درمان بی اختیاری ادرار با بیوفیدبک و ورزش برای تقویت عضلات کف لگن

بی‌اختیاری ادرار به معنی نشت ادرار در زمان‌های نامناسب است. اگر دچار بی‌اختیاری ادرار باشید، ممکن است در زمان شروع ادرار کردن و یا نگه داشتن ادرار در زمان‌هایی که مثانه‌تان پر است، مشکل داشته باشید.

بی‌اختیاری ادرار عارضه‌ای است که عضلات کف لگن را درگیر می‌کند. این عضلات به پایین استخوان‌های لگن متصل هستند و از جلو تا عقب کشیده شده‌اند؛ این عضلات ساختاری همانند یک کاسه دارند که پشتیبان و تکیه‌گاه اندام‌های داخلی هستند و عضلات اسفنکتر (عضلات تنگ کننده) را کنترل می‌کنند. عضلات کف لگن همچنین محافظ قسمت پایین کمر هستند، به استخوان‌های لگن ثبات می‌بخشند و به عملکرد جنسی نیز کمک می‌کنند. معمولاً زنان بیشتر از مردان به بیماری بی‌اختیاری و سوزش ادرار مبتلا می‌شوند.

 انواع بی‌اختیاری ادرار

---

انواع مختلفی از بی‌اختیاری ادرار وجود دارد که عبارتند از:

• بی‌اختیاری فشاری: زمانی که فشار زیادی به مثانه وارد می‌شود، مقدار کمی ادرار نشت می‌کند.
• بی‌اختیاری فوریتی: عضلات مثانه دچار گرفتگی یا اسپاسم می‌شوند؛ اگر اسپاسم به اندازه کافی شدید باشد، ممکن است مقدار متوسط تا زیادی ادرار نشت کند. این نوع بی‌اختیاری ادرار ممکن است فقط به صورت گاه به گاه و یا هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه رخ دهد.
• بی‌اختیاری ناشی از چند عامل: ممکن است شما هر دو نوع بی‌اختیاری فشاری و فوریتی را داشته باشید.
• بی‌اختیاری عملکردی: نشت ادرار در زمان‌هایی که شما نمی‌توانید به موقع به توالت برسید.

بی‌اختیاری ادراری فشاری

بی‌اختیاری فشاری معمولاً ناشی از ضعف و عدم حمایت عضلات کف لگن است. این عارضه می‌تواند در هنگام خندیدن، عطسه یا سرفه کردن و یا در هنگام ورزش کردن و انجام فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اجسام رخ دهد. اغلب زنان مبتلا به بی اختیاری ادرار در زنان فشاری، عضلات کف لگن‌شان «کم فعال» است؛ این کم فعالی می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• بارداری و زایمان که می‌تواند فشار و استرس زیادی به مثانه وارد کند و ممکن است باعث وارد آمدن آسیب به عضلات کف لگن و بی اختیاری ادرار در بارداری شود.
• آسیب و ضربه‌های دیگر
• جراحی درون واژن یا مقعد
• اپیزیاتومی (برشی که در هنگام زایمان در بافت بین دهانه واژن و مقعد ایجاد می‌شود)
• ورزش نکردن و عدم استفاده از عضلات کف لگن

ممکن است زنان پس از زایمان به بی‌اختیاری مدفوع (نشت مدفوع) نیز دچار شوند؛ این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که پارگی دهانه واژن تا عضله اسفنکتر مقعد گسترش یابد.

بی‌اختیاری ادراری فوریتی

در بی‌اختیاری فوریتی ممکن است عضلات کف لگن ضعیف یا دچار تنش و گرفتگی شده باشند؛ این امکان نیز وجود دارد که مشکلات ذکرشده به وجود نیامده باشد.

بی‌اختیاری کاربردی

علت بی‌اختیاری کاربردی به‌طور مستقیم به مثانه یا عضلات کف لگن مربوط نمی‌شود؛ علل این نوع بی‌اختیاری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد مفاصل یا ضعف عضلات که باعث می‌شود شما به سختی حرکت کنید.
• دست پاچگی، دیوانگی و یا آشفتگی روانی
• موانع زیست محیطی مانند طولانی بودن مسافت توالت، استفاده از واکر که شما را کُند می‌کند یا موانع دیگری که بر سر راهی است که می‌خواهید از آن طریق به توالت برسید.
• مشکلات روانی مانند افسردگی یا خشم

این امکان نیز وجود دارد که مثانه شما «بیش‌فعال» باشد؛ به این معنی که مثانه در طول روز چندین بار خالی می‌شود (بیش از هر ۳ یا ۴ ساعت بار در روز) یا مجبور می‌شوید در شب برای ادرار کردن چندین بار از خواب بلند شوید. علل مختلفی برای این عارضه وجود دارد مانند حساسیت به برخی مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها.

بی‌اختیاری ادرار چگونه تشخیص داده می‌شود؟

---

درمانگر فیزیکی برای تشخیص علل بی‌اختیاری ادرار، شما را معاینه می‌کند. او همچنین تعیین خواهد کرد که آیا لازم است شما علاوه بر درمانی بی اختیاری ادرار با ورزش برای انجام آزمایش‌های دیگر به پزشک مراجعه کنید یا خیر.

یک درمانگر فیزیکی چگونه بی‌اختیاری ادرار را درمان می‌کند؟

---

• معمولاً درمانگر فیزیکی برای تنظیم گزارش یا پر کردن دفترچه‌ای که ساعات ادرار کردن در طول روز در آن یادداشت می‌شود، سؤالاتی از بیمار می‌پرسد. بیمار باید به مدت حدود یک هفته، ساعات رفتن به توالت را یادداشت کند؛ همچنین اطلاعاتی در مورد اینکه آیا تا به حال به‌طور ناگهانی بی‌اختیاری ادرار داشته است یا خیر و اینکه چه چیزی باعث این بی‌اختیاری ناگهانی او شده را نیز باید یادداشت کند. برای مثال یک نوع بی‌اختیاری ادرار که در بین زنان رایج است، بی‌اختیاری فشاری است که در آن یک عطسه، سرفه یا خندیدن می‌تواند باعث نشت ادرار شود.
• بی‌اختیاری فوریتی نیز در زنان شایع است. در این مورد بیمار به طور ناگهانی نیاز شدید به ادرار کردن پیدا می‌کند و مثانه شروع به منقبض شدن می‌کند و به همین دلیل مقداری ادرار نشت می‌کند. زنان مسن‌تر می‌توانند به ترکیبی از بی‌اختیاری فشاری و فوریتی مبتلا باشند.

روش‌های رسیدگی کردن به بیماری بی‌اختیاری ادرار

---

بیوفیدبک برای درمان بی‌اختیاری ادرار 

بیوفیدبک از تکنولوژی استفاده می کند تا به بیماران آموزش دهد که عملکردهای بدن‌شان را با ذهن کنترل کنند. این کار با استفاده از سنسورهای الکتریکی انجام می‌شود که به شما کمک می‌کنند اطلاعاتی را درباره بدن خود دریافت کنید و می‌تواند برای کنترل ضربان قلب ، فشار عضلانی و فشار خون بکار رود. این نوع از درمان به شما کمک خواهد کرد تا یاد بگیرید که چگونه فعالیت‌های عضلات خاصی را تحت فشار قرار داده که به پیشگیری از بی‌اختیاری ادرار و مدفوع کمک می‌کند.

بیوفیدبک چگونه کار می‌کند؟

بیوفیدبک با کمک به بیماران جهت غلبه بر مشکلاتشان کار می‌کند، تا یاد بگیرند که چگونه عضلاتی را که قادر به دیدن آنها نبوده و حس کردن آنها سخت است، تحت کنترل بگیرند. فیزیوتراپ‌ها از این ابزار آموزشی  به عنوان راهی استفاده می‌کنند، تا زمانی که دفع مدفوع با مشکل مواجه است، شل شدن عضلات را به آنها آموزش دهند یا هنگامی که دچار بی‌اختیاری ادرار هستند یاد بگیرند که عضلات را منقبض کنند، یا هنگامی که مدفوع مشکل ساز است. این بازخورد دیداری و شنیداری به بیماران آموزش می‌دهد تا عضلات خود را کنترل کنند، در حالی که به فیزیوتراپ این امکان را می‌دهند تا پیشرفت آنها را با استفاده از مجموعه ای از جلسات درمانی تحت نظر داشته باشند.

هنگامی که بیمار با وجود عضلات ضعیف، درمان بیوفیدبک را شروع می‌کند، ممکن است هیچ درکی از اینکه عضلات کف لگن چگونه کار می‌کنند، نداشته باشد. به شما آموزش داده خواهد شد که چگونه عضلات کف لگن را با استفاده از الکترودهایی تشخیص دهید، که ضربات الکتریکی را روی یک خط  رنگی در مانیتور کامپیوتر تغییر می‌دهد و شما می‌توانید انقباض و شل شدن عضلات را در آنجا مشاهده کنید. با فشار مداوم عضلات و ایجاد این خطوط الکتریکی رنگی ، می‌توانید فعالیت عضلات خود را ببینید. فیزیوتراپ می‌تواند از این دانش نوظهور استفاده کند و به شما آموزش دهد که کنترل مثانه و روده خود را دوباره بازیابید. گرفتن بازخورد از فیزیوتراپ و تمرین فشردن عضلات لگن در طول روز، سرانجام باعث می‌شود که دیگر نیازی به درمان بیوفیدبک نداشته باشید،  و شما قادر خواهید بود بطور مستقل بی اختیاری خود را مدیریت کنید.

بیوفیدبک یک ابزار مفید برای آموزش به بیماران است که چگونه عضلات مشاهده نشده را که در بی‌اختیاری ادرار دخیل هستند،  فعال کنند. هنگامی که بیوفیدبک با موفقیت انجام شود، بیماران می‌تواند نتایج درمان را بطور مستقیم روی نمایشگر مشاهده کنند که برای بیماران، بسیار کمک کننده و دلگرم کننده در بازآموزی مهارت‌های حیاتی است.

بازآموزی مثانه چیست و چگونه می‌تواند به بیمار کمک کند؟

---

بازآموزی مثانه بر این مفهوم استوار است که شما بیشتر از اینکه بتوانید راه‌های دیگر را به درستی انجام دهید، قادرید مثانه خود را کنترل کنید.

• درمانگر فیزیکی برای کمک به بیمار برنامه‌ای طرح می‌کند که ترکیبی از برنامه رفتن به توالت و اصلاح رفتار است. برای مثال اگر بیمار هر یک ساعت یک بی‌اختیاری ناگهانی داشته، درمانگر باید برنامه رفتن به توالت را هر ۴۵ دقیقه تنظیم می‌کرده است. بعد از اینکه چهار تا پنج روز گذشت و بیمار بین فاصله‌های رفتن به توالت نشت ادرار نداشت، می‌توان فاصله زمانی رفتن به توالت را ۱۵ دقیقه افزایش داد. اما نباید فقط زمان را تغییر داد بلکه باید به موارد زیر نیز توجه کرد:
• تغییرات رژیم غذایی مانند کاهش مصرف محرک‌های مثانه ازجمله کافئین می‌تواند بخشی از برنامه درمانی باشد.
• تغییر رفتار بیمار جنبه‌ی دیگری از برنامه بازآموزی مثانه است و بخشی از برنامه مقابله با بی‌اختیاری فوریتی به حساب می‌آید. بی‌اختیاری فوریتی می‌تواند نشانه تحریک‌پذیری مثانه باشد و هنگامی که کسی سراسیمه و در خارج از زمان برنامه‌ریزی‌ شده به توالت می‌رود؛ این برنامه نمی‌تواند به بی‌اختیاری او کمک کند. اگر مشکل این بود که بیمار در ساعاتی خارج از زمان‌های برنامه‌ریزی شده نیاز به رفتن به توالت دارد، درمانگر فیزیکی می‌تواند راهکارهای استراحت و ریلکس کردن شامل تنفس عمیق و ورزش‌های عضلات کف لگن را به کار گیرد.

چه تمریناتی می‌تواند به جلوگیری از بی‌اختیاری ادرار کمک کند؟

---

عضلات کف لگن تکیه‌گاه مثانه هستند و به کنترل مثانه کمک می‌کنند. اگر کسی به بی‌اختیاری ادرار مبتلا باشد و بتواند یاد بگیرد عضلات کف لگن خود را تقویت کند، شانس بهتری دارد که بیماری خود را بهبود بخشد. زنانی که برای تقویت این عضلات آموزش دیده‌اند، به احتمال زیاد گزارش می‌دهند که درمان شده‌اند یا بهبود یافته‌اند.

• انجام دادن تمرینات عضلات کف لگن که با نام تمرینات کِگل شناخته شده است، راحت است و می‌توان در حالت درازکش، ایستاده و یا نشسته آنها را انجام داد بدون اینکه کسی چیزی در مورد آن بفهمد. بسیاری از زنان تمرینات کِگل را قبل، در طول و بعد از بارداری انجام می‌دهند تا عضلات تکیه‌گاه مثانه را تقویت کنند.
• یک راه سریع برای اینکه بفهمید چگونه می‌توانید تمرینات کِگل را انجام دهید این است که در حین ادرار کردن سعی کنید جریان ادرار را متوقف یا کُند کنید؛ با این کار متوجه می‌شوید که چه ماهیچه‌های درگیر عمل ادرار کردن هستند. برای انجام تمرینات کِگل، این ماهیچه‌ها را به مدت سه ثانیه منقبض و سپس رها کنید. اگر در حین انجام دادن تمرینات کِگل معده شما منقبض شد، بدانید که تمرین را درست انجام نداده‌اید.

بیوفیدبک چگونه می‌تواند بی‌اختیاری ادرار را درمان کند؟

---

اگر عضلات بیمار خیلی ضعیف شده باشند و یا اینکه برای بیمار سخت باشد که احساس کند کدام یک از عضلات او نیاز به منقبض شدن دارند؛ او با کمک یک مانیتور و یا سیگنال‌های شنوایی از طریق بیوفیدبک، می‌تواند یاد بگیرد که تمرینات کِگل را چگونه انجام دهد. الکترودهایی در خارج از واژن یا میله‌ای کاوشگر در درون واژن قرار می‌گیرند تا فعالیت عضلات کف لگن را در حین منقبض کردن اندازه‌گیری کنند.

الکترودها یا میله کاوشگر از طریق سیم به مانیتور متصل شده‌اند. بیمار با کمک درمانگر فیزیکی می‌تواند انقباض عضلات خود را روی مانیتور تماشا کند و یاد بگیرد که تمرینات چگونه عضلات را تقویت می‌کنند. در واقع امکان مشاهده و آشنایی با نحوه عملکرد مؤثر عضلات، می‎‌تواند روش کنترل عضلات را به بیمار آموزش دهد.

چه مدت طول می‌کشد تا بیمار از طریق درمان‌های فیزیکی، کنترل مثانه خود را دوباره بازیابد؟

---

بازیابی کنترل طبیعی مثانه می‌تواند چندین ماه طول بکشد اما به طور کلی بیمار باید با درمان تکرر ادرار با فیزیوتراپی در زمان‌های کوتاه‌تری میزانی از بهبودی را در خود مشاهده کند. به عنوان یک قاعده کلی، سه تا چهار هفته طول می‌کشد تا بیمار تغییرات کوچکی را متوجه شود. اما همین تغییرات کوچک باید احساس کنترل مثانه را در بیمار قوی‌تر کند.