نقرس یک بیماری روماتیسم خانوادگی آرتریت است که باعث تجمع کریستال‌های اسید اوریک در خون و بافت‌ها و مایعات بدن فرد میشود. نقرس زمانی به وجود میآید که سطح اسید اوریک در خون معمولا بالاتر از ۶ میلی گرم است این اختلال با شرایطی شروع میشود که به آن افزایش سطح اسید اوریک بدون علامت گفته میشود و به مرحله می‌گویند که قبل از اولین مرحله حمله نقرس به وجود میآید و هیچ گونه نشانه و علامتی ندارد و کریستال‌ها به آرامی در حال شکل گرفتن در مفاصل هستند. در فرایند متابولیسم تلاش بر این است که سطح اسید اوریک را در حد سالم نگه دارد اما بدن به تولید بیش از حد اسید اوریک میپردازد که باعث بروز بیماری خواهد شد.
در صورتی که نقرس درمان نشود طول و شدت حملات با گذر زمان بدتر خواهد شد و تعداد دفعات بروز آن بیشتر میشود و شما با گذر زمان شاهد تحلیل رفتگی مفاصل خود خواهید بود که میتواند باعث بروز ناتوانی حرکتی دائمی شود. به علاوه بر مفاصل شما دچار بد شکلی میشوند همچنین باعث میشود که عوارض دیگری نیز به وجود بیاید به همین دلیل باید هر چه سریع تر به درمان و کنترل نقرس بپردازید.
علت بروز نقرس چیست؟
علل اصلی نقرس شامل موارد زیر می‌باشد:
بالا بودن سطح اسید اوریک
بالا بودن سطح اسید اوریک علت اصلی نقرس است. این امر به این معنا است که اسید اوریک در خون شما بالا است و این فرآیند به دو دلیل به وجود میآید یا بدن شما به تولید بیش از حد اسید اوریک میپردازد یا کلیه‌های شما نمی‌توانند به طور صحیح به دفع اسید اوریک بپردازند. به طور کلی نقرس به علت بالا بودن سطح اسید اوریک به وجود میآید. افرادی که سطح اسید اوریک آنها خیلی بالا است معمولاً این اختلال ژنتیکی دارد. برخی اختلالات نادر ژنتیکی و اختلالات متابولیکی باعث میشوند که سطح اسید اوریک به شدت در بدن بالا برود و این امر در نهایت منجر به بروز نقرس خواهد شد. تجزیه پورین در بدن باعث آزاد شدن اسید اوریک میشود. پورین در برخی از مواد غذایی از جمله جگر، قلوه و مغز و غذای دریایی وجود دارد. افزایش مصرف این غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی شیرین کننده فروکتوز هستند با افزایش ریسک بروز نقرس ارتباط دارد. معمولاً اسید اوریک اضافی بدن از طریق ادرار دفع خواهد شد. بیش از ۹۰ درصد از افرادی که دچار نقرس هستند کلیه آنها به طور صحیح به دفع اسید اوریک نمی‌‌پردازد. گاهی اوقات اختلال به علت مصرف برخی داروهای خاص از قبیل داروهای ادرار آور، آسپرین با دوز پایین و سیکلوسپورین به وجود میآید. سایر اختلالات از قبیل چاقی، بالا بودن فشار خون و دیابت باعث میشود که ریسک بروز نقرس در برخی از افراد افزایش پیدا کند. در تعداد زیادی از افرادی که دچار نقرس هستند هم با مشکل تولید بیش از حد و هم مشکل دفع کم اسید اوریک مواجه هستند و بدن را به تولید اسید اوریک زیادی میپردازد و برای دفع آن مشکل دارد. مشکلات علت مصرف مشروبات رنگ کلی به ویژه آبجو ایجاد میشود هرچه بیمار بیشتر هر کاری مصرف کند مشکلی بدتر خواهد شد. الکل باعث میشود که سطح اسید اوریک در بدن افزایش پیدا کند و کلیه‌ها نتوانند به طور صحیح به دفع مقدار اضافی آن بپردازد.
علل حاد
به نظر می‌‌رسد که آرتریت نقرس به علت افزایش ناگهانی سطح اوره به وجود میآید که یک نوع اسید اوریک در مایع سینوویال است. این تغییرات سریع باعث آسیب دیدگی مفصل میشوند و مصرف برخی داروهای خاص نیز در بروز این مشکل نقش دارد. هرگونه آسیب دیدگی میتواند باعث تحریک حملات نقرس شود حتی انجام دادن تمرینات ورزشی سبک میتواند باعث بروز التهاب در مفصل شود و ممکن است را متوجه این مسئله نباشید. هنگامی که مفصل در حال استراحت است بدن به جذب مقداری از مایع موجود در سینوویال میپردازد که این امر باعث میشود سطح اورات درون این مایع افزایش پیدا کند و کریستال‌ها شروع به رشد نمایند.
سایر علل بروز نقرس
سایر فاکتورهای که در بروز نقرس نقش دارند به شرح زیر می‌باشند:
- وراثت نقش بسیار مهمی را در بروز این اختلال ایفا میکند. در برخی از خانواده‌ها بالا بودن سطح اسید اوریک باعث بروز نقرس میشود حال آنکه این مسئله در مورد همه افراد صدق نمی‌‌کند و وراثت به تنهایی در بروز این اختلال نقش ندارد. افزایش تعداد افراد مبتلا به نقرس از جنگ جهانی دوم تاکنون نشان داده است که به غیر از وراثت و عوامل ژنتیکی دلایل دیگری نیز در بروز این اختلال دخیل هستند.
- تغییرات ایجاد شده در رژیم غذایی طی مدت ۶۰ سال گذشته در بروز نقرس نقش دارد. کمبود مواد غذایی در دهه ۴۰ میلادی و پس از آن افزایش سطح کربوهیدرات‌ها و روش کربوهیدرات‌های حاوی شربت ذرت در بروز نقرس نقش داشته است. افزایش چاقی در این دوران یکی از فاکتورهای خطر در بروز نقرس محسوب میشود که نباید آن را نادیده گرفت.
علائم و نشانه‌های نقرس شامل چه مواردی است؟
نقرس باعث بروز حملات دردناک التهابی در مفاصل میشود که این وضعیت تحت عنوان درد تیر کشنده توصیف می‌گردد. حملات اولیه نقرس معمولاً فقط یک مفصل را درگیر میکنند و در اکثر مواقع مفصل انگشت شست پا درگیر خواهد شد. در این شرایط مفصل متورم و داغ میشود و طی مدت ۸ تا ۱۲ ساعت قرمز خواهد شد. در اکثر مواقع حملات نقرس در شب رخ میدهد. بیماران می‌گویند که درد آنها آنقدر در مفصل درگیر شده شدید است که از آن می‌توان با آنها دست زد به نحوی که یک کاغذ کوچک هم روی مفصل باعث بروز درد زیادی میشود. در مواردی که پا یا کف پا درگیر شده است پیاده روی و ایستادن به یک امر غیر ممکن تبدیل خواهد شد. تعداد زیادی از بیماران دچار علائم و نشانه‌های شبه آنفولانزا از قبیل تب و لرز میشوند. ممکن است درد به طور خود به خود و طی مدت چند ساعت از بین برود یا آن که مدت بیشتری طول بکشد. آرتریت نقرس میتواند صعود کند و پس از مدتی از بین برود و ممکن است چند ماه بین هر مرحله فاصله زمانی وجود داشته باشد. با گذر زمان تعداد دفعات حمله بیشتر میشود و مدت بیشتری طول می‌کشد و مفاصل بیشتری را درگیر میکند. در نهایت درد به طور کامل از بین نمی‌‌رود و در فواصل بین دوره‌های شعله ور شدگی بیماری مفاصل متورم و حساس هستند و دوره شعله ور شدگی ممکن است چند هفته طول بکشد. در نهایت تعدادی از بیماران دچار نقاط فشاری یا سنگ کلیه خواهد شد.
چگونه پزشکان به تشخیص نقرس می‌‌پردازند؟
تشخیص نقرس یک فرآیند بسیار مهم است زیرا کریستال‌های درون مفصل باعث آسیب دیدگی مفصل خواهد شد. این امر میتواند بدون آنکه شما از مشکل خود با خبر باشید رخ بدهد. بیمارانی که دچار آرتریت دوره ای هستند و مشکل آنها حالت عود کننده فروش کننده دارند به دنبال درمان و مراجعه به پزشک نخواهند بود. برخی از بیماران مورد ارزیابی قرار می‌‌گیرند اما معاینات کامل در آنها انجام میشود و نقرس در آنها با آرتریت روماتوئید داشته با تشخیص داده میشود که هر یک از این موارد باعث میشود که فرایند درمان به تاخیر بیفتد و ریسک بروز آسیب دیدگی مفصل افزایش پیدا کند.
- تشخیص نقرس با بررسی علایم و نشانه‌های شما و سابقه پزشکی شما و با انجام معاینات جسمانی محقق میشود. پزشک به بررسی مایع سینوویال در مفصل درگیر شده میپردازد تا وجود کریستال‌های اسید اوریک را تشخیص دهد. این مهمترین بخش در فرآیند تشخیص محسوب میشود.
- برای نمونه برداری از مایع سینوویال پزشک از یک سوزن بلند و نازک استفاده میکنند و آن را وارد مفصل آسیب دیده می‌نماید و مقدار کمی از این مایع را تخلیه خواهد کرد سپس مایع تهیه شده به آزمایشگاه فرستاده میشود تا زیر میکروسکوپ بررسی گردد و وجود کریستال‌های اوریک اسید در آن تشخیص داده شود.
- در صورتی که کریستال‌های اسید اوریک مشاهده شود وجود نفس در شما تشخیص داده خواهد شد. در افرادی که دچار نقرس هستند فقط جواب ۸۰ درصد از آزمایشات انجام شده مثبت است به همین دلیل این تست کاملاً معتبر نیست. در برخی موارد انجام آسپیراسیون مایع کار ساده ای نیست و بدون استفاده از سوزن التراسوند و فلوروسکوپی این کار انجام نخواهد شد. در این شرایط فرآیند تشخیص بدون آسپیراسیون مفصل انجام میشود.
- اولتراسونوگرافی اسکلتی عضلانی یک روش عکس برداری دیگر است که از آن برای ارزیابی مفاصل نقرسی استفاده میشود. این روش غیر تهاجمی نشان میدهد که کریستال‌ها در کدام قسمت از مفصل تشکیل میشوند. اسکن التراسوند میتواند به خوبی تصاویر مشخصی را از غضروف محافظ سر استخوان‌ها نشان دهد. برای تشخیص نقرس باید وجود عفونت رد شود زیرا میتواند یک مشکل پنهان باشد. پزشک شما درخواست انجام آزمایش خون را میدهد تا به بررسی سطح اسید اوریک بپردازد اما جالب است بدانید که سطح اسید اوریک به دلایل متعددی دچار افت و خیز میشود حتی در مواردی که شما دچار درد شدید نقرس هستید این احتمال وجود دارد که سطح اسید اوریک خون شما عادی باشد.
- در صورتی که روی مفصل شما یک توده به وجود آمده باشد پزشک درخواست انجام نمونه برداری از این مفصل را خواهد داد.
- پزشک باید احتمال وجود سایر انواع آرتریت را رد کند. نقرس میتواند با سایر انواع آرتریت از قبیل آرتریت عفونی و آرتریت روماتوئید به وجود بیاید. انواع مختلفی از سایر بیماری‌ها میتوانند باعث تشکیل کریستال‌های مختلفی در مایع سینوویال شوند.
- عکس برداری توسط اشعه ایکس نمی‌تواند در مراحل اولیه نقرس به پزشک برای تشخیص این اختلال کمک کند. عکس برداری توسط اشعه ایکس نمی‌تواند به تشخیص مشکل شما کمک کند ولی می‌توان از آن برای رد کردن احتمال وجود سایر مشکلات استفاده کرد.
نقرس چگونه درمان میشود؟
امکان درمان نقرس وجود ندارد اما می‌توان به خوبی به کنترل آن پرداخت. هدف اصلی از درمان نقرس کاهش مقدار اوره موجود در خون است. کریستال‌های مفصل از بین نمی‌‌روند مگر آن که غلظت سرم اورات به زیر ۶ برسد.
دارو درمانی
در مراحل اولیه حمله نقرس یا نقرس مزمن پزشک تجویز کلشی سین میپردازد که یک نوع داروی غیر استروئیدی ضد التهاب است. مصرف کورتیکواستروئید میتواند باعث کاهش تورم و تسکین درد شود. همه این داروها به سرعت و به خوبی به بهبود شما کمک خواهند کرد هرچه روند درمان و مصرف این دارو با زودتر شروع شود درد سریع تر از بین خواهد رفت. این دارو به صورت هم به صورت خوراکی و هم به صورت تزریقی وجود دارند که وارد جریان خون میشوند یا آنکه به طور مستقیم به درون مفصل تزریق خواهد شد. این داروها با برخی عوارض جانبی همراه هستند. معمولاً مدت طول می‌کشد تا پزشک بتواند موثرترین دارو زا برای بیمار پیدا کند که با عوارض جانبی بسیار کمی همراه باشد اما باید فرایند درمان در روزهای اول حمله شروع شود تا نتیجه بهتری به دست بیاید.
دارو برای نقرس حاد
اگر نقرس شما شدید یا مزمن است که مدت زیادی است که از ابتلای شما به این اختلال می‌گذرد شما به مصرف روزانه داروی پایین آورنده اسید اوریک نیاز خواهید داشت تا سطح این ماده در بدن کاهش پیدا کند. پزشک پایین ترین دوز دارو را برای شما تجویز خواهد کرد. پزشک معمولاً به تجویز آلوپورنیل برای بیماران میپردازد که سطح تولید اوره در بدن آنها بسیار زیاد است یا در مفاصل آنها توده وجود دارد، یا دچار بیماری کلیه یا سنگ کلیه هستند. این دارو در جلوگیری از عود حملات نقرس مفید است. این دارو از تولید اسید اوریک جلوگیری میکند و سطح تولید پورین را کاهش میدهد. در بیمارانی که اسید اوریک نمی‌تواند از طریق کلیه دفع شود تجویز برخی داروها به کلیه کمک میکند به دفع اسید اوریک از خون بپردازد. پربنوسید یکی از داروهایی است که به دفع اسید اوریک از طریق ادرار کمک میکند. داروی پایین آورنده اسید اوریک یک داروی دیگر است که میتواند ریسک بروز حملات نقرس را کاهش بدهد. فبیوکسوستات دارویی است که مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار دارد و برای بیمارانی که دچار بیماری‌های خفیف تا متوسط کلیه هستند تجویز میشود و با پایین آوردن سطح اسید اوریک از بروز دوران شعله ور شدگی این نقرس جلوگیری میکند. این دارو توسط کلیه پردازش نمی‌شود به همین دلیل افرادی که دچار بیماری کلیه هستند میتوانند به مصرف این دارو بپردازند اما متابولیسم این دارو توسط کبد انجام میشود و افرادی که دچار مشکلات کبدی هستند یا از مشروبات الکلی استفاده میکنند نمی‌توانند از این دارو استفاده نمایند. همانند همه داروها که با عوارض جانبی همراه هستند اگر شما پس از مصرف این داروها دچار عوارض جانبی شدید باید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید و اگر شما دچار راش پوستی، خارش، تب، تهوع، استفراغ یا اسهال یا هر گونه علامت جدیدی مواجه شدید که قبلا در شما رخ نداده است باید به پزشک خود مراجعه نمایید. گاهی اوقات ممکن است که شما پس از مصرف داروهای کاهش دهنده اوره خون با دوره‌های شعله ور شدگی بیماری مواجه شوید. منظور از دوره شعله ور شدگی این است که کریستال‌های قدیمی ذخیره شده در بافت‌ها آزاد میشود. تشدید علائم و نشانه‌های شما به این معنا نیست که کریستال‌های جدید در حال تشکیل هستند. بدون مشورت با پزشک خود از این داروها استفاده نکنید. کاهش سطح کریستال‌های اوره از آسیب دیدگی بیشتر مفصل جلوگیری میکند.
آسپیراسیون مایع سینوویال
پزشک به رفع فشار از روی مفصل آسیب دیده میپردازد. آسپیراسیون مایع سینوویال باعث کاهش فشار از روی مفصل خواهد شد. سوزن مورد استفاده باعث به وجود آمدن یک مسیر میشود که امکان تخلیه مایع از خارج کردن سوزن وجود داشته باشد.
اصلاح سبک زندگی
اصلاح سبک زندگی میتواند به شما برای کنترل نقرس کمک کند. پزشک از شما می‌خواهد که نکات زیر را رعایت کنید تا به بهبود شرایط خود کمک نماید:
- رژیم غذایی خود را تغییر دهید و سعی کنید کمتر گوشت قرمز و هدف و غذاهایی مصرف کنید تا سطح اوره خون شما کاهش پیدا کند. از مصرف غذا و نوشیدنی‌هایی که حاوی فروکتوز هستند خودداری کنید.
- از مصرف داروهای ادرارآور خودداری کنید.
- تناسب اندام داشته باشید.
- از انجام دادن فعالیت‌هایی که مفاصل فشار وارد میکند خودداری نمایید .
هر روز مقدار زیادی مایعات مصرف کنید تا کلیه‌های شما به خوبی کار کنند.
