کشکک زانو که در اصطلاح پزشکی به پاتلا معروف است در شیاری در انتهای استخوان ران (فمور) واقع شده است. با خم کردن و یا صاف کردن زانو، کشکک درون شیار به بالا و پایین حرکت می‌کند. بعضی مواقع شرایطی پیش می‌آید که کشکک جابه‌جا شده و به یک سمت سر می‌خورد. حوادثی نظیر افتادن و یا ضربات سنگین ممکن است موجب جابه‌جایی نسبی و یا کامل کشکک زانو شوند. دررفتگی نیمه و یا کامل کشکک زانو می‌تواند منجر به درد و اختلال در عملکرد زانو شود. این شرایط می‌تواند تمام قسمت‌های زانو را تحت شعاع قرار دهد. به‌عنوام مثال، پارگی مینیسک یا پارگی رباط صلیبی قدامی از مواردی هستند که معمولا همزمان با جابه‌جایی کشکک زانو رخ می‌دهند. دررفتگی کشکک زانو با دررفتگی زانو متفاوت است. دررفتگی کشکک زانو تنها به جابجایی پاتلا اشاره دارد. پاتلا استخوان مسطحی است که کشکک واقعی زانو را تشکیل می‌دهد. دررفتگی زانو به خارج شدن استخوان بزرگ ران (فمور) و استخوان درشت نی (تیبیا) از موقعیت خود گفته می‌شود.
حتی اگر کشکک زانو به خودی خود به موقعیت اولیه بازگردد باز هم علائم دردناک آن نیاز به درمان دارد. در چنین شرایطی برای تشخیص آسیب مفاصل زانو و بافت‌های نرم اطراف آن حتما به یک متخصص طب فیزیکی مراجعه نمایید. بیشتر موارد دررفتگی کشکک زانو بدون جراحی درمان می‌شوند و برخی از موارد حاد تنها با جراحی قابل مداوا هستند. گزینه‌های درمانی غیرجراحی نظیر بریس، فیزیوتراپی و ورزش معمولا قبل از جراحی برای تراز کردن و جاانداختن کشکک زانو به کار می‌روند. اگر دچار در رفتگی یا نیمه در رفتگی کشکک زانو شده‌اید می‌توانید با مراجعه به کلینیک ما از جدیدترین روش‌های درمانی و توانبخشی بهره‌مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌های درمانی موجود در کلینیک و یا رزرو نوبت درمان به صفحه تماس با ما مراجعه فرمایید.
علائم دررفتگی کشکک زانو
علائم دررفتگی کشکک زانو به میزان جابجایی و شدت آسیب بستگی دارد. برخی از علائم رایج جابجایی کشکک زانو شامل:
- تغییر موقعیت یا جابجایی کشکک از شیار
- ناپایداری یا خالی کردن زانو
- صدا دادن زانو هنگام جابجایی کشکک
- تغییر در ظاهر زانو، زانو ممکن است تغییر شکل دهد.
- ترس یا اضطراب هنگام دویدن یا تغییر جهت
- قفل کردن زانو هنگام حرکت
- درد در جلوی زانو و تشدید آن با انجام فعالیت
- زانو درد هنگام نشستن
- خشکی و تورم زانو
عوامل خطرزا
دررفتگی کشکک زانو ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که در این قسمت به معرفی برخی می‌پردازیم:
- ضربه مسقیم به زانو: هنگامی که مفصل زانو به شخص یا چیزی برخورد می‌کند آسیبی که به زانو وارد می‌شود می‌تواند منجر به جابجایی کشکک زانو شود.
- فشار زیاد ناشی از تغییر جهت در حین حرکت: دویدن با سرعت بالا و تغییر جهت ناگهانی می‌تواند به مفاصل زانو فشار وارد کرده و موجب دررفتن کشکک زانو شود.
- جنسیت: مطالعات حاکی از آن است که زنان ببشتر از مردان در معرض خطر دررفتگی کشکک زانو هستند. پهن بودن لگن زنان موجب شده استخوان ران به سمت داخل حرکت کرده و در زاویه تندی به مفصل زانو متصل شود.
- ضعف عضلات پا: ضعف یا عدم تعادل در قدرت پاها موجب می‌شود مفاصل زانو تحت فشار قرار گرفته و خطر دررفتگی زانو بیشتر شود.
- قد بلند: بلند بودن بیش از حد قد می‌تواند خطر جابجایی کشکک زانو را افزایش دهد.
- عدم تراز یا بالا بودن کشکک: در صورتی که کشکک زانو تراز نباشد یا به صورت غیرطبیعی بالای شیار فمورال قرار بگیرد خطر جابجایی کشکک زانو افزایش می‌یابد.
- صدمات پیشین: تجربه دررفتگی کشکک زانو یا هر نوع صدمه‌ای که موجب تضعیف مفاصل زانو شود می‌تواند موجب جابجایی کشکک زانو گردد.
- وزن بالا: اضافه وزن یا چاقی مفرط می‌تواند یکی از علت‌های دررفتگی کشکک زانو باشد. جابجایی کشکک زانو در برخی موارد بدون صدمات و اعمال فشار به زانوها رخ می‌دهد. وزن زیاد موجب می‌شود فشار بیشتری روی زانوها وارد شده و احتمال جابجایی کشکک بیشتر شود.
تشخیص
معاینات فیزیکی دقیق، اشعه ایکس و ام آر آی از آزمایشات پزشکی هستند که جهت تشخیص دررفتگی کشکک زانو و بی ثباتی کشکک زانو به کار می‌روند. در حالت دررفتگی کامل، رباطی که کشکک را در جای خود نگهداشته ممکن است کشیده و یا پاره شود. متاسفانه سطح غضروف مفصلی بین پاتلا و فمور تحت تاثیر این امر قرار گرفته و ممکن است آسیب جدی ببیند. از طریق تصویربرداری‌های اشعه ایکس و ام آر آی می‌توان نحوه قرار گرفتن پاتلا در درون شیار را مشاهده و دلایل زانو درد نظیر آسیب غضروف یا پارگی رباط را ارزیابی کرد.
درمان در رفتگی کشکک زانو
درمان دررفتگی کشکک زانو به شدت آسیب بستگی دارد. به عنوان مثال برخی از دررفتگی‌ها قبل از انتقال بیمار به بیمارستان درمان شده و برخی به دلیل شدت آسیب باید حتما در بیمارستان و توسط پزشک درمان شوند. گزینه‌های درمانی دررفتگی کشکک زانو شامل:
جا انداختن
در مواردی که کشکک زانو به طور کامل از شیار خود خارج شده باشد اولین گام برگرداندن کشکک به موقعیت اولیه است. این فرایند به جا انداختن کشکک زانو معروف است. کشکک زانو در برخی موارد به خودی خود به موقعیت اولیه بازمی‌گردد. در غیر این صورت جا انداختن کشکک زانو باید توسط پزشک انجام شود.
استراحت
استراحت، استفاده از کمپرس یخ و بالا نگهداشتن کشکک زانو اولین توصیه‌های درمانی است که در چنین شرایطی به کار می‌روند.
بریس
در صورتی که بیمار بعد از دررفتگی کشکک زانو مجبور به ادامه فعالیت باشد طبق توصیه پزشک باید از بریس یا زانوبند استفاده کند. بریس‌ها علاوه‌بر ثابت نگهداشتن کشکک زانو در طول دوره بهبود هرگونه حرکات مضر را محدود می‌کنند. برای کاهش فشار بر روی مفاصل یا کشکک زانو ممکن است بیمار از عصای زیربغل استفاده کند.
داروی مسکن
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نظیر ایبوپروفن یا ناپروکسن ممکن است جهت کاهش درد یا التهاب توصیه و تجویز شوند. داروهای مسکن و ضد درد همانند استامینوفن که خواص ضدالتهابی ندارند ممکن است به منظور تسکین درد شدید ناشی از دررفتگی کشکک زانو تجویز شوند.
ورود به فضای داخلی مفصل
هدف از بزل مفصل یا به‌عبارتی ورود به فضای داخلی مفصل، تخلیه مایع زیاد در مفاصل از طریق سرنگ‌های بسیار نازک می‌باشد. اگر آسیب وارده به زانو با جراحت توام باشد برای اطمینان از عفونت، مایع مفصلی باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از مهمترین روش‌ها برای درمان و توانبخشی دررفتگی و نیمه دررفتگی کشکک زانو است. بعد از درمان ممکن است برای تقویت کشکک و مفاصل زانو بیمار به یک سری از حرکات کششی و اصلاحی نیاز داشته باشد.
ورزش
برای درمان و پیشگری از جابجایی مجدد کشکک زانو، تقویت عضلات از جمله عضلات چهارسر ران که موجب تثبیت کشکک یا پاتلا می‌شوند بسیار حائز اهمیت است. تمرینات تقویتی که به توانبخشی زانوی آسیب دیده کمک می‌کند شامل:
- روی زمین بشینید و جفت پاها را مقابل خود دراز کنید. حوله و یا پتوی کوچکی را تا کرده و زیر زانوی آسیب دیده قرار دهید تا کمی خم شود.
- پا را از کف زمین بلند کنید و تا جایی که امکان دارد زانو را کاملا بکشید.
- 5 ثانیه زانو را در این حالت نگهداشته سپس به عضلات چهارسر ران استراحت داده و زانو را به موقعیت اولیه خود بازگردانید.
- این حرکت را 8 تا 10 بار در طول روز تکرار کنید.
جراحی
در مواردی که دررفتگی کشکک زانو منجر به آسیب رباط می‌گردد پزشک از طریق جراحی، رباط پاتلوفمورال را با کمک پیوند تاندون بازسازی می‌کند. اگر غضروف مفصلی آسیب دیده باشد از طریق آرتروسکوپی درمان می‌شود. عدم درمان و پیگیری چنین مشکلاتی منتهی به کشکک ناپایدار و احتمال آرتروز زانو می‌گردد.
