درمان شکستگی ترقوه (شانه و کتف) ناشی از ضربه شدید به استخوان شانه

شکستگی به معنای ترک خوردن کامل و یا قسمتی از استخوان است. شکستگی استخوان می‌تواند جزئی باشد که در این صورت استخوان جابه‌جا نشده و یا جابه‌جایی و دررفتگی آن بسیار ناچیز است. اما گاهی این شکستگی بسیار شدید می‌باشد به‌طوری‌که انتهای استخوان‌ها به‌صورت کامل از هم جدا می‌شوند و برای جا انداختن آن‌ها به عمل جراحی احتیاج است. همچنین در شکستگی‌های بسته به پوست آسیبی نمی‌رسد اما در شکستگی باز پوست پاره می‌شود و آسیب می‌بیند. شکستگی استخوان ترقوه معمولاً به دلیل ضربه مستقیم و یا افتادن بر روی دست رخ می‌دهد. در این زمان برای اطمینان از شکستگی استخوان از کتف عکس رادیولوژی گرفته می‌شود.

انواع شکستگی استخوان ترقوه

---

کتف از مجموع 3 استخوان هموروس یا استخوان بازو، اسکاپولا یا کتف و ترقوه تشکیل‌شده است. این سه استخوان سه مفصل شانه‌یا گلنوهومرال، مفصل جناغی ترقوه و مفصل اخرمی-چنبری یا مفصل آکرومیوکلاویکولار را تشکیل می‌دهند.  در شکستگی کتف هر یک از استخوان‌های تشکیل دهنده‌ی آن ممکن است آسیب ببینند بنابراین این شکستگی می‌تواند به چهار دسته تقسیم شود:

• شکستگی اسکاپولا یا کتف: استخوان کتف به چهار قسمت کلی تقسیم می‌شود: بدنه، گردن، اکرومیون و حفره‌ی گلونوئید.
• شکستگی ترقوه : شکستگی استخوان ترقوه رایج‌ترین نوع شکستگی شانه در کودکان و نوجوانان است.
• شکستگی استخوان هموروس یا قسمت بالایی بازو: شکستگی قسمت بالایی بازویکی از رایج‌ترین نوع شکستگی در افراد جوان و بزرگ‌سال است.

انواع شکستگی بازو با توجه به سن بیماران متفاوت است. به‌طور مثال بیشتر کودکان در هنگام شکستگی بازو به استخوان ترقوه‌ی خود آسیب می‌زنند. در بزرگ‌سالان شکستگی قسمت بالایی استخوان بازو رایج‌ترین نوع شکستگی شانه و کتف محسوب می‌شود. و چیزی که قابل‌توجه است این است که هرکدام از این شکستگی‌ها علائم و نشانه‌های خاص خود رادارند. عوامل مختلفی ازجمله کشیدگی؛ ضرب‌دیدگی، پیچ خوردن و خم شدن می‌توانند باعث شکستگی و دررفتن شانه شوند. شدت آسیب ناشی از ضرب‌دیدگی به محل برخورد ضربه بستگی دارد درحالی‌که در هنگام پیچ خوردن دست قسمت‌های ضعیف‌تر آن آسیب می‌بینند. اما برای مثال زمانی که بر روی دستان کشیده زمین می‌خوریم به دست فشار واردشده و این فشار به قسمت بالایی بازو منتقل‌شده و به‌طورمعمول باعث شکستگی قسمت گردنه‌ی استخوان بازو می‌شود.  کشیدگی بازویکی دیگر از عوامل نادر اما مؤثر در شکستگی شانه است. برای مثال این اتفاق برای گاوچرانانی که دستان خود را به بندهای چرمی اطراف گاوحشی می‌بندند رخ می‌دهد. چراکه هنگامی‌که حیوان فرد را به عقب پرتاب می‌کند دستان وی هنوز بسته است و این باعث می‌شود تا تمام وزن او به سمت حیوان متمایل شود درنتیجه نیروی کششی به بازو شانه‌ی وارد شده و باعث شکستگی، دررفتگی و آسیب عصب‌های شانه می‌شود.  شکستگی‌های باز که در آن قسمت‌های آسیب‌دیده‌ی استخوان باعث پاره شدن بافت و پوست فرد می‌شوند زیاد در شکستگی بازو ترقوه رایج نیستند. اگرچه این نوع شکستگی‌های می‌توانند به‌وسیله ضربات چاقو، شلیک گلوله و دریدگی‌های شدید به وجود بیایند.

این عارضه چه نشانه‌هایی دارد؟

---

نشانه‌ها و اعلائم شکستگی بازو با توجه به‌شدت آسیب‌دیدگی متفاوت هستند اما به‌طور کلی موارد زیر را شامل می‌شوند:

• درد آرام و یا شدید بازو
• کاهش توانایی حرکت دادن یا بلند کردن بازوی آسیب‌دیده که درنتیجه باعث می‌شود فرد برای محافظت و جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌های بیشتر دست خود را در یک سمت بدن خود ثابت نگه دارد.
• قرمزی، تغییر رنگ و کبودی قسمت آسیب‌دیده
• سفت شدن
• بدشکل و دفرمه شدن محل آسیب‌دیده به دلیل ناهماهنگی و دررفتگی استخوان‌ها و بافت بازو

چگونه می‌توان شکستگی شانه را معاینه و بررسی کرد؟

---

اگر پزشک احتمال دهد که شانه‌ی شما شکسته است برای اطمینان بیشتر از آن عکس رادیولوژی خواهد گرفت. همچنین در برخی موارد برای تشخیص کامل‌تر و پیشرفته‌تر از شانه عکس‌های سیتی اسکن نیز گرفته می‌شود. این عکس ها به پزشک کمک می‌کنند تا میزان و شدت شکستگی را تشخیص دهد و به بهترین شکل آن را درمان نماید.

بهترین راه درمان شکستگی شانه و ترقوه

---

روش‌های درمان برای این نوع شکستگی‌ها بسیار متنوع است. و انتخاب بهترین روش درمان به میزان فعالیت فرد و محل و شدت شکستگی بستگی دارد. برخی از این روش‌های درمانی عبارت اند از:

بستن دست و جلوگیری از حرکت کردن آن

در بیشتر شکستگی‌های که در آن استخوان جابه‌جا نشده است برای جلوگیری از حرکت دست و افزایش خطر جابه‌جایی استخوان‌ها، کتف و شانه تا زمان کامل بهبودی به کمک آتل و بند بدون حرکت می‌شوند. بعد از این از شانه عکس رادیولوژی گرفته می‌شود تا مشخص شود که آیا استخوان به‌خوبی درمان شده و می‌تواند حرکت کند یا نه.  در نظر داشته باشید که در زمان استراحت شانه بسیار مهم است که انعطاف‌پذیری آرنج، مچ دست و انگشتان به‌خوبی حفظ شود. بعد از درمان شکستگی می‌توان به کمک راهنمایی‌های پزشک حرکات شانه را دوباره آغاز کرد. اگر در طول مدت شکستگی بازو زود و بیش‌ازاندازه حرکت داشته باشد روند درمان را به تأخیر می‌اندازد همچنین بدون حرکت ماندن آن نیز باعث خشکی دست می‌گردد.

کنترل درد

برای کاهش درد و التهاب بیماری‌های اسکلتی _ عضلانی از داروها و مسکن‌های ضد تورم غیر استروییدی استفاده می‌شود. از داروهای غیراستروئیدی که بدون نسخه به فروش می‌رسند می‌توان به ایبوبروفن و ناپروکسن اشاره کرد. دوز های بالاتر این داروها نیز معمولاً با نسخه ی پزشک در دسترس هستند. این داروها گاهی به‌صورت خوراکی یا تزریقی و یا به‌صورت پماد مصرف می‌شوند.

اهمیت و تأثیر فیزیوتراپی

عدم تحرک شانه و کتف بعد از شکستگی ضررهایی دارد که می‌توان آن‌ها را به کمک فیزیوتراپی کاهش داد. ازجمله این آسیب ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نرم شدن بافت غضروف ها و مفاصل
• کوتاه شدن و تحلیل رفتن بافت‌های عضلانی اسکلتی
• کاهش حرکت پذیری مفاصل و بافت‌های اتصالی
• کاهش چرخش خون
• کاهش حرکات ارادی و غیر ارادی

هدف از فیزیوتراپی بعد از عدم تحرک دست در طول درمان حفظ کامل بافت طبیعی آن؛ در وضعیت مطلوب نگه‌داشتن و بهبود تحرک عضلات ، حفظ قدرت و نیروی دست و به دست آوردن توانایی انجام فعالیت‌های روزانه می‌باشد.

• درمان دستی: درمان دستی شامل ماساژ بافت نرم و حرکت دادن مفاصل کتف به‌منظور جلوگیری از سوزش و تحریک بافت‌ها، کاهش درد و حفظ میزان حرکت پذیری مفاصل می‌باشد.
• تمرینات درمانی: شامل تمریناتی می‌شود که برای بهبود قدرت و حرکات شانه، روتاتور کاف یا عضلات گرداننده‌ی شانه و ماهیچه‌ی کتف انجام می‌شود.
• تقویت یا هدایت عصب‌های عضلانی به‌منظور حفظ استقامت، بازآموزی اندام‌های بالایی، بهبود استقامت مفصل‌های پروگزیمال و بهبود تکنیک های حرکتی که برای انجام آن‌ها از اندام‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شود به‌خصوص حرکت‌هایی که در بالای سر انجام می‌شوند مانند پرتاب کردن اجسام.
• استفاده از روش‌هایی مانند اولتراسوند، یخ، سرما درمانی و دیگر راه‌هایی که باعث کاهش درد، بهبود حرکات و از بین رفتن تورم مفاصل، عضلات و تاندون‌های شانه و اطراف آن می‌شوند.
• برنامه‌های درمان خانگی که شامل تمرینات قدرتی، کششی و مقاومتی می‌شود و همچنین دستورالعمل‌هایی که به بیمار کمک می‌کنند تا فعالیت‌های روزانه‌ی خود را از سر گیرد و برای انجام فعالیت‌های بیشتر و پیچیده‌تر آماده شود.

شوک‌درمانی

ثابت‌شده است که شوک‌درمانی باعث افزایش سرعت درمان استخوان می‌شود؛ مدت‌زمان درمان را کوتاه کرده و خطر شکستگی مجدد استخوان را کاهش می‌دهد. شوک‌درمانی امواج پنوماتیکی را به بدن منتقل می‌کند. این امواج دارای انرژی زیادی هستند و در طول پوست، بافت‌های متورم و سفت شده، استخوان‌ها و کلسیفیکاسیون (بافت‌هایی از بدن که کلسیم در آن‌ها رسوب‌کرده)، حرکت می‌کنند. انرژی بالای امواج اولتراسوند روند خوددرمانی را تحریک کرده و به آن سرعت می‌بخشند و باعث افزایش چرخش خون در بافت آسیب‌دیده و از بین رفتن توده‌های رسوبی کلسیم و بافت دارای جراحت می‌شوند.

مگنت درمانی

مطالعات متعدد نشان داده است که امواج الکترومغناطیس می‌توانند شکستگی‌هایی را که به‌طور کامل بهبود نیافته‌اند درمان کنند.  مگنت درمانی از زیرشاخه‌های فیزیوتراپی و به‌طور اختصاصی‌تر الکتروتراپی محسوب می‌شود. باید این نکته را در ذهن داشته باشید که زمانی که در طول درمان امواج الکترونیکی بیشترین تأثیر رادارند پزشکان می‌خواهند با ایجاد تحریکات سنسوری و حساس و متحرک باعث ایجاد تغییرات شیمیایی در بافت بدن شوند. اما در دیگر شرایط معمولاً این امواج الکترومغناطیس هستند که بیشترین تأثیر رادارند. زمانی که امواج الکترومغناطیس با طول‌موجی کنترل‌شده به بدن که از واحدهای شیمیایی یونیزه شده تشکیل‌شده است وارد می‌شوند ذرات مغناطیسی بر روی این یون‌ها، مولکول‌ها و حتی قطب‌های آب موجود در بدن تأثیر می‌گذارند و باعث شدیدتر شدن حرکات آن‌ها می‌شوند. حرکت ذرات الکتریکی به‌شدت سرعت متابولیسم را در بافتی که مگنت درمانی بر روی آن انجام‌شده افزایش می‌دهد.

تنس

تحریک الکتریکی پوستی عصب‌ها (تنس) یک روش غیرتهاجمی است که در آن ولتاژ بسیار پایینی از جریان الکتریکی در یک دستگاه مولد کوچک تولید می‌شود و از طریق سیم به الکترودهایی که بر روی پوست قرارگرفته‌اند منتقل می‌شود. تنس یک روش تحریک الکتریکی عصب‌ها است که در آن تلاش می‌شود تا با تحریک عصب‌های یک نقطه و درنهایت تحریک سیستم اپیوئیدی یا عصب‌های گیرنده‌ی درد از میزان درد کاسته شود.
در صورت استفاده از دستگاه‌های دفیبرالاتور یا الکتروشوک ها، پمپ ایتفیوژن داخل وریدی و یا پمپ اینفیوژن داخل کبدی از انجام تنس خودداری نمایید. همچنین در زمان بارداری و شیردهی نیز بهتر است تنس را انجام ندهید. و در صورت داشتن حساسیت و تشنج نیز بااحتیاط عمل کنید.

لیزر

لیزر تراپی با از بین بردن تجمع بافت‌های آسیب‌دیده، بهبود گردش خون و افزایش انرژی سلولی و درمان کردن قسمت آسیب‌دیده از پایه به درمان شکستگی کمک می‌کند.  از دیگر مزایای لیزر تراپی می‌توان به افزایش حرکات و انعطاف‌پذیری و کاهش درد شانه اشاره کرد. بعد از لیزر تراپی کشیدن، چرخاندن و بلند کردن دست‌ها به‌راحتی و بدون درد و ناراحتی انجام می‌شود و بیمار با مشکلی مواجه نخواهد شد.

ورزش کردن

بعد از شکستگی بازو در هر دوره از درمان که باشید پزشک انجام برخی از حرکات ورزشی را برای شما تجویز می‌نماید. چراکه ورزش کردن کمک می‌کند تا شانه‌ی خود را تقویت و مقاوم کرده و انعطاف‌پذیری سابق آن را به دست آورید درنتیجه سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره‌ی خود بازگردید. در خصوص چگونگی مدت‌زمان انجام این تمرینات با پزشک خود صحبت نمایید.

پاندول

برای انجام این تمرین از قسمت کمر به پایین خم شوید به‌طوری‌که فرم قسمت بالایی و پایینی بدن شما به‌صورت حرف L دربیاید. دست آسیب‌دیده‌ی خود را به‌صورت مستقیم به سمت پایین آویزان نگه‌دارید. دست خود را به‌آرامی و در یک‌سو به‌آرامی ده بار بچرخانید. سپس جهت چرخش را تغییر دهید و دوباره دست خود را ده بار به این‌سو بچرخانید. و دوباره این کار را تکرار کنید.

خمیدگی به سمت جلو

برای انجام این حرکت می‌توانید درحالی‌که دست‌های خود را به‌آرامی بر روی پای خود قرار داده‌اید به پشت دراز بکشید یا بر روی صندلی بنشینید. دستان خود را به هم قلاب کنید آرنج خود را بکشید و به شانه‌ی آسیب‌دیده اتان استراحت دهید. به‌آرامی دست‌هایتان را بلند کرده و به سمت روبه‌رو بکشید به صورتی که دست‌ها بر نیم‌تنه شما عمود باشند. تا جایی که شانه‌ی آسیب‌دیده اتان به شما اجازه می‌دهند دست‌های خود را بالا ببرید تا دست‌ها در بالای سرتان قرار بگیرند سپس آن‌ها را پایین آورید. آرنج خود را تا جایی که ممکن است صاف نگه‌دارید. این حرکت را ده بار تکرار نمایید.

کشش متقاطع

برای انجام این حرکت بایستید. بازوی خود را بر روی سینه‌ی خود بکشید و با دست دیگرتان قسمت خارجی بازویتان را نگه‌دارید. توجه داشته باشید که دستی که بازویتان را نگه‌داشته است باید زیر بازو قرار بگیرد نه بالای آن. بازوی خود را برای 30 ثانیه در این حالت قرار دهید و سپس آن را رها کنید و این تمرین را بر روی دیگر بازویتان تکرار کنید. این تمرین را 3 یا 4 بار بر روی هر بازو انجام دهید.

بالا رفتن از دیوار

برای انجام این تمرین درحالی‌که دستانتان در دو طرف بدنتان قرار دارد رو به دیوار بایستید. دست آسیب‌دیده خود را بلند کرده بازویتان را صاف نگه‌دارید و انگشتان خود را به‌سرعت روی دیوار به سمت بالا حرکت دهید. بازوی خود را برای 10 ثانیه در این حالت نگه‌دارید و سپس آن را پایین بیاورید. این حرکت را 3 بار تکرار نمایید.

چرخش خارجی

برای انجام تمرین چرخش خارجی عضلات شانه روش‌های متعددی وجود دارد. در اولین روش درحالی‌که هر دو پای خود را به‌صورت کامل و صاف کشیده‌اید به پشت دراز بکشید. یک چوب یا طناب را با هر دودست خود نگه‌دارید و آرنج خود را به سمت راست خم نمایید. با دست سالم خود تا جایی که ممکن است به کف دست بازوی آسیب‌دیده فشار آورید تا دستتان در کنار بدنتان قرار گیرد. سعی نمایید در طول انجام این حرکت بازو خمیده و نزدیک به بدن باشد. برای 30 ثانیه در این حالت بمانید سپس بازوی خود را به سمت مرکز بدن بازگردانید. این حرکت را برای هر طرف بدن 3 بار تکرار نمایید.

چرخش داخلی

برای انجام این حرکت روش‌های مختلفی وجود دارد. برای مثال می‌توانید درحالی‌که ایستاده‌اید با دودست یک چوب یا طناب را در پشت سرخود نگه‌دارید. سپس به کمک دست سالمتان بازوی آسیب‌دیده اتان را تا جایی که ممکن است به‌صورت افقی در طول کمرتان بکشید. برای 30 ثانیه در این حالت بمانید سپس بازوی خود را به مرکز بدن بازگردانید و سپس این حرکت را روی سمت دیگر خود تکرار کنید. این تمرین را روزی3 بار برای هر طرف از بدن انجام دهید.

بالا انداختن شانه‌ها

برای انجام این حرکت درحالی‌که وزنه‌ی سبکی در هر دست خوددارید بایستید و تا جایی که ممکن است شانه‌های خود را به سمت بالابرده سپس آن‌ها را پایین بیاورید. این حرکت را 20 بار در روز تکرار نمایید. با قوی‌تر شدن عضلات شانه می‌توانید هر بار وزن وزنه‌های در دستتان را یک پوند افزایش دهید.

جراحی

اگر به دلیل شکستگی استخوان‌ها و مفاصل دست از جای خود خارج‌شده باشند باید برای سر جای خود قرار دادن و ثابت کردن آن‌ها به کمک سیم، پلاک و پیچ بیمار جراحی شود.  همچنین اگر قسمت گوی مانند بازو شکسته یا به‌شدت آسیب‌دیده باشد ممکن است بیمار به جراحی تعویض مفصل شانه احتیاج داشته باشد.
به دلیل این‌که در بیشتر شکستگی‌های شانه استخوان‌ها از جای خود خارج نمی‌شوند بیمار می‌تواند با استراحت به‌خوبی بهبود یابد و تمامی حرکات دست را مانند قبل انجام دهد اما اگر در طول شکستگی استخوان‌ها و مفاصل از جای خود خارج شوند عضلات مجاور خود نیز آسیب می‌رسانند. در این صورت بیمار به جراحی احتیاج دارد. این نوع شکستگی باعث درد و سختی بیشتر و ضعف شدید در شانه می‌شود.