراپی به دلایل مختلف به یک روش بسیار رایج در درمان پارگی رباط صلیبی قدامی تبدیل شده است. این درمن یک روش غیرتهاجمی است. به این معنی که میتوانید بلافاصله پس از درمان به محل کار خود برگردید یا ورزش خود را ادامه دهید. این درمان در کاهش درد نیز موثر است. بیشتر بیماران حداقل دو تا سه هفته بعد از عمل و بسیاری از آنها برای ماهها تسکین درد را تجربه میکنند.
بسته به میزان آسیبدیدگی شما ممکن است به سه تا شش جلسه درمانی نیاز داشته باشید.
در صورت آسیبدیدگی در اثر ورزش، ممکن است شاک ویو درمانی یک گزینه درمانی عالی باشد و میتواند درد را کاهش داده و به شما کمک کند عملکرد طبیعی خود را بازیابی کنید.
تمرینات حرکتی
در هفته اول بعد از عمل، پزشکان به شما کمک میکنند تا دوباره زانوی خود را حرکت دهید و تمرینات ملایمی را که میتوانید در خانه انجام دهید به شما آموزش میدهند. تمرکز بیشتر بر روی بازیابی کامل حرکت زانو خواهد بود. تمرینات اولیه به افزایش جریان خون و همچنین به کاهش تورم کمک میکنند.
تحریک الکتریکی
پزشکان ممکن است از تحریک الکتریکی برای ترمیم قدرت عضلات ران استفاده کنند و به شما در رسیدن به درجات آخر حرکت زانو کمک کنند.
تمرینات تقویتی
در 4 هفته اول بعد از عمل، پزشکان به شما کمک میکنند با استفاده از ترکیبی از تمرینات تحمل وزن و تمرینات غیر تحمل وزن توانایی خود را در قرار دادن وزن بر روی زانو افزایش دهید. این تمرینات روی عضلات ران شما (چهار سر ران و همسترینگ) تمرکز خواهند داشت و ممکن است به محدوده خاصی از حرکت برای محافظت از رباط صلیبی قدامی جدید محدود شوند. در طی هفتههای بعدی، فیزیوتراپیست ممکن است شدت تمرینات شما را افزایش داده و تمرینات تعادلی را به برنامه شما اضافه کند.
تمرینهای تعادلی
پزشکان شما را با انجام تمرینات روی سطوح مختلف راهنمایی میکنند تا به تعادل شما کمک کنند. در ابتدا، این تمرینات به شما کمک میکند تا وزن خود را به آرامی روی پایی که جراحی کردهاید تغییر دهید. این فعالیتها تا ایستادن روی پای عمل شده پیش میرود و حتی تمرینات روی سطوح محکم و ناپایدار انجام میشود تا تعادل شما را به چالش بکشد.
بازگشت به ورزش یا فعالیتهای خود
با بازگرداندن قدرت و تعادل، ورزشکاران ممکن است بتوانند فعالیتهای زیر را شروع کنند:
- دویدن
- پریدن
- لی لی کردن
- و سایر ورزشها، به ویژه ورزشهایی که بیمار قبلا انجام میداده
البته که این مراحل در افراد مختلف متفاوت است. فیزیوتراپیست ارشد ما برنامههای درمانی ویژهای را متناسب با نیاز و اهداف بیمار برای بازگشت به ورزش طراحی میکند.
پیشگیری
در صورت قوی و انعطافپذیر بودن عضلات اطراف زانوها میتوان از آسیبهای رباط صلیبی قدامی جلوگیری کرد.
پیشگیری بر کنترل صحیح عصب و ماهیچههای زانو متمرکز است. هدف از تمرینات افزایش قدرت عضله، تعادل و بهبود قدرت و پایداری هسته است.
نکات آموزشی زیر میتواند خطر صدمه به رباط صلیبی قدامی را کاهش دهد:
- در طول سال ورزش کنید
- تکنیکهای صحیح پریدن و فرود آمدن را تمرین کنید
- زمانی که میخواهید حرکات محوری انجام دهید، از زانو مفصل ران دولا و خم شوید. این کار فشار روی رباط صلیبی را کاهش میدهد.
- عضلات همسترینگ و چهار سر ران خود را تقویت کنید. عضله همسترینگ در پشت ران شما و عضله چهار سر ران در جلوی آن قرار دارد. این عضلات با یکدیگر برای خم و راست کردن پای شما کار میکنند. قوی کردن هر دوی این عضلات میتواند پای شما را در برابر آسیبهای زانو محافظت کند.
