لکنت زبان (که گرفتگی زبان نیز نامیده می‌شود) بویژه در کودکان شایع می‌باشد. برای بسیاری از کودکان خردسال، لکنت زبان بدون هیچ درمانی برطرف می‌شود. اما کودکان بزرگتر (بزرگتر از 6 سال) و بزرگسالان ممکن است مبتلا به لکنتی باشند که برطرف نمی‌شود. مهم‌ترین بخش درمان در کلینیک آسیب‌شناسی و گفتار درمانی ما برای لکنت زبان، کمک به شخص جهت ایجاد احساس آرامش و اعتماد به نفس می‌باشد. گفتار درمانی در کلینیک ما می‌تواند توصیه‌ها و درمان‌های زیادی را فراهم کند.
مشاورین گفتار درمانی ما در گفتاردرمانی (آسیب‌شناسی اختلالات گفتار و بلع) ما آماده پاسخگویی به سوالات شما در زمینه گفتار درمانی و نقش آن در درمان لکنت زبان کودکان و بزرگسالان هستند.
لکنت زبان (گرفتگی زبان) چیست؟
لکنت زبان به معنای اختلال گفتار است. وقفه‌ها و اختلالات موجب منقطع شدن روانی و زبان گفتار می‌شود. این وقفه‌ها ممکن است به صورت تکرار اصوات، هجاها یا کلمات باشد مانند گفتن پ‌پ‌پدر. همچنین ممکن است تطویل اصوات وجود داشته باشد به گونه‌ای که به نظر می‌رسد کلمات کشیده شده‌اند مانند گفتن ممممامان. همچنین ممکن است شامل توقف و سکون در تلفظ باشد بطوری که هیچ صدایی شنیده نمی‌شود. در نتیجه، ادای کلمه به صورت ناگهانی، همراه با فشار و تشنج می‌باشد.
لکنت زبان (گرفتگی زبان) می‌تواند خفیف باشد و مشکل زیادی ایجاد نکند و یا شدید باشد که در این صورت به یک اختلال زبانی جدی تبدیل خواهد شد. لکنت زبان همچنین می‌تواند برای یک شخص متغیر باشد. این شخص ممکن است دوره‌هایی از لکنت داشته باشد در حالی که پس از آن برای مدتی بتواند بدون لکنت حرف بزند.
افرادی که دچار لکنت زبان هستند ممکن است از ادای برخی کلمات یا موقعیت‌های خاص که می‌دانند آنها را دچار مشکل خواهد کرد، پرهیز کنند. برخی تا حدی از گفتن برخی کلمات اجتناب کرده یا آن کلمات را جایگزین می‌کنند که افرادی که با آنها در ارتباطند متوجه نشوند که دچار لکنت می‌باشند. این حالت تحت عنوان لکنت زبان (گرفتگی زبان) نهان شناخته می‌شود. فرد مبتلا به لکنت ممکن است حتی تا حد امکان از صحبت کردن دوری کند.
علت ایجاد لکنت زبان (گرفتگی زبان) چیست؟
برای صحبت کردن بصورت روان، باید مسیرهای عصبی بسیار مختلفی در مغز کودک رشد کند. این مسیرها باید بصورت بسیار دقیق و سریع با هم تعامل داشته باشند. لکنت زبان (گرفتگی زبان) معمولاً در دوران کودکی به عنوان نشانه‌ای دال بر اینکه مسیرهای مغز برای تکلم بطور طبیعی شکل نگرفته‌اند، پدیدار می‌شود. اکثر کودکان خردسال بدون تداوم لکنت رشد می‌کنند، اما هرچه علائم لکنت زبان بیشتر ادامه پیدا کند، تغییر سیم‌کشی مغز دشوارتر می‌شود.
لکنت زبان معمولاً زمانی شروع می‌شود که مهارت‌های گفتاری کودک در حال رشد است و در نتیجه تحت عنوان لکنت رشدی بیان می‌گردد. ژنتیک خانوادگی در برخی موارد مرتبط می‌باشد – فردی که در خانواده‌اش سابقه لکنت زبان وجود داشته باشد با احتمال بیشتری دچار آن می‌گردد. در موارد نادری نیز لکنت زبان در بزرگسالی اتفاق می‌افتد که لکنت اکتسابی یا دیررس نامیده می‌شود و غالباً در اثر سکته مغزی که منجر به آسیب به مغز می‌شود، ایجاد می‌گردد. همچنین ممکن است در اثر ضربه به سر یا ناراحتی عاطفی شدید حاصل شود.
افراد مبتلا به لکنت زبان (گرفتگی زبان) از نظر هوش یا توانایی ذهنی و عاطفی تفاوتی با سایرین ندارند. اما غالباً این تصور وجود دارد که افرادی عصبی، خجالتی، پرخاشگر، احساساتی، مردد، درونگرا یا متزلزل هستند. اما هیچ مدرکی برای اثبات این تصورات وجود ندارد. هرچند، بسیاری از افراد مبتلا به لکنت زبان برای حرف زدن بویژه در جمع عصبی هستند.
داشتن لکنت زبان (گرفتگی زبان) تا چه حد شایع است؟
لکنت زبان (گرفتگی زبان) شایع بوده و می‌تواند در دوران کودکی رخ دهد و تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. تخمین زده می‌شود که حدوداً یک نفر از هر 20 نفر در زیر سن مدرسه مبتلا به لکنت زبان هستند. دو نفر از هر سه کودکی که لکنت زبان دارند بطور طبیعی درمان می‌شوند اما یک کودک درمان نمی‌شود. همچنین بطور تخمینی از هر 100 بزرگسال یک نفر لکنت زبان دارد و به ازای هر زن مبتلا به لکنت، 3 تا 4 مرد دچار لکنت زبان (گرفتگی زبان) هستند.
به نظر می‌رسد تعداد افرادی که مبتلا به لکنت زبان (گرفتگی زبان) هستند افزایش یا کاهش نمی‌یابد. مطالعات پژوهشی نشان می‌دهند که این آمار و ارقام در سرتاسر جهان یکسان بوده و لکنت زبان در میان تمامی فرهنگ‌ها و گروه‌های اجتماعی رخ می‌دهد.
تشخیص لکنت زبان (گرفتگی زبان)
برخی جنبه‌های گرفتگی زبان برای همه واضح است در حالی که برخی از آنها اینطور نمی‌باشد. برای یک تشخیص جامع و قابل اطمینان، بیمار باید توسط یک آسیب‌شناس گفتار و زبان (SLP) واجد شرایط معاینه شود.
آسیب‌شناس گفتار و زبان تعداد اختلالات گفتاری که هر شخص در شرایط مختلف دارد و نیز انواع این اختلالات را ثبت می‌نماید. چگونگی کنار آمدن شخص با این اختلالات و چگونگی واکنش به چنین عوامل آزاردهنده که می‌تواند موجب تشدید مشکلات شود، نیز ارزیابی می‌شود.
این آسیب‌شناس ممکن است ارزیابی‌های دیگر از جمله سرعت گفتار و مهارت‌های زبانی که بستگی به سن و سابقه‌ی بیمار دارد را انجام دهد. وی تمام داده‌ها را تحلیل کرده و تعیین می‌کند که آیا اختلال گفتاری وجود دارد یا خیر. در صورت وجود، میزان تاثیر این اختلال در توانایی بیمار برای انجام فعالیت‌های روزانه مشخص می‌گردد.
پیش‌بینی اینکه آیا گرفتگی زبان در کودک برای طولانی مدت وجود خواهد داشت، بسیار حیاتی است. این کار را می‌توان بصورت نسبتاً دقیق با کمک مجموعه‌ای از آزمایش‌ها، مشاهدات و مصاحبه‌ها انجام داد. پیش‌بینی احتمال اینکه یک لکنت زبان در یک کودک بزرگتر یا بزرگسال برای طولانی مدت تداوم باشد اهمیت کمتری دارد زیرا به احتمال زیاد مشکل به اندازه‌ی کافی طولانی بوده است که فرد نیاز به کمک داشته باشد.
هدف از ارزیابی‌ها برای کودکان بزرگتر و بزرگسالان تعیین شدت اختلال و تاثیر آن بر توانایی شخص برای ارتباط و عملکرد مناسب در فعالیت‌های روزانه است.
درمان لکنت زبان (گرفتگی زبان)
یک تشخیص درست اهمیت فراوانی دارد، زیرا در مشخص کردن بهترین درمان احتمالی تعیین کننده است.
در کلینیک آسیب‌شناسی و گفتار درمانی ما هدف از درمان‌ها برای افراد مبتلا به لکنت زبان (گرفتگی زبان)، آموزش مهارت‌ها، استراتژی‌ها و رفتارهایی است که به ارتباط کلامی کمک می‌کنند و ممکن است شامل این موارد باشد:
- درمان شکل‌دهی روانی گفتار
- درمان اصلاح گرفتگی زبان
درمان شکل‌دهی روانی گفتار
- کنترل و نظارت بر سرعت گفتار- این درمان ممکن است شامل تمرین حرف زدن روان در سرعت بسیار پایین، با استفاده از جملات و عبارات کوتاه باشد. به فرد آموزش داده می‌شود تا حروف صامت و صدادار را بکشد در حالی که سعی می‌کند بدون انقطاع و وقفه حرف بزند. شخص با تمرین کردن به تدریج می‌تواند با سرعت بالاتر و با جملات و عبارات بلندتر بصورت روان حرف بزند. اگر جلسات با آسیب‌شناس بطور منظم ادامه پیدا کند، بیماران نرخ موفقیت بالاتر و بلند مدت‌تری خواهند داشت – این امر از عود و بازگشت لکنت نیز جلوگیری می‌کند.
- کنترل تنفس- بیمار همراه با تمرین کردن گفتار طولانی مدت، چگونگی تنظیم تنفس خود را نیز فرا می‌گیرد. علاوه بر این، شرطی شدن فعال، آواسازی و طرز گفتار (لب‌ها، فک و زبان) نیز وجود دارد.
درمان اصلاح گرفتگی زبان
در این درمان به جای تلاش برای حذف گرفتگی زبان، هدف اصلاح آن است به گونه‌ای که ادای کلمات آسان‌تر شده و نیاز به تلاش کمتری داشته باشد. این درمان بر این قاعده استوار است که اگر اضطراب موجب تشدید گرفتگی می‌شود، لکنت زبان (گرفتگی زبان) آسان همراه با اجتناب و ترس کمتر موجب کمتر شدن این حالت خواهد شد. چارلز ون‌ریپر درمان اصلاحی بلوک را در سال 1973 معرفی کرد که شامل 4 مرحله است.
- مرحله یک (شناسایی)- درمانگر و بیمار رفتار اصلی، رفتار ثانویه و احساسات و حالاتی که همراه با لکنت زبان رخ می‌دهند را شناسایی می‌کنند.
- مرحله دو (حساسیت‌زدایی)- بیمار رفتار لکنت را جهت تلاش برای کاهش ترس و اضطراب ثابت نگه می‌دارد- این حالت شامل مواجهه با اصوات، کلمات و حالات دشوار (به جای اجتناب از آنها) و ایجاد لکنت در گفتار از روی عمد (لکنت داوطلبانه) می‌باشد.
- مرحله سه (اصلاح)- بیمار لکنت زبان آسان را یاد می‌گیرد. وی چگونگی انجام این رفتار را فرا می‌گیرد: الف) لغو کردن (cancellations)- توقف عدم روانی گفتار، ایجاد وقفه برای یک لحظه و سپس تکرار لغت. ب) خارج شدن (pull-outs )- خروج از حالت عدم روانی گفتار و انجام گفتار روان. پ) مجموعه‌های آماده‌سازی (preparatory sets)- پیش‌بینی کلماتی که موجب لکنت می‌شوند و استفاده از حالت لکنت آسان برای آن کلمات.
- مرحله 4 (تثبیت)- بیمار تکالیف‌هایی را جهت تمرین آماده می‌کند و روش‌های preparatory sets و pull-outs را بصورت خودکار انجام می‌دهد و تصوری که از خود دارد را از یک فرد دارای لکنت زبان (گرفتگی زبان) به فردی که اکثر اوقات روان صحبت می‌کند اما گهگاه لکنت خفیفی دارد ، تغییر می‌دهد.
