پاتلا یا کششک زانو نام استخوانی در جلوی زانو است که در مسیر تاندون چهارسر ران قرار دارد. تاندونهای عضلات چهارسر ران از طریق اتصال به استخوان کشکک به قسمت فوقانی استخوان درشت نی (تیبیا) متصل میشوند. مهمترین نقش عضلات چهارسر ران صاف کردن زانو و بلندکردن ساق پا است. پشت کشکک زانو با غضروف پوشیده شده است. غضروف کمک میکند تا هنگام صاف کردن پا، کشکک روی قسمت تحتانی استخوان ران (فمور) حرکت کند.
منظور از کندرومالاسی پاتلا نرمی غضروف پشت کشکک زانو میباشد. نرمی، سایش و یا پارگی غضروف از علائم کندورمالاسی پاتلا است. آسیب غضروف زانو ممکن است متوسط و یا شدید باشد. اجتناب از اعمال فشار زیاد به زانو و فیزیوتراپی از درمانهای هستند که اغلب توسط پزشکان توصیه میشوند و در اکثر موارد نیز تاثیر خوبی دارند.
امروزه استفاده از روشهای غیر جراحی مانند تکنیکهای طب فیزیکی و فیزیوتراپی به عنوان جایگزینی مناسب و کم خطر برای درمان نرمی غضروف و کشکک زانو شناخته شدهاند. متخصصین ما با استفاده از روشهایی چون تزریق اوزون و پی آر پی، ماساژ درمانی، لیزر تراپی، شاک ویو و ورزش قادر به درمان این عارضه میباشند.
علل نرمی غضروف زانو
نرمی کشکک زانو بیشتر در جوانان، بزرگسالان و به خصوص در بین زنان مشاهده میشود. هنوز علت دقیق آسیب غضروف کشکک زانو مشخص نشده است. تصور بر این است، زمانی که کلاهک زانو یا همان کشکک به جای اینکه به آرامی روی قسمت تحتانی استخوان ران (فمور) بلغزد مجاور استخوانها ساییده میشود میتواند منجر به آسیب و نرمی غضروف زانو شود. شرایطی که ممکن است موجب نرمی غضروف زانو شوند شامل:
- استفاده بیش از حد از زانو مانند ورزش
- برخی از افراد ممکن است در همترازی زانوی خود کمی مشکل داشته باشند. این حالت باعث میشود کشکک زانو بهجای لغزیدن روی استخوان ران ساییده شود. این حالت ممکن است به نحوه رشد و تکامل زانو بستگی داشته باشد. گاهی اوقات عدم تعادل عضلات اطراف زانو مانند عضلات بزرگ چهارسر ران بالای زانو ممکن است موجب نرمی غضروف کشکک شود. سفت بودن یک طرف عضله چهارسر ران نسبت به طرف دیگر به جای حرکت کشکک میتواند موجب ساییدگی شود.
- ترکیب مشکل ترازبندی زانو و استفاده بیش از حد از زانو یکی از شایعترین دلایل نرمی غضروف پاتلا است.
- آسیب زانو: ضربات مکرر و کوچک، فشارهای ناشی از ورزش و یا نرمی بیشاز حد مفاصل ممکن است به نرمی غضروف زانو منتهی شوند.
- در برخی افراد، ساییدگی و پارگی غضروف زانو ناشی از افزایش سن و پیری است.
علائم
- درد در اطراف زانو: از علائم بیماری کندرومالاسی میتوان به درد در جلوی زانو، پشت و اطراف کشکک اشاره کرد. درد معمولا هنگام بالا و پایین رفتن از پلهها تشدید مییابد. نشستن طولانیمدت روی زانو اغلب با درد و مشکل توام است.
- صدا دادن زانو یا احساس سایش هنگام حرکت دادن زانو
- تورم مایع یا بهعبارتی آب آوردن زانو: لازم به ذکر است که این مورد به ندرت پیش می آید.
تشخیص
معمولا از طریق علائم و معاینه فیزیکی زانو میتوان تا حدودی نرمی غضروف زانو را تشخیص داد. البته از آن جایی که برای مشاهده وضعیت دقیق غضروف زانو معمولا نیاز به آزمایشهای بیشتر است بنابراین تشخیص دقیق بیماری از طریق علائم و معاینه فیزیکی زانو معمولا قطعی نیستند. هنگامی که هیچ علائمی از نرمی غضروف مشاهده نشود پزشک سندروم درد پاتلوفمورال و یا درد زانوی خلفی را تشخیص میدهد. لازم به ذکر است که علائم ناشی از سندروم درد پاتلوفمورال با نرمی غضروف زانو تقریبا یکسان است.
آزمایشهای بیشتر
درمان را میتوان با تشخیص کندرومالاسی آغاز کرد. در چنین حالتی اغلب نیاز به آزمایش نیست. در برخی شرایط بهعنوان مثال درصورتی که تشخیص پزشکی روشن و قطعی نباشد و یا علائم همچنان بعد از درمان مشاهده شوند جهت تایید تشخیص و یا نفی عوامل دیگر ممکن است نیاز با انجام آزمایشهای بیشتر باشد. آزمایشهایی که جهت تشخیص نرمی غضروف انجام میشوند عبارتند از:
- آزمایش خون یا اشعه ایکس: این آزمایشها ممکن است به تشخیص انواع آرتروز و التهابهای زانو کمک کنند.
- اسکن ام آر آی: در این آزمایش، جزئیات مفصل زانو و بسیاری از حالات کندرومالاسی نشان داده میشود.
- آرتروسکوپی: در آرترورسکوپی با وارد کردن دوربین کوچک و منعطف به داخل زانو میتوان وضعیت غضروف زانو را به دقت مشاهده کرد. با وجود اینکه آرتروسکوپی تحت بیهوشی انجام میشود ولی ریسک عوارض جانبی آن بسیار بسیار کم است.
درمان نرمی غضروف زانو
درمان اولیه
- کمپرس سرد: قرار دادن کیسه یخ روی کشکک زانو موجب کاهش درد و تورم در زانو میشود.
- ابزارهای کمکی: عدم تحرک یا استفاده از عصای زیربغل هنگام راهرفتن گاهیاوقات جهت کنترل درد و علائم ضرورت دارند.
- داروهای مسکن: پاراستامول یا مسکنهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن ممکن است جهت تسکین درد توصیه و تجویز شوند.
زانوبندهای طبی یا باندپیچی
استفاده از انواع زانوبندهای طبی (بریس) تاثیر خوبی در درمان کندرومالاسی پاتلا دارند. باندپیچی کشکک زانو به کاهش درد زانو کمک شایانی میکند. چسباندن باندهای چسبی طبی روی کشکک باعث تغییر تراز و یا تغییر حرکات کشکک میشود. طبق مطالعات این روش درمانی در برخی افراد تاثیر مثبتی داشتهاست. باندپیچی کشکک زانو روشی است که برخی فیزیوتراپیستها به بیماران توصیه میکنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با بهبود قدرت عضلات اطراف زانو موجب میشود فشار کمتری روی زانوها وارد شود. انجام حرکات ورزشی ویژه مانند حرکات تقویت کننده قسمت داخلی عضلات چهارسر ران نه تنها موجب اصلاح ترازبندی زانوها میشود بلکه به تعادل عضلات اطراف زانو کمک فراوانی میکند.
ماساژ
ماساژ یکی از روشهای درمانی دیگری است که تاثیر چشمگیری در بهبود بیماری نرمی غضروف کشکک دارد. از مزایای ماساژدرمانی میتوان به شل شدن ساختارهای سفت مانند نوار ایلیوتیبیال، عضلات ران جانبی و نوار رتیناکولوم جانبی اشاره کرد.
لیزر درمانی
فوتونهای نور حاصل از لیزرها با نفوذ به بافتهای بدن موجب تسریع رشد و تکثیر سلولها میگردد. لیزردرمانی با افزایش انرژی موجود در سلولها کمک میکند تا مواد زائد سریعتر و بهتر از سلولها دفع شوند.
قرار گرفتن سلولهای تاندونها، رباطها و عضلات در معرض نور لیزرها موجب بهبود سریع آنها میگردد. تحقیقات حاکی از آن است که لیزرها تاثیر فراونی در درمان نرمی غضروف زانو دارند.
شاکویو تراپی
شاکویو تراپی که با کمک امواج صوتی شدید صورت میگیرد کمک شایانی به روند بهبود بیماری کندرومالاسیکشکک میکند. لازم به ذکر است که شاک ویو تراپی روش درمانی کاملا موثر و غیرتهاجمی است. برخلاف نامش این درمان نه تنها هیچ خطر و آسیبی برای بیمار ندارد بلکه موجب رهاسازی فاکتورهای رشد و افزایش جریان خون به نواحی اسکلتی-عضلانی آسیبدیده میکند.
تزریق پی آر پی
با تزریقات پی آر پی یا پلاسمای غنی از پلاکت ممکن است بیمار برای همیشه یا حداقل مدت طولانی نیازی به جراحی نداشته باشد. از آنجایی که در روش PRP از پلاکت های خون بیمار استفاده میشود، خطر ابتلا به عفونت کمتر است. تزریق پیآرپی با کمک تواناییهای ترمیم طبیعی بدن، موجب تسریع فرایند بهبود میگردد و کمک میکند بیمار بدون نیاز به جراحی خیلی سریع به فعالیتهای موردعلاقه خود ادامه دهند.
ورزش
لیفت پای چپ
روی زمین دراز بکشید، یک پای خود را خم کرده و پای دیگر را صاف و منقبض کنید. سعی کنید پای صاف شده را به آرامی و تا زاویه 45 درجه از سطح زمین بلند کنید. در صورت امکان1 ثانیه در این حالت بمانید سپس به آرامی پای خود را پایین بیاورید. بعد از استراحت کوتاه حرکت را دوباره تکرار کنید.
اگر هنگام بلند کردن پا از سطح زمین زانویتان خم می شود بهتر است از انجام آن صرفنظر کنید. سعی کنید حرکت تقویت کننده عضلات چهارسر ران را بدون خم شدن زانوها انجام دهید. توصیه میشود روزی 20 بار این حرکات را انجام دهید.
حرکت کششی قوس کوتاه
در حالت نشسته یا درازکش قرار بگیرید، حوله یا پتوی لوله شده را زیر زانوی خود قرار دهید سپس زانوی خود را کاملا صاف کنید. به مدت 5 ثانیه در این حالت بمانید سپس به حالت استراحت بازگردید. این حرکت را 20 بار تکرار کنید.
سر دادن بدن بر روی دیوار
بایستید و پشت خود را به دیدار تکیه دهید. پاهای خود را با فاصله 12 اینچ از یکدیگر قرار داده و 6 اینچ از دیوار فاصله بگیرید. با خم کردن زانو بدن را به آرامی از دیوار سر دهید تا جاییکه زانوها به انحنای 45 درجه برسد. 5 ثانیه در این حالت مانده و سپس به آرمی به حالت اول باز گردید. انجام سریع و شدید این حرکات میتواند درد را تشدید کند. در صورت احساس درد یا شنیدن صدای قرچ قرچ در زنو از انجام آن خودداری کنید. توصیه میشود این حرکت را در 3 ست 10تا 15 تایی تکرار کنید.
