بیماران دچار عارضه فروزن شولدر یا شانه منجمد غالباً از گرفتگی و درد شانه و کاهش دامنه حرکتی شانه رنج می‌برند و فعالیت‌های روزمره‌ای، مانند لباس پوشیدن یا دراز کردن دست برای برداشتن اشیاء از بلندی، برایشان تبدیل به کاری دشوار می‌شود.
درصد شیوع خشکی و گرفتگی شانه حدود دو درصد است. این ناراحتی غالباً بزرگسالان 60 ـ 40 ساله را هدف می‌گیرد و در میان بانوان و افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت شیوع بالاتری دارد.
زمانی که کپسول مفصل شانه، متشکل از رباط‌های اطراف مفصل شانه، ملتهب و ضخیم می‌شود، حرکت را محدود می‌کند و علائم بروز می‌یابد. علائم اولیه شانه یخ زده، یعنی درد و محدودیت حرکتی، مشابه علائم دیگر ناراحتی‌های شانه، از قبیل پارگی لابروم و پارگی روتاتورکاف است. بنابراین فرایند تشخیص شامل تشخیص افتراقی می‌شود و متخصص باید ابتدا احتمال ابتلا به عارضه‌های دیگر را رد کند. اصطلاح پزشکی کپسولیت چسبنده برای یخ زدگی شانه به کار برده می‌شود.
برای درمان گرفتگی و یخ زدگی شانه از روش‌های متعددی می‌توان بهره گرفت. پرکاربرد ترین و موثرترین درمان استفاده از تکنیک‌های طب فیزیکی و فیزیوتراپی مانند تزریق اوزون در شانه، ماساژ، درمان دستی، طب سوزنی و ورزش می‌باشد. تمامی تکنیک‌های نامبرده شده توسط متخصص طب فیزیکی انجام می‌شود
مراحل شانه یخ زده
یخ زدگی شانه سه مرحله دارد که هر مرحله از چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. سه مرحله انجماد شانه عبارت است از:
- شانه در حال یخ زدن است و درد به مرور زمان تشدید می‌شود.
- شانه یخ زده است و گرفتگی و خشکی از علائم اصلی عارضه است. در این مرحله شانه درد کاهش می‌یابد.
- باز شدن یخ، حرکت و قدرت شانه به طور کامل یا نسبی به حالت عادی برمی‌گردد.
بسیاری از موارد یخ زدگی شانه نیازی به جراحی ندارد و با بهره‌گیری از درمان‌های غیرجراحی، مانند تزریق و طب فیزیکی، درد شانه برطرف می‌شود و شانه توانایی حرکتی خود را بازمی‌یابد.
علائم
این که بیمار نتواند شانه را حرکت دهد یا برای حرکت دادن آن نیاز به کمک دیگران داشته باشد، نشانه معمول یخ زدگی شانه است. دیگر علائم احتمالی فروزن شولدر عبارت است از:
درد منتشر شونده
این درد روی شانه و گاهی بالای بازو حس می‌شود. درد به تدریج شروع می‌شود و در اثر حرکت دادن شانه تشدید می‌شود. درد معمولاً در مرحله اولیه عارضه شدت می‌گیرد و در مراحل بعدی کاهش می‌یابد.
گرفتگی شانه
در اثر گرفتگی کپسول مفصل شانه، دامنه حرکتی آن به نحو قابل توجهی کاهش می‌یابد. بیماران دچار گرفتگی شانه معمولاً هنگام حرکت دادن بازو متحمل درد می‌شوند، به همین دلیل بیمار سعی می‌کند دستش را حرکت ندهد. اما حرکت ندادن بازو منجر به خشکی و گرفتگی بیشتر می‌شود. به مرور و به موازات بهبود عارضه، توانایی حرکتی بیشتر می‌شود و حتی به طور کامل بازیابی می‌گردد.
مشکل در خوابیدن
خوابیدن روی پهلوی آسیب دیده معمولاً با ناراحتی یا حتی درد همراه است.
علل یخ زدگی شانه
شرایط زیر منجر به یخ زدگی شانه می‌شود:
- التهاب کپسول مفصلی تورم و ضخیم شدن رباط‌های شانه را در پی دارد، در نتیجه بافت همبند، یا اصطلاحاً چسبندگی ایجاد می‌شود. در این حالت گوی مفصل شانه، سر استخوان بازو، فضای کمتری برای چرخش در حفره دارد و بیمار دچار درد و خشکی شانه می‌شود.
- مایع سینوویال روان کننده مفصل شانه که سایش مفصلی را کاهش می‌دهد و به حرکت مفصل کمک می‌کند، کمتر می‌شود.
این تغییرات به مرور زمان رخ می‌دهد و توالی مشخصی ندارد. در نهایت حرکت شانه محدودتر می‌شود.
تشخیص
متخصص برای تشخیص یخزدگی شانه ابتدا باید احتمال ابتلا به عارضه‌هایی با علائم مشابه، مانند پارگی روتاتورکاف، را رد کند و تشخیص افتراقی انجام دهد.
فرایند تشخیص شامل گفتگو با بیمار و معاینه بالینی می‌شود و در صورت لزوم آزمایش‌های تصویربرداری، مانند رادیوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی و آزمایش خون نیز انجام می‌شود.
از این تصاویر برای بررسی احتمال ابتلا به مشکلات دیگری چون دررفتگی شانه، تکه استخوان شناور و جدا شده، آرتروز یا تومور استخوانی استفاده می‌شود.
درمان فروزن شولدر
کمپرس گرم
کمپرس سرد کمکی به درمان شانه یخ زده نمی‌کند. به خاطر داشته باشید که هدف باز کردن یخ شانه و گرم کردن آن است. کمپرس گرم را می‌توانید از داروخانه تهیه کنید، همچنین می‌توانید از پدهای حرارتی برقی نیز استفاده کنید. کمپرس گرم را به مدت 30 ـ 15 دقیقه روی شانه دردناک بگذارید. راهکار بهتر این است که از کیسه روغن کرچک برای درمان یخ زدگی شانه استفاده کنید.
ماساژ
در ابتدا باید روش‌های ملایم‌تر ماساژ را برای نفوذ در لایه‌های عضلانی به کار بگیرید و به تدریج ماساژ بافت عمقی را شروع کنید. واقعیت این است که اگر از همان ابتدا برای رفع نخستین گرفتگی شانه روی به ماساژ بافت عمقی بیاورید، از این ماساژ لذت خواهید برد. چنانچه از کمک یک متخصص ماساژ ماهر بهره بگیرید که به خوبی از بدن و آناتومی آن اطلاع دارد و می‌تواند نیازتان را به خوبی تشخیص دهد، ماساژی نرم‌تر و ملایم‌تر دریافت خواهید کرد و در اثر ماساژ شتابزده و تهاجمی‌تر برای رفع گرفتگی شانه دچار درد طاقت‌فرسا نخواهید شد. ماساژ یکی از موثرترین روش‌ها برای رفع گرفتگی شانه است.
درمان دستی
درمان دستی نقش مهمی در بازیابی دامنه حرکتی و عملکرد شانه یخ زده دارد. درمان‌های اولیه با هدف شل کردن شانه یخ زده انجام می‌شود. متحرک سازی مفصل شانه فرایند بهبود را تسریع می‌کند و این نکته مزیت درمان دستی بر روش‌های دیگر است. تحت کشش قرار دادن و دستکاری محدودیت‌های مفصل کپسولی در طول درمان بسیار مهم است.
شاک ویو
تحت شرایط مناسب یخزدگی شانه ظرف کمتر از دو ماه، حتی در عرض سه هفته کاملاً برطرف می‌شود. متخصصین طب فیزیکی ترکیبی از درمان‌های عصبی ـ عضلانی و شاک ویوتراپی را به عنوان موثرترین روش برای درمان اختلال‌ها و آسیب‌های بافت نرمی توصیه می‌کنند که باعث درد شانه یخ زده می‌شوند.
مگنت تراپی
مگنت تراپی درمانی مناسب برای تمام بافت‌های آسیب دیده و از کار افتاده شانه فراهم می‌کند. در نتیجه با پرداختن به علت اصلی انجماد شانه، این عارضه ظرف زمانی کوتاه برطرف می‌شود.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)
پرکاربردترین روشی که در درمان دستی برای رفع گرفتگی شانه انجام می‌شود، تحریک الکتریکی یا تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) است. TENS معمولاً برای مدیریت درد کاربرد دارد. دستگاه TENS با استفاده از الکترودهای بسته شده به پوست، جریان اندک برق را به نقاط کلیدی روی گذرگاه عصبی می‌رساند. هرچند سازو کار دقیق تاثیرگذاری TENS مشخص نیست، اما متخصصین بر این باورند که TENS باعث آزاد شدن مولکول‌های بازدارنده درد یا همان اندورفین می‌شود یا فیبرهای دردی را مسدود می‌کند که منتقل کننده حسی است که بدن انسان آن را به درد تعبیر می‌کند.
تزریق اوزون
تزریق اوزون یکی از روش‌های غیرجراحی شانه یخ زده است. اوزون موادی را در بافت‌های آسیب دیده و ملتهب وارد می‌کند که ترمیم غیرجراحی تاندون‌ها و رباط‌ها را تسهیل می‌کند. اوزون فاکتورهای رشدی را برمی‌انگیزد که به مثابه سوخت مورد نیاز برای فرایند التیام عمل می‌کند. اوزون با فعالیت و واکنش‌پذیری بسیار بالا در مطب و توسط ژنراتور پزشکی اوزون تولید می‌شود؛ ورود این گاز فعال به بدن سرعت التیام را به واسطه تحریک فیبروبلاست‌های داخل مفصل افزایش می‌دهد. اوزون درمانی بیش از دیگر روش‌های تزریق برای کاهش دردهایی مانند درد شانه یخ زده موثر است.
طب سوزنی برای نقاط ماشه‌ای
در نتیجه فرو کردن مستقیم سوزن‌های طب سوزنی در عضله، نقاط ماشه‌ای موجود در ناحیه زیرکپسولی آزاد می‌شود. طب سوزنی درمانی بسیار موثر برای تسکین درد شانه است، هرچند فرو کردن سوزن در نقاط ماشه‌ای زیرکپسولی به دلیل موقعیت خاص آنها ناراحت کننده است. متخصص باید ناحیه داخلی زیربغل را با فشار لمس کند تا به عضله دسترسی پیدا کند. دیگر روش طب سوزنی برای تسکین درد مربوط به نقاط ماشه‌ای این است که متخصص سوزن را در جایی دور از محل اصلی دور فرو می‌کند، در این روش سوزن در نقاطی در امتداد آن دسته از گذرگاه‌های طب سوزنی فرو برده می‌شود که از ناحیه دردناک عبور می‌کنند.
ورزش و حرکات اصلاحی
کشش پاندولی
ابتدا این حرکت را انجام دهید. شانه‌ها را شل کنید. بایستید و اندکی رو به جلو خم شوید و بگذارید بازوی دردناک‌تان آویزان شود و تکان بخورد. بازو را در دایره‌ای کوچک، به قطر سی سانتی‌متر تاب دهید. در هر سمت 10 چرخش را روزی یک بار انجام دهید. به موازات بهبود یافتن علائم می‌توانید قطر دایره را افزایش دهید، اما عجله نکنید و به بازویتان فشار نیاورید. زمانی که آمادگی بیشتری پیدا کردید، یک وزنه سبک 2.5 ـ 1.5 کیلوگرمی را با دست سمت دردناک بگیرید و تاب دهید تا کشش بیشتر شود.
کشش با استفاده از حوله
یک حوله یک متری را از پشتتان رد کنید و هر سر آن را با یک دست بگیرید. حوله را در وضعیت افقی بگیرید. با بازوی سالم بازوی آسیب دیده را رو به بالا بکشید تا کشیده شود. برای انجام نسخه پیشرفته‌تر این حرکت می‌توانید حوله را روی شانه سالم بکشید. انتهای حوله را با دست آسیب دیده بگیرید و آن را با همان دست به سمت کمر بکشید. حرکت را روزانه 20 ـ 10 بار انجام دهید.
حرکت دادن انگشت روی دیوار
به فاصله سه چهارم طول بازو مقابل دیوار بایستید. بازویتان را دراز کنید و با سر انگشتان سمت دردناک، دیوار را از سطح کمر لمس کنید. آرنج را اندکی خم کنید و انگشتان را به آرامی، بالا ببرید. دقت کنید که انگشتان را باید به کار بگیرید و عضلات شانه نباید حرکتی انجام دهد. بازویتان را به آرامی و در صورت لزوم، به کمک بازوی سالم پایین بیاورید و حرکت را تکرار کنید. این تمرین را روزانه 20 ـ 10 بار انجام دهید.
