درمان نرمی غضروف کشکک زانو(کندرومالاسی) با فیزیوتراپی

زانو یکی از مهمترین مفاصل بدن انسان است. این مفصل وزن بدن را تحمل کرده و ثبات و قابلیت حرکت را امکان پذیر می کند. ناحیه زانو از چهار استخوان فیمور، تیبیا، فیبولا، و پاتلا (کشکک) تشکیل شده است. علاوه بر این در این ناحیه از بدن سه مفصل استخوانی به نام های مفصل پاتلوفمورال، مفصل تیبیوفمورال و مفصل تیبیوفیبولار وجود دارد. استخوان پاتلا (کشکک) یک استخوان کنجدی است، به این معنی که این استخوان در داخل یک تاندون قرار دارد. در این جا استخوان پاتلا در داخل تاندون عضله چهار سر ران قرار دارد. دو مورد از مهم ترین مسائلی که بر وضعیت استخوان پاتلا تاثیر می گذارد عبارت از سندروم درد پاتلوفمورال و سندروم درد کندرومالاسی زانو است.

وظیفه استخوان پاتلا

وظایف اصلی استخوان پاتلا به شرح زیر هستند:

•    حفاظت از جلوی مفصل زانو
•    فعالیت به عنوان یک تکیه گاه برای اهرم کردن. به این ترتیب این استخوان امکان عملکرد موثر تر تاندون عضله چهار سر ران و ایجاد فشار را در هنگام صاف کردن زانو فراهم می کند.
•    استخوان پاتلا در حفره بین دو کندیل استخوان فیمور (پا) به سمت بالا و پایین حرکت می کند.

علت ها و دلایل

کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک زانو) اشاره به نرم شدن و تجزیه غضروف در زیر سطح استخوان پاتلا دارد. غضروف یک سطح صیقلی صاف بر روی استخوان پاتلا است که امکان حرکت آزادانه آن بر روی استخوان فیمور را فراهم می کند. علت نرمی کشکک زانو به شرح زیر هستند:

•    نرم شدن یا تجزیه غضروف که می تواند به خاطر فرسایش مفصل با گذر زمان یا ابتلا به علایم آرتروز زانو ایجاد شود.
•    حرکت ضعیف استخوان فیمور بر روی پاتلا می تواند باعث فرسایش سطح زیرین استخوان پاتلا و ابتلا به کندرومالاسی (نرمی غضروف زانو) شود.
•    وارد شدن ضربه شدید به استخوان پاتلا می تواند باعث ایجاد آسیب برای سطح زیر این استخوان در ناحیه زانو شود.

علائم و نشانه ها

 علائم نرمی غضروف کشک زانو  به شرح زیر است:

•    درد زانو در استخوان پاتلا به خصوص در زمان چمباتمه زدن، زانو زدن، دویدن و بالا و پایین رفتن از پله ها (به خصوص پایین آمدن از پله)
•    ایجاد احساس فرو ریختن یا پیچ خوردن به صورت یکباره در مفصل زانو
•    احساس گیر کردن، ترق و تروق، سایش یا سنباده در زیر کشکک زانو
•    ایجاد ورم در محل مفصل زانو
•    درد در زمان نشستن برای مدت زمان طولانی یا زمان بلند شدن از حالت نشسته
•    ورم در ناحیه استخوان پاتلا یا اطراف آن
•    ایجاد محدودیت یا مشکل در حرکت استخوان پاتلا

تشخیص

برای تشخیص کندرومالاسی (نرمی کشکک زانو) از روش های زیر استفاده می شود:
•    بررسی سابقه بیماری و معاینه فیزیکی که شامل انجام آزمایش های مختلف برای تشخیص ابتلا به کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک) است.
•    عکس برداری رادیولوژی می تواند موقعیت استخوان پاتلا را در شیار فیمورال مشخص کند.

راه ها و روش های درمان

از بهترین روش های درمان نرمی غضروف زانو و کاهش درد کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک زانو) می توان به موارد زیر اشاره کرد

درمان با فیزیوتراپی

فیزوتراپی  کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک زانو) باید به صورت محافظه کارانه در ابتدا شروع شود تا به این ترتیب روند درمان نرمی کشکک زانو شروع شده و از تشدید علائم نرمی استخوان زانو پیشگیری شود. در این مرحله تاکید اصلی بر استراحت، کاهش التهاب و اجتناب از انجام فعالیت هایی است که می تواند شرایط بیماری را تشدید نمایند. هنگامی که التهاب اولیه بر طرف شد، یک برنامه جدی برای انجام حرکت های کششی و تقویتی برای بیمار آغاز می شود که به این ترتیب می توان حرکت عادی استخوان پاتلا را بازیابی و حرکت پاتلا بر روی استخوان فیمور را تثبیت کرد.

روش های عادی مورد استفاده در فیزیوتراپی کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک)  شامل موارد زیر هستند:

•    تکنیک درمان دستی (MTT): این تکنیک ها شامل ماساژ بافت نرم، حرکت های کششی و حرکت دادن مفصل با استفاده از خدمات یک فرد متخصص است که می تواند حرکت های استخوان پاتلا را بهبود بخشیده و سفتی بافت های جانبی زانو را به منظور بهبود حرکت آن بر روی استخوان فیمور کاهش دهد. علاوه بر این استفاده از تکنیک های حرکت دادن عضلات می تواند به کاهش درد بیمار نیز کمک موثر نماید.

•    تمرین های حرکتی (TE): این تمرین ها شامل حرکت های کششی و تقویتی برای بازیابی دامنه حرکت و تقویت عضلات زانو به منظور حمایت و تثبیت استخوان پاتلا است. این تمرین ها به این منظور طراحی شده اند که بتوانند قابلیت حرکت پاتلا در شیار فیمورال را بهبود بخشند. در اکثر موارد، تمرکز اصلی این تمرین ها بر درمان نرمی کشکک زانو و تقویت عضلات چهار سر ران و ساختمان عضلانی لگن است.

•    آموزش مجدد عصبی عضلانی (NMR): از این تکنیک به منظور بازیابی ثبات و بهبود وضعیت اندام تحتانی و بهبود تکنیک ها و مکانیزم های حرکتی (برای مثال در فعالیت هایی مثل دویدن، زانو زدن، چمباتمه زدن و پریدن) که در آنها اندام های تحتانی درگیر هستند، استفاده می شود. به این ترتیب می توان فشار وارد شده بر مفصل پاتلوفمورال را در فعالیت های روزانه کاهش داد. در این حالت می توان از باند کششی بر روی زانو به منظور بهبود وضعیت قرار گرفتن و حرکت سر زانو در طول انجام فعالیت ها و تمرین های حرکتی استفاده کرد.

•    مدالیتی ها: شامل استفاده از امواج مافوق صوت، تحریک الکتریکی، یخ و سرما درمانی، لیزر و سایر روش های مانند آن به منظور درمان درد زانو و کاهش التهاب ساختارهای درگیر در محل زانو می باشد.

•    برنامه های خانگی: شامل تمرین های تقویتی، کششی، و تثبیت کننده و رعایت دستور العمل هایی است که به فرد در انجام فعالیت های روزانه و دستیابی به سطح عملیاتی پیشرفته تر کمک می نماید.

 ورزش و حرکت های اصلاحی

تمرین های حرکتی زیر فقط برای آشنایی شما ارائه شده است. به این ترتیب همواره پیشنهاد می شود قبل از شروع برنامه های توانبخشی از نظرات کارشناسان متخصص در این حوزه استفاده شود. هر برنامه خاص تجویز شده برای توانبخشی با توجه به یافته های حاصل از معاینه فرد متفاوت است. برای مثال، در صورتی که عضله زردپی دچار گرفتگی نشده است، نیازی به استفاده از حرکت های کششی برای این ناحیه از بدن نیست.

لیفت پا در حالت صاف

در این ورزش عضلات چهار سر ران را به نحوی سفت کنید که زانوی شما صاف و کاملاً کشیده شود. سعی کنید کل ناحیه پایین تنه خود را از روی زمین یا تخت بلند کنید. اگر شما توانایی بلند کردن پا به میزان 45 درجه را در این حالت داشتید، این وضعیت را برای یک ثانیه حفظ کرده و سپس به آرامی پای خود را پایین بیاورید. سپس استراحت کرده و حرکت را مجدداً تکرار نمایید. اگر زانوی شما در زمان تلاش برای بلند کردن پایین تنه از روی زمین یا تخت خم شد، این حرکت را انجام ندهید. این حرکت را تا زمانی انجام دهید که امکان بلند کردن پایین تنه بدون خم شدن زانو را داشته باشید. این حرکت را 20 بار تکرار نمایید.

لیفت قوس کوتاه

در حالی که زانوی خود را بر روی یک حوله یا پتوی لوله شده قرار داده و خم کرده اید، پای خود را به مقداری بلند کنید که زانو بطور کامل صاف شود. این وضعیت را برای 5 ثانیه حفظ کرده و سپس پای خود را به آرامی پایین بیاورید. این ورزش را 20 بار تکرار نمایید.

حرکت بر روی سطح دیوار

در حالت ایستاده به صورتی قرار گیرید که کمر و باسن شما در تماس با دیوار باشد. پاهای خود را در حدود 12 اینچ از هم فاصله داده و حدود 6 اینچ از دیوار دور کنید. به آرامی لگن خود را با خم کردن زانوها پایین آورده و بدن خود را بر روی دیوار تا زمانی حرکت دهید که زانوها در زاویه حدود 45 درجه (مطابق شکل) قرار گیرند. این وضعیت را برای پنج ثانیه حفظ کرده و به آرامی به موقعیت اولیه خود باز گردید. انجام بسیار سریع یا شدید این ورزش  می تواند باعث بدتر شدن علائم بیماری شود. در صورتی که احساس سایش و درد یا صدای ترق و تروق در کشکک زانو داشتید این حرکت را انجام ندهید. این حرکت را 3 مرتبه برای 10 تا 15 بار تکرار نمایید.

 
حرکت کشش زردپی

این حرکت را با قرار گرفتن در موقعیت نشان داده شده در شکل زیر انجام دهید. به این منظور لازم است به آرامی به سمت جلو در محل لگن خم شوید و زانوی خود را تا زمانی که احساس کشیدگی در ناحیه پشت ران و زانو داشتید، به صورت کاملاً صاف نگه دارید. این وضعیت را برای 15 تا 20 ثانیه حفظ کرده و حرکت را 3 تا 5 بار تکرار نمایید.

حرکت کشش عضله چهار سر ران

این حرکت کششی را با قرار گرفتن در وضعیت نشان داده شده در شکل زیر انجام دهید. به این ترتیب لازم است به آرامی به پشت خم شده و پاشنه پای خود را به سمت باسن حرکت دهید. هنگامی که احساس کشیدگی در جلوی ران و زانوی خود احساس کردید، وضعیت را برای 15 تا 20 ثانیه حفظ کنید و حرکت را برای 3 تا 5 بار تکرار نمایید.

حرکت کششی ساق پا

در حالت نشان داده شده در شکل زیر قرار گیرید. پاشنه پای خود را به صورت صاف بر روی زمین قرار داده و زانوی خود را بطور کامل صاف کنید.

سپس در حالی که دست های شما بر روی دیوار به منظور حفاظت از وضعیت شما قرار دارد، از محل لگن به جلو خم شوید. هنگامی که احساس کشیدگی در پشت ماهیچه ساق پا و زانو داشتید، وضعیت را برای 15 تا 20 ثانیه حفظ کنید و این ورزش را 3 تا 5 بار تکرار نمایید. 

نتایج درمان و پیشگیری از آسیب مجدد

معمولاً، بیماران به خوبی به روش های درمانی محافظه کارانه برای کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک زانو)  واکنش نشان می دهند. در این رابطه مهم است هنگامی که درد و التهاب کاهش پیدا کرده، حرکت و قدرت استخوان پاتلا بازیابی شد، بیمار به تدریج سطح فعالیت های کامل خود را مجدداً شروع نماید. آموزش نحوه انجام فعالیت های روزانه یا حرکت های ورزشی می تواند در کاهش احتمال بازگشت مجدد شرایط بیماری موثر باشد. در اکثر موارد، بازیابی کامل فعالیت ها به حدود 4 تا 6 هفته زمان با توجه به شدت مشکل نیاز دارد. در صورتی که برای درمان از عمل جراحی استفاده شود، بازیابی توان کامل حرکتی به 6 تا 8 هفته زمان نیاز دارد. برای پیشگیری از ایجاد این شرایط لازم است به نکات زیر توجه شود:

•    اصلاح کردن نحوه انجام کار یا فعالیت شامل اجتناب از زانو زدن یا چمباتمه زدن، و یا استفاده از ابزراهای محافظ به منظور جلوگیری از وارد شدن فشار طولانی مدت یا ضربه خوردن غیر قابل پیش بینی به استخوان پاتلا

•    حفظ قدرت و انعطاف پذیری عضلات به منظور کاهش فشار وارد شده به پاتلا یا ایجاد عدم توازن در مسیر حرکت پاتلا در شیار استخوان فیمور.

•    اجتناب از انجام فعالیت های تکراری تا حد ممکن.