زانو درد عارضهای است که معمولاً بانوان میانسال و مسن از آن رنج میبرند. به همین دلیل وقتی کودکی از زانودرد شکایت میکند، عموماً تصور میکنیم که زانوی کودک هنگام زمین خوردن یا فرود شدید بعد از یک پرش بلند آسیب دیده است و فکر میکنیم که درد ظرف یک یا دو روز آرام خواهد شد. اما اگر زانودرد کودک تسکین نیافت، چکار باید بکنیم؟ به خاطر داشته باشید که زانو درد اطفال گاهی علامت وجود مشکل جدیتری در زانو است.
در این مقاله دلایل درد زانو در بچهها و روشهای درمان آن را بررسی می کنیم.
علل زانو درد در کودکان
پرشهای بلند، ساعتها بازی یا ورزش پرشور و شوق و کشیده شدن زانو هنگام بازی یا فعالیتهای دیگر به زانودرد دامن میزند. در این بخش به معرفی عارضههای شایعی میپردازیم که باعث زانو درد در کودکان میشود.
عفونت زانو
عفونت باکتریایی زانو علت ابتلا به عارضههایی مانند استئومیلیت و آرتریت عفونی است. این عارضهها با تب، ورم و درد زانو همراه است و راه رفتن را برای کودک دردمند سخت میکند. حتی خفیفترین التهاب دور زانو نیز با خطر جمع شدن چرک و عفونت داخل مفصل همراه است. اگر درد و ورم زانو بیشتر از یک روز ادامه داشت، بلافاصله کودک را نزد پزشک ببرید.
آرتریت جوانان
بروز نشانههایی مانند درد، التهاب، خشکی مفصل و خستگی مزمن در کودک نشان دهنده شروع بیماریهای روماتیسمی یا مفصلی شدید مانند آرتریت جوانان است. آرتریت التهابی و آرتریت واکنشی که درصد شیوع آن در بزرگسالان بالاتر از کودکان است، با درد خفیف زانو یا خشکی مفصل همراه است. زانو درد در کودکان و نوجوانان ورزشکار عموماً قدامی است یا در جلوی زانو احساس میشود.
بیماری آزگود اشلاتر
بیماری آزگود اشلاتر التهاب محل اتصال استخوان ساق پا به کشکک زانو است که باعث زانو درد در نوجوانان میشود. این عارضه معمولاً در دوران بلوغ، یعنی زمانی بروز مییابد که کودک جهشهای رشد را پشت سر میگذارد و در میان کودکان ورزشکار شایعتر است. استراحت کافی و مصرف دارو درد را تسکین میدهد و به کودک اجازه میدهد که دوباره فعالیتهای روزانهاش را انجام دهد.
زانوی دوندگان
تاندون کشکک زانو صاف کردن زانو را ممکن میکند. زانوی دوندگان عارضهای است که با آسیب دیدن تاندون کشکک زانو همراه است و در این حالت تاندون کشکک زانو حمایت تاندونهای دیگر مانند تاندون چهارسر را از دست میدهد. در نتیجه زانو ضعیف میشود و کودک هنگام کشیدن و صاف کردن پا دچار درد میشود.
آسیب دیدگی بافت نرم زانو
منظور از آسیب دیدگی بافت نرم آسیب دیدن رباطها، تاندونها و عضلات ناحیه خاصی از بدن است. آسیب بافت نرم زانو به آسیبهایی اشاره دارد که پیآمد تحمیل فشار شدید به رباطها، تاندونها و عضلات زانو یا استفاده بیش از حد و نامناسب از آنها است. این آسیبها در میان کودکان فعال شیوع بالایی دارد. زانو درد ناشی از این آسیبها را میتوان با تشخیص سریع و درمان زودهنگام تسکین داد تا کودک بدون درد از دوران کودکی خود لذت ببرد.
سندرم پاتلوفمورال (PFS)
سندرم پاتلوفمورال یا درد جلوی زانو عارضه شایعی در میان نوجوان و ورزشکاران است. استفاده بیش از حد، آسیبدیدگی، دررفتگی کشکک زانو یا اضافه وزن بالا یا فشار روی کاسه زانو باعث ناصاف شدن، نرم شدن یا ساییدگی غضروف زیر کشکک میشود. کودکان مبتلا به سندرم پاتلوفمورال هنگام سرپا نشستن، پریدن یا خم کردن زانو دچار درد میشوند.
تاندونیت عضله چهارسر
نوجوانانی که ورزشهایی مانند فوتبال و راگبی انجام میدهند که با دویدن زیاد همراه است، معمولاً بیش از حد از ساختارهای زانو استفاده میکنند و در نتیجه دچار آسیب دیدگی یا کشیدگی عضله چهارسر میشوند. این آسیبدیدگیها درد، ورم و ضعف زانو را به دنبال دارد. بیماران هنگام حرکت دادن زانو معمولاً در پایین ران و بالای کشکک زانو دچار درد میشوند. داروهای ضدالتهاب، استراحت کافی و طب فیزیکی التهاب را کاهش میدهد و درد را آرام میکند.
تومور
تومور تشکیل شده دور زانو معمولاً خوشخیم، اما دردناک است و غالباً درد تنها علامت آن است. بنابراین لازم است که برای تشخیص علت اصلی درد حتماً به پزشک مراجعه کنید تا پزشک شکلگیری زائده غیرعادی بافتی را تایید کند. زانودرد ناشی از تومور معمولاً خفیف است، اگرچه در بعضی موارد تشدید میشود.
علائم زانو درد در کودکان
درد علامت اولیه زانو درد در کودکان است. علائم دیگر زانو درد در کودکان عبارت است از:
- نبض زدن زانو
- درد ران، ساق پا و بخش خلفی زانو
- حساسیت به لمس تاندون کشکک زانو
- ورم کردن ناحیه زانو
- خشکی و سفتی مفصل زانو
- تب (آرتریت جوانان)
- سفتی و گرفتگی عضلات همسترینگ و چهارسر ران
- متورم شدن استخوان ساق پا
- قرمز و داغ شدن مفاصل در اثر ابتلا به آرتریت جوانان: علائم آرتریت به نوع عارضه بستگی دارد.
کودک، بسته به علت زانودرد دچار یک یا چند مورد از این علائم میشود.
تشخیص زانو درد
پزشک سوالاتی را درباره ماهیت درد، مدت زمان بروز آن و عوامل تشدیدکننده درد میپرسد. پزشک وجود علائم آشکاری مانند تب و راش پوستی را بررسی میکند که میتواند علامت ابتلا به آرتریت جوانان باشد. رادیوگرافی، MRI، سی تی اسکن یا آزمایش خون نیز در صورت لزوم بعد از معاینه بالینی انجام میشود.
درمان زانو درد کودکان
درمان زانو درد در کودکان با توجه به علت درد انتخاب میشود. در این بخش روشهای استاندارد درمان زانودرد در بچهها را به اختصار معرفی میکنیم.
درمان خانگی زانو درد
گاهی اوقات تنها چیزی که کودک برای تسکین زانودرد نیاز دارد، اندکی استراحت و دریافت توجه و مراقبت عاشقانه در خانه است. در این بخش با چند راهکار ساده و درمانهای خانگی با مکملهای مختلف برای تسکین زانودرد فرزندان دلبندتان آشنا میشوید.
- استراحت: چنانچه درد ناشی از کشیدگی عضله یا رباط باشد، استراحت کردن کشیدگی را به حداقل میرساند و درد را کم میکند. هنگام استراحت کردن بالش کوچکی را زیر زانو بگذارید.
- کیسه یخ: چنانچه درد با ورم همراه باشد، کیسه یخ مفید خواهد بود. کیسه یخ را بلافاصله بعد از آسیبدیدگی روی زانو بگذارید تا احتمال ورم کردن به حداقل برسد. آب داغ، دوش آب داغ یا وان آب داغ را تا 48 ساعت بعد از آسیبدیدگی فراموش کنید، چون حرارت ورم را تشدید میکند.
- باندپیچی: باندپیچی کردن محکم (البته نه خیلی محکم) زانو ورم مفصل را کمتر میکند. بستن زانو ورم را کاهش میدهد و زانوی آسیب دیده را پایدار میکند. درد نیز به موازات کم شدن ورم، کاهش مییابد.
- بالا گذاشتن پا: زمانی که پا را بالا میگذارید و زانوی متورم کشیده میشود، ورم به حداقل میرسد. هنگام نشستن بالشهای نرمی زیر زانو بگذارید تا زانو بالاتر از سطح قلب قرار بگیرد؛ اما هنگام خوابیدن فقط یک بالش زیر زانو بگذارید تا زانو اندکی بالا بیاید.
- ماساژ: اگر زانو ورم نداشته باشد، ماساژ ملایم به تسکین درد کمک خواهد کرد.
داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب
دارو معمولاً برای زانو درد بچهها تجویز نمیشود، مگر آن که درد زانو ناشی از التهاب باشد. در این حالت داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن برای تسکین درد مصرف میشود. در هر حال حتماً قبل از دادن دارو به فرزندتان با پزشک اطفال مشورت کنید.
زانوبند طبی
استفاده از زانوبند طبی غالباً به ورزشکاران جوان توصیه میشود. بریس انواع گوناگونی با کاربردهای مختلف دارد که عبارت است از:
- زانو بند یا اسلیو زانو: زانوبند برای درمان درد پاتلوفمورال و کاهش ورم بسته میشود. زانوبند روی زانو کشیده میشود و ناحیه زانو را گرم و فشرده نگه میدارد.
- پد زانو: این نوع بریس پدی اضافی دارد و بیشتر از خاصیت درمانی، خاصیت پیشگیری کننده دارد. پد خطر آسیب دیدن زانو هنگام فعالیت و ورزشهایی مانند اسکیت بردینگ را کاهش میدهد.
- ارتز تثبیت کننده کشکک زانو: این نوع ارتز برای ثابت نگه داشتن کشکک زانو و پیشگیری از دررفتگی زانو توصیه میشود. برخی ورزشکاران نیز از این بریس برای کاهش درد جلوی زانو استفاده میکنند.
- بند کشکک زانو: این بریس عموماً برای ورزشکاران دچار درد جلوی زانو کاربرد دارد. این نوارها زیر کشکک یا کاسه زانو بسته میشود و فشار مناسبی را به تاندون کشکک زانو وارد میکند.
- زانوبند لولادار: زانوبند لولادار برای حمایت از رباطهای دور زانو و پیشگیری از آسیب دیدگی زانو در ورزشهای تماسی مانند فوتبال به کار برده میشود.
کفی و کفش
قرار دادن کفی در کفش برای پیشگیری از اورپرونیشن پا و کاهش درد توصیه میشود. به ورزشکاران توصیه میشود که کفش ورزشی مخصوصی بپوشند که هنگام ورزش کردن به خوبی از پا حمایت کند و از آسیبدیدگی جلوگیری کند. باز هم تاکید میکنیم که برای درمان زانو درد کودکان سرخود و بدون مشورت با پزشک دارو مصرف نکنید و زانوبند نبندید.
ورزش درمانی
زانو درد در بچهها عمدتاً قدامی و پیآمد کشیدگی تاندونها یا عضلات زانو است. بنابراین انجام ورزشهای زانو درد را تسکین میدهد و خطر عود ناراحتی زانو را کاهش میدهد. در این بخش با چند تمرین سادهی زانو آشنا میشوید که میتوانید آنها را در خانه انجام دهید.
بالا بردن زانو تا سینه
این حرکت عضلات سرینی و همسترینگ را تحت کشش قرار میدهد و عضلات کودک را منعطفتر میکند. به علاوه انجام دادن این تمرین حرکات مفصل را آسانتر و بدون درد میکند. برای انجام دادن این تمرین به روش زیر عمل کنید:
- به پشت دراز بکشید و پاها را صاف دراز کنید.
- زانوی چپ را خم کنید و تا سینه بالا بیاورید.
- پا را با هر دو دست بگیرید و ده ثانیه در این وضعیت نگه دارید.
- سپس پا را رها کنید تا به موقعیت اول برگردد و صاف شود. این مراحل را برای پای دیگر تکرار کنید.
بالا بردن پا در حالت صاف
بالا بردن یک پا در حالت صاف حرکتی است که برای توانبخشی بعد از آسیب دیدگیهای زانو، مفصل ران و ران توصیه میشود. این حرکت عضلات بالای ران و مفصل ران را تقویت میکند و یکی از نخستین تمرینهایی است که بعد از جراحی تعویض زانو انجام میشود. برای انجام این حرکت به روش زیر عمل کنید:
- به پشت دراز بکشید، پاها را صاف دراز کنید و دستها را کنار پهلو روی زمین بگذارید.
- یک پا را بدون خم کردن زانو، اندکی از مفصل ران بلند کنید. پای دیگر را نیز صاف نگه دارید.
- پا را پنج تا ده ثانیه در این حالت نگه دارید و بعد به آرامی پایین بیاورید.
- حرکت را برای پای دیگر تکرار کنید.
پیشگیری از زانو درد در کودکان
زانو شامل استخوان تیبیا یا درشت نی است، این استخوان یکی از مهمترین استخوانهای تحمل کننده وزن در بدن است. بنابراین استخوانهای زانو فشار شدیدی را هنگام انجام دادن فعالیتهای روزمره مانند پیادهروی، دویدن یا ایستادن تحمل میکنند. در نتیجه احتمال کشیدگی یا آسیب دیدن عضلات، تاندونها یا رباطهای زانو افزایش مییابد. یک راه برای پیشیگری از این آسیبدیدگیها این است که عضلات و استخوانهای زانو را تقویت کنید. دیگر روشهای پیشگیری از زانو درد در اطفال عبارت است از:
- کاهش وزن
- گرم کردن بدن قبل از ورزش کردن و آرام و سرد کردن تدریجی بدن بعد از ورزش
- ورزش منظم عضلات و استخوانهای زانو را تقویت میکند و در نتیجه خطر آسیب دیدن زانو کمتر میشود.
- خم کردن زانو هنگام فرود بعد از پرش
- ورزش کردن منظم در طول سال به حفظ تناسب اندام و کاهش احتمال آسیب دیدگی کمک میکند، به ویژه اگر کودک در ورزشهایی مانند فوتبال یا راگبی شرکت کند.
- پوشیدن کفش ورزشی یا کفش مناسب دویدن
- به کودک اجازه ندهید که روی سرازیری یا سطوح شیبدار بدود، چون در این حالت فشار بیشتری به زانوها وارد میشود.
