تاندون آشیل بزرگترین تاندون موجود در بدن است که فشار بسیار زیادی را تحمل میکند، اما احتمال آسیب دیدگی آن زیاد است. تاندون آشیل، عضلات ساق پا را به استخوان پاشنه پا متصل میکند و به قسمتهای پائین و پشت پا امتداد مییابد. هنگامی که این تاندون تحت فشار بسیار زیادی قرار میگیرد ملتهب میشود، که به این عارضه تاندونیت آشیل گفته میشود. تاندونیت آشیل، یا تاندونیت معمولا به علت پارگیهای کوچکی که در تاندون و هنگام انجام دادن تمرینات ورزشی تسکین مانند دویدن، ایجاد میشود، بروز میکند. درمان نکردن تاندون باعث پارگی آن میشود. در مواردی که پارگی تاندون خفیف است، استراحت کردن یا تغییر فعالیتهای ورزشی و فیزیوتراپی میتواند به بهبود آن کمک کند، اما در موارد حاد بیمار به انجام عمل جراحی نیاز خواهد داشت.
در صورتی که تاندون آشیل شما آسیب دیده است – مجموعهای از بافتها که عضلات ساق را به استخوان پاشنه متصل میکنند – به درمان فوری نیاز خواهید داشت. درمان این عارضه ورزش درمانی، تمرینات کشتی، و سایر روشهایی است که به شما کمک میکنند بتوانید روی پای خود بایستید. توان بخشی برای پارگی تاندون آشیل به شما کمک میکند بتوانید قدرت و انعطاف پذیری تاندون و پای خود را به دست بیاورید. پزشک برنامهای را برای شما طراحی خواهد کرد. او سطح طبیعی فعالیت، تناسب اندام، و میزان آسیب دیدگی تاندون آشیل را بررسی میکند. پس از آسیب دیدگی تاندون آشیل، چه مواردی که مستلزم انجام عمل جراحی است چه مواردی که نیاز به عمل جراحی ندارد، احتمالا به توان بخشی نیاز خواهید داشت. اختصاص دادن زمان و انرژی به برنامه توان بخشی باعث تسریع فرایند بهبود خواهد شد و از آسیبهای بعدی جلوگیری میکند.
انواع تاندونیت آشیل مچ پا
تاندونیت آشیل میتواند به اشکال مختلف بروز کند. امکان پیشگیری از برخی از آنها وجود دارد، اما گاهی از این موارد میتواند به تشخیص به موقع و جلوگیری از آسیب دیدگی جدی کمک کند.
- تاندونیت آشیل غیر متصل در میان جوانان و افرادی که فعالیت زیادی دارند، بسیار شایع است. رشتههای موجود در قسمت میانی تاندون شروع به پاره شدن، ضخیم شدن، و تورم میکنند.
- تاندونیت آشیل متصل ارتباطی به فعالیت جسمانی ندارد و قسمت پائین تاندون که به استخوان پاشنه متصل میشود را تحت تاثیر قرار میدهد.
چرا تاندون آشیل آسیب میبیند؟
علل تاندونیت آشیل عبارتند از:
- استفاده نادرست یا در آوردن کفشها هنگام دویدن یا ورزش کردن
- گرم نکردن بدن قبل از ورزش؛ شروع ناگهانی تمرینات ورزشی، به عنوان مثال دو سرعت
- دویدن روی پاشنه پا یا بالا رفتن از پله به عنوان بخشی از تمرین ورزشی
- دویدن روی سطوح سفت یا ناهموار
- آسیب دیدگی عضله ساق پا یا کاهش انعطاف پذیری شدن، فشار زیادی را بر تاندون آشیل وارد میکند.
- شروع ناگهانی فعالیتهای جسمانی مانند به سرعت دویدن برای رسیدن به خط پایان؛ ناهماهنگی در آناتومی پا، ساق، یا قوزک میتواند منجر به تاندونیت آشیل شود. صافی کف پا یا افتادگی قوس آن میتواند فشار زیادی را بر تاندون آشیل وارد کند.
- زائدههای استخوانی به استخوان اضافهای گفته میشود که در محل اتصال استخوان و تاندون میشوند.
- بیمارانی که از آنتی بیوتیک فلوروکینولون استفاده میکنند بیشتر در معرض ریسک پارگی تاندون و تاندونیت قرار دارند. ریسک آسیب دیدگی تاندون پس از قطع دارو مشخص نمیشود. این افراد پس از چند ماه از قطع دارو از وجود مشکلات مربوط به تاندون شکایت دارند.
نشانه های این عارضه چیست؟
علامت اصلی تاندونیت آشیل، درد تدریجی است که با گذر زمان بدتر میشود. افرادی که از درد تاندون آشیل رنج میبرند ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- چند سانتی متر بالاتر از محل اتصال تاندون آشیل با استخوان پاشنه درد زیادی را احساس میکنند.
- قسمت پائین پا سفت و ضعیف است و حرکات آن کند شده است.
- پس از دویدن و ورزش کردن درد تضمینی در قسمت پشت پا پدیدار شده و شدید میشود.
- درد تاندون آشیل دو ساعت پس از دویدن بروز میکند.
- هنگامی که بیمار سریع میدود یا از پلهها بالا میرود، درد شدیدتر میشود.
- تاندون آشیل متورم یا توده برجسته در آن تشکیل میشود.
- تاندون هنگام لمس کردن یا راه رفتن صدا میدهد.
این بیماری چه عوارضی دارد؟
تاندونیت آشیل میتواند منجر به تاندنیوزیس شود، یک بیماری تحلیل برنده است. در این عارضه ساختار تاندون تغییر میکند و احتمال آسیب دیدگی بیشتر میشود. ممکن است تاندون پاره شود و درد بسیار زیادی را ایجاد کند. تاندونیت و تاندینوزیس دو بیماری مختلف هستند. تاندونیت به التهاب تاندون آشیل گفته میشود، حال آنکه تاندوینوزیس یک فرایند تحلیل برنده است که در سطح سلولی ایجاد میشود و هیچ گونه التهابی وجود ندارد. معمولا تاندنیوزیس با تاندونیت اشتباه گرفته میشود. تشخیص صحیح میتواند به درمان مناسب ختم شود.
راههای تشخیص این عارضه توسط پزشک
هنگامی که برای درد تاندون آشیل به پزشک مراجعه میکنید، پزشک در ابتدا یک ارزیابی جامع انجام میدهد تا بتواند بیماری شما را تشخیص دهد یا تائید کند، در جلسه اول که حدود یک ساعت طول میکشد، پزشک سوالاتی را مطرح میکند تا بتواند محل دقیق درد را مشخص کند. پزشک سوالات دیگری را نیز مطرح میکند تا بتواند آستانه درد و بدتر شدن درد هنگام انجام برخی حرکات را ارزیابی کند؛ به عنوان مثال از بیمار میپرسد که آیا هنگام راه رفتن، دویدن، پائین رفتن از پله، یا هرگونه حرکتی که شامل راه رفتن روی پنجه است، درد بدتر میشود یا خیر. پزشک به آرامی قسمت پشت قوزک و تاندون را لمس میکند تا بتواند محل دقیق درد و التهاب را مشخص کند. سپس برای بررسی دامنه حرکات و انعطاف پذیری پا، به معاینه قوزک و پا میپردازد. به عنوان مثال برخی از قسمتهای تشخیصی مانند اشعه ایکس، ام آر آی یا اسکن التراسوند میتوانند به رد سایر علل احتمالی درد و تورم و ارزیابی میزان آسیب دیدگی تاندون کمک کنند.
کشیدگی و التهاب تاندون آشیل چگونه درمان میشود؟
هدف از درمان التهاب تاندون آشیل، تسکین درد و کاهش تورم است انتخاب درمان به شدت علائم بیماری و ورزشکار بودن یا نبودن بیمار بستگی دارد. احتمالا پزشک برای درمان تاندون آشیل از چند روش ترکیبی استفاده میکند. روشهای درمان تاندینوزیس به شرح زیر است:
درمانهای اولیه در خانه
بیمار میتواند اقدامات زیر را برای کاهش درد در خانه انجام دهد:
- کمپرس یخ: بیمار میتواند هنگامی که درد دارد یا پس از اتمام تمرینات ورزشی، برای تسکین درد و التهاب تاندون، کمپرس یخ را روی موضع قرار دهد.
- استراحت کردن: استراحت در منزل به ترمیم و بهبود بافت کمک میکند. نوع استراحت به شدت علائم بستگی دارد. در موارد خفیف، بیمار میتواند با کاهش فعالیت خود به بهبود درد تاندون کمک کند، اما در موارد حاد بیمار باید چند روز یا چند هفته در منزل استراحت کند.
- قرار دادن پا بالاتر از سطح بدن: قرار دادن پا بالاتر از سطح قلب میتواند باعث کاهش تورم شود.
- باند کشی: باند کشی محافظ قوز میتواند با رفع فشار را از روی تاندون به بهبود آن کمک کند.
داروهای مسکن
داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مانند ایبوپروفن میتواند به کاهش درد و تورم کمک کنند. افراد مبتلا به آسم، بیماری کلیوی، یا بیماری کبد باید ابتدا تا پزشک خود مشورت کنند.
کفی و کفش محافظ
معمولا پوشیدن برخی کفشها و کفی مخصوص میتواند به بهبود تاندونیت آشیل کمک کند. به عنوان مثال پوشیدن کفشهایی که در قسمت پاشنه نرم هستند میتوانند به کاهش التهاب تاندون کمک کنند. به علاوه، استفاده از کفیهایی که در قسمت پاشنه را در سطح بالاتری قرار میدهند به رفع فشار از روی تاندون کمک میکنند. این کفیها کمک شایانی به افراد مبتلا به تاندونیت آشیل میکنند و پاشنه را از قسمت پشت کفش که اصطکاک زیادی با پا دارد، دور میکند. این کفیها با رفع فشار از تاندون پا به تسکین درد بیمار کمک میکنند کفیهای سیلیکونی مخصوص میتوانند التهاب ناشی از تماس با پشت کفش را کاهش دهند. در صورتی که بیمار درد بسیار زیادی را تحمل میکند، پزشک از او میخواهد که مدت کوتاهی از بوت پیاده روی استفاده کند. این امر قبل از شروع هرگونه درمانی، به استراحت تاندون کمک میکند. بیمار نباید به مدت طولانی از بوت استفاده کند زیرا پوشیدن آن به مدت طولانی میتواند باعث ضعیف شدن عضله ساق پا شود.
تزریق استروئید
کورتیزون که یک نوع استروئید است، یکی از داروهای قدرتمند ضد التهاب محسوب میشود. کورتیزون میتواند باعث کاهش تورم تاندون شود، اما با افزایش ریسک پارگی تاندون همراه است. تزریق دارو به همراه اسکن موضع توسط التراسوند میتواند ریسک این عارضه را کاهش دهد.
تاثیر فیزیوتراپی
توان بخشی و / یا فیزیوتراپی از روشهای درمانی رایج برای آسیب دیدگی تاندون آشیل محسوب میشوند. در تاندونیت آشیل، فیزیوتراپی میتواند به کاهش درد کمک کند، در نتیجه بیمار میتواند به تدریج فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرد. در مواردی که تاندون آشیل دچار پارگی میشود، پس از جراحی برای ترمیم پارگی آشیل طراحی برنامه توان بخشی ضروری است. توان بخشی میتواند به تقویت و بهبود تاندون کمک کند. فیزیوتراپی به کمک روشهای مکانیکی و فیزیکی به درمان بیماری کمک میکند، در این روش از کمپرس گرم یا ورزش درمانی استفاده میشود. متخصص فیزیوتراپی کمک شایانی به درمان بیمار میکند و تمرینات ویژهای را به او آموزش میدهد تا فرایند بهبود تسریع شود.
معمولا در درمان آسیب دیدگی تاندون آشیل از روشهای درمانی زیر استفاده میشود:
- تمرینات کششی و انعطاف پذیری: این تمرینات کششی بهترین روش برای بهبود تاندون محسوب میشوند. بدون کوتاه شدن تاندون و ایجاد درد به درمان بیمار کمک میکنند.
- تمرینات استقامتی: این تمرینات به بازیابی قدرت تاندون و بهبود آن کمک میکنند. و از بیمار در برابر آسیب دیدگی بیشتر محافظت مینمایند.
- التراسوند تراپی گرمایی: به بهبود جریان خون کمک میکند و هدف از این کار تسریع فرایند التیام تاندون است.
- ماساژ عمقی: ماساژ درمانی به افزایش انعطاف پذیری و گردش خون در قسمت پائین با کمک میکند به این ترتیب از آسیبهای بعدی جلوگیری خواهد شد.
شاک ویو تراپی خارج از بدن (ESWT)
در این روش درمانی، امواج پر قدرت شاک ویو به تحریک فرایند بهبود بافت آسیب دیده تاندون کمک میکنند. نتایج حاصل از این روش پایدار نیستند، اما اگر سایر روشها نداشته باشند میتوان قبل از عمل جراحی از این روش بهره گرفت. هدف از انجام شاک ویو تراپی رفع تودههای کلیسمی در بافت تاندون آشیل است. همانگونه که میدانید، تودههای کلسیمی میتواند یکی از علل تاندونیت آشیل باشد، یا آنکه نشانهای از این عارضه باشد. هنگامی که سایر روشهای درمانی با شکست مواجه میشوند، میتوان به بررسی تودههای کلسیمی پرداخت. در مواردی که تودههای کلسیمی کمک میکند، در نتیجه این تودهها تفکیک میشوند و مجددا بدن آنها جذب مینماید.
ورزش درمانی
افرادی که فعالیت جسمانی زیادی دارند و فشار بسیار زیادی به پا و ساق آنها وارد میشوند باید از تاندون آشیل خود محافظت کنند. برخی از فعالیتهای ورزشی سنگین مانند دویدن و پریدن به تاندون آشیل فشار وارد میکنند و در صورتی که ورزشکار قبل از شروع تمرین، بدن خود را گرم نکند یا آنکه تمرینات ورزشی بسیار سنگینی را انجام دهد، احتمال پارگی تاندون آشیل ایجاد خواهد شد. این شرایط میتواند منجر به تاندونیت، تورم و التهاب تاندون شود. برخی از تمرینات ورزشی میتوانند به کشش تاندون آشیل کمک کنند. پزشک میتواند تمرینات کششی ویژهای را به بیمار آموزش دهد که به بهبود انعطاف پذیری و افزایش قدرت و استقامت ساق پا کمک میکند. در بخش زیر به برخی از این تمرینات کششی اشاره میکنیم:
کشیدن عضله ساق پا
برای انجام این تمرین باید دستهای خود را به دیوار بچسبانید و یکی از پاهای خود را به صورت صاف، دیوار بچسبانید. پای دیگر را خم کرده و روبروی پای مخالف قرار دهید و سعی کنید رانهای خود را به سمت دیوار فشار دهید. کشش ساق خود را تا آنجا که باعث ایجاد درد نشود ادامه دهید. نگذارید پاشنه پای شما را از زمین جدا شود. حدود ده ثانیه در این حالت بمانید، سپس استراحت کنید. این تمرین را 20 بار با هریک از پاهای خود تکرار کنید.
بلند کردن پاشنه در حالت نشسته
برای انجام این تمرین روی صندلی بنشینید و سعی کنید تا جایی که هیچ گونه دردی را احساس نمیکنید انگشتان خود را از زمین جدا کنید. سپس به آرامی انگشتان تان را پائین بیاورید و سعی کنید پاشنه خود را به سمت بالا بکشید. این تمرین را روزانه 20 بار انجام دهید. میتوانید با فشار دادن ران یا قرار دادن یک وزنه روی آن به تمرین بپردازید.
در بخش زیر به برخی از تمرینات ورزشی سودمند اشاره میکنیم که برای بهبود درد تاندون آشیل بسیار مفید هستند، اما باید حتما تحت نظر متخصص فیزیوتراپی انجام شوند زیرا در صورتی که این تمرینات را اشتباه انجام دهید به تاندون آشیل آسیب میرسانید.
حرکت پاشنه به سمت بالا و پائین
برای انجام این تمرین روی لبه پله یا یک شی ثابت بایستید. قسمت جلوی پای خود را روی بله قرار دهید. این وضعیت به پاشنه کمک میکند که بدون ضربه زدن به پله، به سمت بالا و پائین حرکت کند. میتوانید از نردهها برای حفظ تعادل بهره بگیرید. به آرامی پاشنه خود را از زمین جدا کنید سپس به آرامی پاشنه خود را از زمین جدا کنید سپس به آرامی تا جایی که میتوانید آن را به سمت پائین هدایت کنید. 20 بار این تمرین را تکرار کنید. میتوانید از نردهها برای حفظ تعادل بهره بگیرید. به آرامی پاشنه خود را از زمین جدا کنید سپس به آرامی تا جایی که میتوانید آن را به سمت پائین هدایت کنید. 20 بار این تمرین را تکرار کنید. میتوانید این تمرین را به جای پله روی زمین صاف انجام دهید.
حرکت یک پاشنه به سمت بالا و پائین
این تمرین شبیه حرکت فوق است با این تفاوت که باید در این تمرین یکی از پاها را خم کرده و پاشنه پای مخالف را حرکت دهید. پاشنه یک پا را از زمین جدا کنید و به آرامی آن را به سمت پائین هدایت کنید. سعی کنید از اعمال هرگونه فشار خودداری کنید. سپس این را با پای مخالف انجام دهید. هدف از انجام این تمرینات ورزشی، جلوگیری از آسیب دیدگی تاندون آشیل است اما میتوان کسب اطلاع از بهترین ورزشی باید از پزشک خود مشورت کنید.
عمل جراحی
عمل جراحی میتواند آسیب دیدگی ناشی از تاندونیت آشیل را اصلاح کند. پزشکان فقط در مواردی انجام عمل جراحی را پیشنهاد میکنند که درد بیش از 6 ماه به طول بیانجامد. کوتاه شدن عضله دو قلو یکی از رایج ترین جراحیهای مربوط به تاندون آشیل است. در این عمل جراحی طول یکی از این دو عضله افزایش مییابد تا دامنه حرکات ساق و قوزک بهبود بیاید.
راههای پیشگیری از آسیب تاندون آشیل مچ پا
میتوان از بروز تاندونیت آشیل جلوگیری کرد، اما میتوان با اطلاع از علل احتمالی آسیب دیدگی تاندون آشیل از بروز این عارضه جلوگیری کرد. این موارد عبارتند از:
- انجام تمرینات ورزشی متنوع: انجام دادن تمرینات ورزشی مختلف مانند شنا و دو میتواند باعث کاهش فشار بر تاندون آشیل شود.
- محدود کردن برخی از تمرینات ورزشی: برخی از تمرینات مانند دویدن در کوه فشار زیادی را به تاندون آشیل وارد میکند.
- پوشیدن کفش مناسب و تعویض آنها پس از پارگی: کفشهایی که از قوس پا محافظت میکنند با رفع فشار از پاشنه به کاهش درد و التهاب کمک میکنند.
- استفاده از محافظ قوس پا در درون کفش: در مواردی که کفش وضعیت مناسبی داشته باشد از قوس پا محافظت میکند اما محافظت لازم را ایجاد نخواهد کرد.
- افزایش تدریجی فعالیت در محل کار: تاندونیت آشیل زمانی رخ میدهد که به طور ناگهانی فشار بسیار زیادی به تاندون وارد شود، بنابراین گرم کردن و افزایش تدریجی فعالیت میتواند به شل شدن عضلات و کاهش فشار بر تاندون کمک کند. انجام دادن تمرینات کششی و کرم کردن بدن قبل و بعد از ورزش اهمیت بسیار زیادی دارد. تمرینات کششی به حفظ انعطاف پذیری تاندون آشیل کمک میکنند بنابراین ریسک تاندونیت کاهش مییابد. انجام دادن تمرینات کششی باعث بهبود انعطاف پذیری تاندون آشیل میشود.