درمان روماتیسم ستون فقرات (اسپوندلیت آنکیلوزان)ناشی از التهاب در مفاصل ستون مهره ها

 به یاد داشته باشید که حتی در صورتی که علائم روماتیسم ستون فقرات را به صورت خفیف دارید، در این مرحله به راحتی قابل کنترل است،بایستی به پزشک مراجعه کنید تا آن را شناسایی و تحت معالجه قرار دهد. یک شیوه‌ی رایج برای مداوای اشکال مختلف آرتروز اسپوندلیت شامل دارو درمانی، ورزش، فیزیوتراپی، تغییر شیوه ایستادن و سایر موارد از جمله  استفاده از کمپرس گرم و سرد جهت آرام کردن مفاصل و تسکین درد مفاصل است. در مواردی که درد شدید است جراحی تصحیح حالت ایستادن نیز می تواند چاره ساز باشد. مداوای اسپوندلیت آنکیلوزان بسته به نوع آن است. درمان دستی، تحریک الکتریکی، ماساژ و طب سوزنی از روش‌های موثر برای درمان روماتیسم ستون فقرات هستند.

 علت ابتلا به روماتیسم ستون فقرات چیست؟

---

هرچند عامل اصلی ابتلا به روماتیسم ستون فقرات نامعلوم است اما دانشمندان مطمئن هستند که ژنتیک نقش کلیدی در این بیماری ایفا می‌کند.  بیشتر افراد مبتلا به این بیماری دارای ژنی هستند که یک نشانگر ژنتیکی بنام HILA-B27 تولید می‌کند. شایان ذکراست که لزوما شخص مبتلا به روماتیسم ستون فقرات دارای HILA-B27  نیست. همچنین عمده ی افرادی که دارای این نشانگر هستند هرگز دچار روماتیسم ستون فقرات نمی‌شوند. دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که آیا وجود ژن های دیگر (به همراه عوامل محیطی موثراز قبیل عفونت باکتریایی) در فعال کردن روماتیسم ستون فقرات درافراد مستعد ضروری است یا نه. HILA-B27  سبب حدودا 30 درصد خطر کلی می‌شود اما ژن‌های متعددی وجود دارد که با HILA-B27 سروکار دارند. پژوهشگران بیش از 60 ژن را شناسایی کرده‌اند که با روماتیسم ستون فقرات و بیماری‌هایی از این قبیل در ارتباط هستند. ژن‌های ERAP1، IL-12، IL-17 و IL-23 از جمله ژن‌های کلیدی هستند که اخیرا شناسایی شده‌اند. یک نظریه‌ی کلاسیک این است که روماتیسم ستون فقرات زمانی شروع می‌شود که سیستم‌های تدافعی روده‌ها از کار می‌افتد و یک باکتری خاص وارد جریان خون شده و باعث ایجاد تغییراتی در واکنش های ایمنی بدن می شود.

این بیماری چه نشانه‌هایی دارد؟

---

دانستن این نکته حائز اهمیت است که  دوره ی اسپوندلیت آنکیلوزان و همچنین نشانه‌های شروع آن نیز  بطور قابل ملاحظه ای از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. اگرچه این علائم معمولا در اواخر بزرگسالی یا اوایل نوجوانی (سنین بین 17 تا 45 سالگی) شروع شود اما این علائم می تواند در کودکان و یا اواخر زندگی نیز رخ دهد.

درد

رایج ترین نشانه ی اولیه روماتیسم ستون فقرات عبارتند از درد و خشکی مکرر در پایین کمر و ران که به تدریج و در طول چند هفته و یا ماه نمود پیدا می‌کند. ممکن است در ابتدا این ناراحتی تنها در یک سمت بدن حس شود.  این درد عموما اندک و بصورت پراکنده است و در یک نقطه از بدن متمرکز نیست. معمولا این درد و خشکی در صبح و شب تشدید می شود و احتمالا با دوش گرم و یا ورزش سبک بهبود یابد. مراحل اولیه روماتیسم ستون فقرات شامل تب خفیف، کاهش اشتها و درد کلی است. درد ناشی از اسپوندلیت آنکیلوزان مزمن شده و در هر دو سمت بدن حس می شود و معمولا به مدت حداقل سه ماه طول می کشد. در طول ماه ها و سالها، این خشکی و درد به ستون فقرات و ناحیه ی گردن سرایت پیدا می کند. درد و گرفتگی به دنده ها، شانه، ران، ساق ها و پاشنه ی پا نیز هجوم می‌آورد.

احساس خستگی

سطح متفاوتی از خستگی نیز می‌تواند نتیجه ی تورم ناشی از اسپوندلیت آنکیلوزان باشد. بدن بایستی انرژی صرف برخورد با تورم کند که این خود باعث خستگی می‌شود. همچنین کم خونی در اثر تورم نیز بر احساس خستگی می‌افزاید.

چه کسانی بیشتر دچار این عارضه می‌شوند؟

---

عوامل خطری که شخص را در معرض ابتلا به روماتیسم ستون فقرات قرار می‌دهند عبارتند از:

• داشتن نشانگر ژنتیکی HILA-B27
• سابقه خانوادگی در ابتلا به اسپوندلیت آنکیلوزان
• عفونت‌های التهابی روده ای بصورت مکرر

برخلاف سایر اشکال آرتریت و بیمارهای رماتیسمی، شروع کلی روماتیسم ستون فقرات عموما در افراد جوان، بین 17 تا 45 ساله، رخ می دهد. اما این بیماری می‌توانند همچنین کودکان و افراد مسن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

پزشکان چگونه این بیماری را تشخیص می‌ دهند؟

---

آزمایش بدنی شامل تصویر برداری با اشعه ایکس، سابقه پزشکی فردی، سابقه ی خانوادگی در ابتلا به روماتیسم ستون فقرات و هچنین آزمایش خون (شامل آزمایش HILA-B27) عوامل مهم در تشخیص این بیماری هستند.

آزمایش بدنی

نکات کلی که در تشخیص روماتیسم ستون فقرات در نظر گرفته می‌شوند عبارتند از:

• سن شروع معمولا زیر 45 سالگی است.
• درد مداوم بیش از سه ماه (یعنی درد مزمن)
• کمر درد و خشکی که با عدم تحرک مخصوصا در شب و اول صبح تشدید می شود.
• کمر درد و خشکی با فعالیت فیزیکی و ورزش تسکین می یابد.

آزمایش بدنی شامل نگاه کردن به محل ورم کرده می‌باشد. از این رو پزشک درد و گرفتگی در قسمت کمر، استخوان لگن، مفاصل خارجی خاصره ای، قفسه سینه و پاشنه را معاینه می‌کند. در حین آزمایش پزشک محدودیت‌های حرکتی ستون فقرات را در تمامی جهات و همچنین انبساط قفسه سینه را معاینه می‌کند. سایر علائم و نشانه هایی که مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از سابقه ورم عنبیه چشم، عفونت التهابی روده ای و سابقه خانوادگی در ابتلا به روماتیسم ستون فقرات و همچنین خستگی ناشی از تورم.

آزمایش خون و HILA-B27

اولا، HILA-B27h یک ژن کامل معمول در 8 درصد جمعیت هند و راوپایی است. بطور کلی کمتر از 2 درصد افرادی که بوط ذاتی این ژن را دارند در نهایت به اسپوندلیت مبتلا می شوند. ثانیا، لازم به ذکر است که آزمایش HILA-B27 آزامایشی برای تشخیص اسپوندلیت آنکیلوزان نیست. همچنین رابطه ی بین روماتیسم ستون فقرات و HILA-B27 در بین اقوام و گروهای نژادی مختلف متفاوت است. از آنجا که آزمایش خون خاصی برای روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد اما کارهای آزمایشگاهی شاید بتواند کمک کند و شاید هم هیچ فرجی حاصل نسازد. میزان بالای رسوبگذاری سرخ گویچه معروف به ESR و پروتئین واکنشی c) CRP) نشانگرهای رایج تورم هستند. اما سطوح بالای این نشانگرها در تمامی بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد و می‌تواند بر اثر عواملی همچون کم خونی، عفونت و یا سرطان باشد. برای مثال، تخمین زده شده است که کمتر از 70 درصد افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات دارای سطح بالایی از ESR هستند. سرانجام، هیچ رابطه‌ای بین اسپوندلیت آنکیلوزان و عامل رماتیسمی و پادتن‌های ضد هسته ای وجود ندارد.

تشخیص با ایکس-ری و ام ار ای

---

علائم روماتیسم ستون فقرات شامل مفاصل مخاصره خارجی است. بعضی از پزشکان هنوز به اشعه ایکس جهت نمایش فرسایش نمونه‌ای مخاصره ی خارجی که همان تورم مفاصل مخاصره خارجی است متکی هستند. استفاده از اشعه ایکس برای تشخیص مشکل ساز است چراکه باید هفت تا ده سال از پیشرفت بیماری بگذرد تا تغییراتی در مفاصل مخاصره خارجی رخ دهد و بتوان آن را در اشعه ایکس مشاهده کرد. گزینه ی دیگر به منظور معاینه مخاصره خارجی ام آر آی است اما در برخی موارد ام آر آی بنا به دلایل هزینه ای مقدور نیست.

چگونه روماتیسم ستون فقرات را درمان کنیم؟

---

در حال حاضر علاج کاملی برای بیماری رماتیسم ستون فقرات وجود ندارد اما می‌توان از برخی درمان‌ها برای کاهش علائم و کنترل درد استفاده کرد. مطالعات اخیر نشان می دهد که درمان های بیولوژیکی اخیر می تواند سرعت پیشرفت بیماری را در برخی افراد کاهش دهد. توجه داشته باشید که افراد مختلف به داروهای مختلف و با میزان متفاوتی پاسخ می دهند. از این رو، ممکن است پیداکردن موثرترین دوره ی درمانی زمانبر باشد. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

کمپرس گرم و سرد

استفاده از گرما در مفاصل خشک شده و ماهیچه های منقبض شده می‌تواند از شدت درد بکاهد. بکارگیری اشیائ سرد در نواحی ورم کرده می‌تواند به کاهش ورم و تورم عضلات کمک کند. حمام و دوش گرم نیز می تواند به تسکین درد کمک زیادی بکند.

داورهای مسکن

از داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی عمدتا در کاهش علائم التهابی از قبیل درد و خشکی ستون فقرات و سایر مفاصل استفاده می شود. باید بخاطر داشت که داروهای غیر استروئیدی ضدالتهابی علت بیماری را تغییر نمی‌دهند و تنها بر روی علائم آن تاثیر می‌گذارند. داروهای غیر استروئیدی ضدالتهابی رایج در مداوای اسپوندلیت آنکیلوزان  شامل تولمتین، سولینداک، ناپروکسن، دیکلوفناک و ایندومتاسین ( موثرترین) می‌باشد.

تزریق کورتون

اگر بیمار در برابر داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مقاومت کند احتمالا تزریق کورتون و یا داروهای ضد روماتیسمی از جمله متوترکسات و سولفاسالازین تجویز شود. با این حال، کورتون دارای نتایج شهودی نیست و داروهای ضد روماتیسمی نیز تنها در مداوای بیماری‌های مفاصلی جنبی موثر است.

تاثیر فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش مهمی در کنترل اسپوندلیت آنکیلوزان دارد.

مرحله اول – تسکین درد

متخصص طب فیزیکی از هر نوع ابزار معالجه ای استفاده می کند تا درد و تورم شما را کاهش دهد. این ابزارها شامل گرما، الکتروتراپی، طب سوزنی، ماساژ بافت های نرم می‌باشد.

مرحله دوم-  بازیابی حالت طبیعی

با رفع درد و ورم، پزشک توجه شما را به بازیابی گستره مفاصل طبیعی از احساسات، طول عضلات، تحرک بافت‌های عصبی و رهایی از کشش عضلات معطوف می‌کند. شاید مراحل معالجه شامل بسیج مفاصل، تکنیک های همترازی، ماساژ، نرمش های عضلانی و ورزش درمانی، طب سوزنی، فیزیوتراپی یا سوزن خشک باشد.

مرحله سوم- بازیابی کنترل و توان طبیعی ماهیچه ها

محققان به اهمیت الگوی بکارگیری عضلات با ترتیب طبیعی پی برده‌اند که در الگوی طبیعی ابتدا عضلات عمیق، سپس متوسط و بالاخره عضلات سطحی را در افراد بدون درد بکارمی‌گیرند. درد عارضه جانبی بدی بنام خاموش کردن عضلات هسته دارد. پزشک ابتدا الگوی بکارگیری عضلات شما را ارزیابی می‌کند و سپس براساس آن بهترین ورزش‌ها را برمبنای نیاز شما تجویز می‌کند.

مرحله چهارم- بازیابی عملکرد و بازگشت به فعالیت

هدف این مرحله از بازیابی برگرداندن شما به فعالیت‌های دلخواهتان است. هرکسی خواسته‌هایی برای جسم خود دارد که تعیین کننده اهداف درمانی خاص و مورد نیاز شما است. نیاز بعضی افراد تنها پیاده روی است این درحالیست که ممکن است بعضی دیگر در آرزوی دویدن در یک ماراتون و یا بازگشت به فعالیت‌های شدید کاری باشند. پزشک در بازیابی توان به شما کمک می‌کند تا به اهداف عملکردی خود برسید.

مرحله پنجم- کنترل بلند مدت

روماتیسم ستون فقرات عارضه‌ای است که نیازمند مدیریت دائمی است. دنبال کردن یک برنامه نرمشی منظم و مخصوص به شما این کمک را می‌کند تا از جسمتان بیشترین بهره را ببرید. پزشک یک برنامه مناسب با شرایط شما تنظیم کرده و علائم شما را کنترل می‌کند و درصورتی که لازم باشد در این برنامه تغییراتی به وجود می‌آورد. بهترین پیشنهاد این است که فعال بمانید. فعالیت جسمانی منظم یکی از بهترین درمان‌های برای اسپوندلیت آنکیلوزان است. بسیار مهم است که بصورت روزانه خود را درگیر یک برنامه منظم کششی کنید و حداقل بمدت 30 دقیقه ورزش‌های متوسط را در طول روزهای هفته انجام دهید.

روش تحریک الکتریکی عصب از روی پوست

از این روش برای کنترل درد به کمک جریان الکتریکی از طریق پوست استفاده می کنند. این دستگاه به پوست وصل شده و در آن از دو یا چند الکترود استفاده می شود. یک باتری معمولی در این روش می تواند پهنای پالس ها، فرکانس و شدت آن را تنظیم کند.

ورزش

ورزش بخش اصلی برنامه‌های مربوط به روماتیسم ستون فقرات است. هرچند انجام ورزش بصورت روزمره سخت است اما انجام آن ضروری است. ورزش از چنان ارزشی برخوردار است که بایستی هرروز مدت زمانی را صرف آن کنید (حتی انجام ورزش بمدت 10 دقیقه در بین استراحت‌های کاری می‌تواند مفید باشد). ورزش کردن مزایای زیادی به همراه دارد. یک برنامه ورزشی اسپوندلیت آنکیلوزان به شما کمک می‌کند تا وضعیت مناسب و انعطاف پذیری خود را حفظ کرده و در نهایت درد شما را تسکین دهد. در بسیاری از موارد می‌توان وضعیت خوب و تحرک بدن را به کمک دارو و ورزش مناسب دوباره بدست آورد. اکثر افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات اذعان دارند که بعد از هربار ورزش کردن احساس بهتری به آنان دست پیدا می‌کند. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

گردن به جلو

در حالی که مشغول انجام ورزش های مربوط به اسپوندلیت هستید نکات زیر را بخاطر داشته باشید:

• هنگامیکه نشسته و یا ایستاده اید سر خود را در حالت متعادل نگه دارید.
• بایستی چانه با کف زمین موازی باشد.
• سعی کنید همیشه ایستادن، راه رفتن و نشستن شما بصورت متعادل باشد.

دراز کشیدن روی شکم

روی شکم درازکشیدن یکی از بهترین ورزش‌ها برای حفظ حالت قائم است.

• بر روی سطحی سفت مانند کف زمین و یا تختی سفت و بر روی شکم دراز بکشید. اگر نمی توانید در این حالت بصورت صاف درازبکشید بالشی را در زیر قفسه سینه و یک حوله ی تا شده را زیر پیشانی خود قرار دهید.
• به آرامی شروع به این کار کنید. در ابتدا این کار را بمدت یک یا دو دقیقه انجام دهید. دراز کشیدن در چنین حالتی بعد از یک دوش یا حمام گرم و یا زمانی که بدن گرم است می تواند بسیار مفید باشد.
• می توانید سر خود را مستقیما به سمت پایین و بر روی دستان خود گذاشته و به سمت چپ یا راست و یا متناوبا هردو در طول 20 دقیقه بچرخید.

پشت به دیوار

جهت حفظ حالت:

• در برابر دیواری بایستید. بهتر است در روبرویتان آیینه ای باشد تا وضعیت ایستادن خود را بررسی کنید.
• پاشنه های خود را در فاصله 10 سانتیمتری از دیوار گذاشته و باسن و شانه های خود را تا حد ممکن به دیوار نزدیک کنید. حتی می توانید باسن و شانه های خود را به آرامی به دیوار بچسپانید.
• به مدت 5 ثانیه در این حالت بمانید. سپس استراحت کرده و دوباره آن را انجام دهید.
• همترازی ستون فقرات را به کمک مقایسه صاف بودن کمر تا سر در برابر دیوار ثبت کنید و در صورت بروز هرگونه تغییراتی پزشک خود را مطلع سازید.

عمل جراحی

در مواردی که آسپوندلیت آتریت شدید باشد می‌توان از گزینه ی عمل جراحی مخصوصا در جا انداختن مفصل ران استفاده کرد. همچین اشخاصی که دارای قوس شدید در ستون فقرات و به ویژه در ناحیه گردن هستند نیز می‌توانند به کمک عمل جراحی آن را برطرف سازند اما این روش دارای خطرات مربوط به خود است.