دنبالچه یک استخوان کوچک و مثلثی شکل است که از 3 تا 5 مهره تشکیل شده که اغلب به هم، همجوش هستند. دنبالچه به کمک رباطهای قوی که موجب تقویت مفصل میشوند به انتهای ستون فقرات که به آن استخوان خاجی یا ساکروم میگویند، متصل شده است. عضلات کف لگن به دنبالچه متصل هستند. عضلات کف لگن از جلو به استخوان شرمگاهی متصل هستند، سطح زیرین لگن (بین پاها) را میپوشاند و به پایه ستون فقرات و به پشت دنبالچه وصل میشود. این عضلات تکیهگاهی برای اندامهای داخلی هستند و حرکات مثانه و روده را کنترل میکنند.
علل ایجاد درد
دنبالچه در انتهای ستون فقرات قرار دارد. این عضو در حالت نشستن یک تکیهگاه برای بدن است و هنگام تغییر وضعیت نشستن به انتقال وزن بدن کمک میکند. همچنین دنبالچه ناحیهای است که در آن عضلات، عصبها، رباطها و تاندونهای دیگر نواحی بدن به هم میرسند. فشار بیش از حد میتواند این ساختار را تحت تأثیر قرار دهد.
در اغلب موارد دلیل اصلی درد استخوان دنبالچه نامعلوم است. در مواردی درد دنبالچه ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- وارد آمدن ضربه و آسیب ناشی از افتادن
- تغییر موقعیت دنبالچه در طول زایمان
- دیگر فشارهایی که روی دنبالچه تأثیر میگذارد
درد میتواند از استخوانها، عضلات، عصبها و یا ساختارهای تکیهگاهی ناشی شود.
عوامل خطر
درد دنبالچه در زنان شایعتر است. عوامل دیگری که ممکن است احتمال درد دنبالچه را افزایش دهد عبارتند از:
- شکننده بودن استخوان که در افراد مبتلا به پوکی استخوان رخ میدهد.
- التهاب مفاصل یا تغییراتی در ساختار استخوان که در افراد مبتلا به آرتروز رخ میدهد.
- شرکت در ورزشها و فعالیتهای خاص مانند اسب سواری
- دررفتگی ناشی از صدمه یا چاقی که میتواند باعث تغییر موقعیت استخوان شود.
- نشستن بر روی سطوح سخت در طولانیمدت
- کمردرد
- عفونتهایی مانند استئومیلیت (التهاب موضعی و مخرب استخوان)
- کیست یا تومور ستون فقرات
در دوران بارداری چه عاملی باعث درد دنبالچه میشود؟
نوزاد قرار گرفته در شکم فشار زیادی به دنبالچه وارد میکند. دلیلش این است که دنبالچه درست پشت رحم قرار گرفته است و همچنان که نوزاد رشد میکند و بزرگ میشود، استخوانهایش در مقابل استخوانهای مادر قرار میگیرد و این میتواند باعث ایجاد درد شود. بخش دیگر دلیل درد دنبالچه در دوران بارداری، هورمونهای بارداری است. در طول دوران حاملگی، قبل از اینکه نوزاد از طریق لگن و کانال زایش تولد یابد، هورمونهای خاصی که به شل شدن رباطها کمک میکنند آزاد میشوند. رباطها، استخوانها را به هم وصل میکنند، بنابراین وقتی توسط این هورمونها شل میشوند محیط اطرافشان تغییر میکند و باعث درد و ناراحتی میشود.
علائم و نشانهها
ممکن است درد در حالتهای زیر رخ دهد:
- نشستن
- تغییر موقعیت از نشستن به ایستادن
- اجابت مزاج
- داشتن رابطه جنسی
درد دنبالچه ممکن است باعث موارد زیر شود:
- حساسیت به لمس درست روی دنبالچه
- وجود درد در سرتاسر کمر
- درد یا اسپاسم (گرفتگی) عضلات لگن یا رکتال (مقعد)
تشخیص
پزشک از شما سؤالاتی در مورد علائم درد و سابقه بیماری میپرسد و یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. معاینه به منظور دیدن ناحیه دنبالچه و بررسی قرمزی، ورم داشتن و گرم بودن آن انجام میشود.
ممکن است برای تشخیص شکستگی، دررفتگی و یا دیگر آسیبهای وارده به دنبالچه، تستهای تصویربرداری زیر انجام شود:
- سی تی اسکن
- تصویربرداری با اشعه ایکس (رادیولوژی)
درمان
در اکثر موارد، درد دنبالچه با درمانهای مراقبتی در کلینیک فیزیوتراپی ما درمان خواهد شد. در صورتی که استخوان دنبالچه دچار دررفتگی شده باشد از درمان دستی برای جااندازی و ماساژ ناحیه دنبالچه استفاده میشود. درمانهای دیگر شامل موارد زیر هستند.
داروها
التهاب و درد با داروهای زیر قابل تسکین است:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- تزریق آمپول بیحسکننده در عصب (انسداد عصبی)
- داروهای ضدافسردگی
داروهای نرمکننده مدفوع نیز میتواند در هنگام دفع به کاهش فشار وارده به دنبالچه کمک کند.
درمان فیزیکی
درمان فیزیکی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- ورزشهایی برای تقویت عضلات و حمایت از ساختارهایی مانند رباطها
- تسکین و تحریک با گرما درمانی و اولتراسوند درمانی
اعمال گرما با استفاده از پدهای گرمکننده در از بین بردن درد ناحیه دنبالچه بسیار تأثیرگذار است. هر روز 4 بار و هر بار به مدت 10 تا 15 دقیقه با استفاده از پد گرمکننده ناحیه دنبالچه را گرم کنید. در صورتی که درد شدید باشد، ابتدا دراز بکشید تا فشار وارده به دنبالچه کاهش یابد سپس پد گرمکننده را قرار دهید.
استفاده از امواج اولتراسوند نیز در تشخیص و در درمان درد دنبالچه بسیار تأثیرگذار است.
درمان دستی
درمان دستی نیز میتواند به عنوان یک درمان مراقبتی برای درمان درد دنبالچه استفاده شود. درمان دستی به منظور شل و منبسط کردن عضلات ناحیه دنبالچه انجام میشود تا به دنبالچه کمک کند به موقعیت درست خود بازگردد. دو روش درمان دستی داخلی و خارجی میتوانند در درمان درد دنبالچه مورد استفاده قرار گیرند.
درمان دستی خارجی با کشیدن استخوان پشتی دنبالچه به سمت پوست انجام میشود. این روش میتواند در موقعیت نشسته، درازکش یا خوابیدن به پهلو انجام شود. درمانگر دنبالچه را لمس میکند و آن را به سمت عقب میکشاند. پس از نگه داشتن آن به مدت 10 تا 60 ثانیه، بافت اطراف دنبالچه باید شروع به آزاد شدن کند. میتوان همراه با روش درمان دستی خارجی از تکنیکهای کششی نیز استفاده کرد. هنگامی که دنبالچه به سمت عقب کشانده شد، از بیمار درخواست میشود به مدت 3 تا 5 ثانیه عضلات کف لگن خود را به صورت ملایم منقبض کند. پس از شل کردن عضلات، میتوان دنبالچه را بیشتر به سمت عقب حرکت داد.
درمان دستی داخلی با استفاده از دستکش و قرار دادن یک انگشت در داخل مقعد و ماساژ عضلات و رباطهای متصل به دنبالچه انجام میشود. این روش میتواند برای حرکت دادن دنبالچه به تمامی جهات جلو، عقب، چپ و راست مورد استفاده قرار گیرد. اگر دنبالچه از جای خود خارج شده باشد، درمانگر میتواند برای بازگرداندن آن به جای خود از این روش استفاده کند. این روش بسیار حساس است و لازم است درمانگر قبل از شروع درمان، روند کار را به طور کامل برای بیمار توضیح دهد.
روشهای درمانی دیگر
برخی افراد با روشهای زیر تسکین درد یافتند:
- ماساژ- دریافت ماساژ از یک متخصص ماساژ نیز میتواند تا حد زیادی به کاهش درد کمک کند. به منظور دریافت ماساژ صحیح و تسکین درد ناحیه دنبالچه، درمانگر را به محل دقیق درد هدایت کنید.
- تحریک الکتریکی ماوراء پوستی (TENS)
- قطع بسامد رادیویی از دیسکهای دنبالچه و عصبها
عمل جراحی
کوکی گکتومی نوعی عمل جراحی است که برای برداشتن دنبالچه انجام میشود. به طور کلی این عمل جراحی توصیه نمیشود و تنها در صورتی انجام میشود که روشهای درمانی دیگر نتیجهای نداشته باشند.
پیشگیری
برای کمک به کاهش احتمال وقوع درد دنبالچه موارد زیر را رعایت کنید:
- وضعیت صحیح نشستن را یاد بگیرید.
- اگر در محل کار خود به مدت طولانی نشستهاید، گهگاهی برخیزید و راه بروید.
- در طول ورزشها و فعالیتهایی که احتمال وقوع آسیب وجود دارد، از وسایل محافظتی صحیح استفاده کنید.
