اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات به عنوان یک انحراف جانبی در ستون فقرات با یک زاویه کاب (زاویه به وجود آمده از دو خط ترسیم شده در بالا و پایین مهره‌های دارای انحنا) بزرگتر از 10 درجه تعریف می‌شده است. هم اکنون این اطلاع وجود دارد که اسکولیوز را می‌توان به 3 نوع انحراف در ستون فقرات دسته بندی کرد که عبارتست از انحراف به سمت جلو، انحراف به پهلو و انحراف چرخشی ستون فقرات است که در اسکن ام آر آی ستون فقرات قابل تشخیص میباشد. اگر اسکولیوز ساختاری باشد، تغییرات استخوانی مربوط به آن را متخصص ستون فقرات با استفاده از عکس برداری رادیولوژی می‌تواند مشخص کند. این تغییرات انجام شده در اسکلت بدن باعث عدم توازن بافت‌های نرم مربوط به آن شده که می‌تواند یک ظاهر نامطلوب برای فرد ایجاد کند. اسکولیز را می‌توان با توجه به سن بیمار مبتلا به آن نیز طبقه بندی کرد. به این ترتیب بیماری از لحاظ سن را به سه دسته انحراف ستون فقرات در کودکان کمتر از 3 سال، کودکان بین سنین 3 تا 10 سال و افراد بزرگتر از 10 سال تقسیم بندی می‌کنند.اسکولیوز ممکن است در نتیجه یک نقص مادرزادی در هنگام تولد ایجادشود که به آن اسکولیوز مادرزادی گفته می شود.
در کلینیک ما، از درمان‌های فیزیوتراپی تائید شده (ماساژ، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، اولتراسوند و درمان دستی یا کایروپراکتیک)، برای بیماران استفاده می کنیم تا بدین ترتیب عملکرد طبیعی مفاصل حفظ شود، و درد و ناراحتی ناشی از اسکولیوز به حداقل برسد. با استفاده از روش های فیزیوتراپی ذکر شده از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری می کنیم تا مشکلات دیگری برای بیمار به وجود نیاید. در هر جلسه درمانی معاینات بالینی دقیقی را به منظور حصول اطمینان از روند بهبودی و تعیین سطح درمان انجام می دهیم و انجام حرکات ورزشی را توسط بیمار در کلینیک بررسی می‌کنیم، تا مطمئن شویم که بیمار تمرینات را بطور صحیح انجام می‌دهد. این روند تا بهبودی کامل بیمارو رفع درد و ناراحتی وی ادامه خواهد داشت.
علائم و نشانه ها
انحراف ستون فقرات چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اکثر موارد کجی ستون فقرات در معاینات اولیه مدارس، توسط پزشک متخصص اطفال یا پزشک خانوادگی و یا توسط والدین شناسایی می‌شود. برخی از علائم انحراف ستون فقرات شامل شانه‌های نابرابر، برآمدگی یک استخوان کتف از پشت، یکدست نبودن خط کمر، یا تمایل بدن به یک طرف میباشد. تشخیص اسکولیوز و افتادگی شانه و تعیین علت افتادگی شانه و نوع انحراف از طریق معاینه و آزمایش دقیق استخوان با اشعه ایکس به منظور بررسی میزان انحنای ستون فقرات انجام می‌شود.
علائم اسکولیوز در افراد مختلف به شرح زیر هستند:
- انحراف جانبی ستون فقرات
- قرار گرفتن بدن در حالت مایل و غیر مستقیم
- قرارگیری یک شانه بالاتر از شانه دیگر
- عدم قرار گیری مناسب لباس بر روی بدن
- درد عضلانی موضعی
- درد رباط موضعی
علت
علت های مختلفی باعث اسکولیوز می‌شود، اما در اکثر موارد (بین 80 تا 90 درصد) علت دقیق این مشکل مشخص نیست و به این ترتیب نمی‌توان هیچ رویداد یا عامل مشخصی را در این رابطه شناسایی کرد. به هر حال، هنگامی که انحنای ستون فقرات از حالت طبیعی خود خارج شود، وارد شدن فشار نامتوازن جاذبه بر ستون فقرات می‌تواند باعث ایجاد تغییرات بیشتر در ظاهر و جهت استخوان‌ها شود. علاوه بر این، انحنای ایجاد شده می‌تواند باعث از بین رفتن مقداری از انعطاف پذیری ستون فقرات با گذشت زمان شود و به این ترتیب ظاهر فرد دچار تغییرات زیاد می‌شود. این مسائل باعث وارد شدن فشار نامتقارن بیشتر به ستون فقرات و پیشرفت بیماری می شود.
تشخیص
رایج‌ترین روش‌های تشخیص برای درمان اسکولیوز این مشکل به شرح زیر هستند:
- عکس برداری رادیولوژی از ستون فقرات
- اندازه گیری طول پاها
- اسکن استخوان، ام آر آی ستون فقرات، یا سی تی اسکن که می‌تواند برای تشخیص بعضی موارد ضروری باشد.
درمان
اسکولیوز فقط یک انحراف در ستون فقرات نیست و در عمل دارای سه جنبه مختلف است. برای مدیریت اسکولیوز، نیاز به کار در این سه حوزه وجود دارد، به این منظور امروزه روش‌های مختلفی برای درمان اسکولیوز، مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است.
روش درمان سنتی مربوط به این مشکل شامل روش‌های ورزش و حرکات اصلاحی اسکولیوز، بریسینگ، دستکاری، تحریک الکتریکی و استفاده از کفی طبی در کفش است. به هر حال هنوز مباحث زیادی درباره این موضوع مطرح می‌شود که آیا این روش‌های درمانی موثر هستند یا خیر. بعضی از این روش‌های درمانی از الگوی «منتظر ماندن و مشاهده نتایج» تبعیت می‌کنند. در این روش‌ها سعی می‌شود با انجام اقدامات درمانی آستانه زاویه کاب مورد نیاز برای ستون فقرات اصلاح شود. در نهایت، اگر سایر روش‌های درمانی موثر نباشند، طبعا باید عوارض جراحی اسکولیوز را پذیرفت و تنها انتخاب احتمالاً انجام عمل جراحی بر روی ستون فقرات خواهد بود.
متخصصان فیزیوتراپی سه مسئولیت مهم و با اهمیت نسبت به بیماران خود دارند که عبارتند از آگاهی دادن، مشاوره و تعلیم دادن است. برای درمان انحراف ستون فقرات، نه تنها انجام تمرین های ورزشی صحیح اهمیت خاص دارد، بلکه علاوه بر این متخصصان فیزیوتراپی نیاز به اطلاع از وضعیت بیمار دارند. اگر بیمار در سنین کودکی قرار داشته باشد، احتمالاً نیاز به ارائه آموزش‌ها و انتقال اطلاعات لازم به والدین کودک وجود خواهد داشت. در این حالت یک برنامه آموزشی می‌تواند این اطمینان را فراهم کند که روش درمانی انتخاب شده باعث بهبود وضعیت بیمار خواهد شد.
بعضی از متخصصان فیزیوتراپی به بیمار توصیه می‌کنند از یک بریس برای پیشگیری از تشدید اسکولیوز استفاده کنند. به هر حال شواهد مربوط به استفاده از بریس تا حدودی مبهم است. مطالعه انجام شده توسط مارویاما، ناکائو، و تاکیشیتا (2011) تاثیر استفاده از بریس را در بهبود وضعیت بیماران مورد بررسی قرار داده است. این محققان نتایج درمان با استفاده از بریس را با سایر درمان‌های سنتی یا درمان‌های مبتنی بر انجام عمل جراحی مقایسه کرده‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد درمان با استفاده از بریس بهتر از عدم استفاده از این روش درمانی است. علاوه بر این در این رابطه هیچ تاثیر منفی بین کیفیت زندگی بیمار و مشکل اسکولیوز مشاهده نشده است. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت استفاده از بریس برای بیمارانی که زاویه کاب در آنها بین 25 تا 35 درجه است، مناسب میباشد.
بعضی از بیماران مبتلا به اسکولیوز هیچ درد یا ناراحتی در این رابطه احساس نمی‌کنند، اما برخی دیگر به خاطر این بیماری دچار درد یا ناراحتی می‌شوند. در این بیماران تجویز راهکارهای کاهش دهنده درد با توجه به نوع فعالیت آنها، صورت می گیرد. تسکین دهنده‌های درد را می‌توان با استفاده از تکنیک‌های مختلف در اختیار بیمار قرار داد:
- روش‌های الکترودرمانی (استفاده از امواج مافوق صوت و تحریک الکتریکی عصب از راه پوست)
- طب سوزنی
- شل کردن عضلات سفت شده
- چسب‌های تقویت کننده وضعیت بدن
در این مرحله فیزیوتراپیست ممکن است به همراه روش‌های بالا از تمرین‌های ورزشی آرام نیز برای حفظ قابلیت حرکت ستون فقرات و بهبود وضعیت بدن با وجود احساس درد بیمار استفاده کند.
فیزیوتراپی
امروزه روش‌های مختلف فیزیوتراپی برای بهبود تاثیرات ناشی از بیماری اسکولیوز و چرخش ستون فقرات نوزاد طراحی شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد و به این ترتیب می‌تواند ظاهر و شکل بدن بیمار را اصلاح کرد. در این رابطه برخی شواهد علمی وجود دارد که نشان می‌دهد با استفاده از فیزیوتراپی می‌توان ظاهر فرد را بهتر کرده و وضعیت تنفسی بیمار را بهبود بخشید. اگر شما با سایر مشکلات ستون فقرات علاوه بر اسکولیوز مواجه هستید، فیزیوتراپیست می‌تواند از روش های فیزیوتراپی مناسب برای برطرف کردن نیازهای درمانی شما استفاده کند. اهداف اصلی درمان بیمار با استفاده از روش‌های فیزیوتراپی به شرح زیر است:
- توقف یا کاهش پیشرفت انحنای ستون فقرات کمری
- رفع درد در ستون فقرات
- جلوگیری و درمان عملکرد نامناسب تنفسی
- بهبود وضعیت کلی زیبایی فرد با اصلاح وضعیت بدن
فیزیوتراپیست می‌تواند نرمش‌ها و ورزش های مناسب را برای تقویت گردن، کمر و اندام‌های تحتانی برای بیماران تجویز کنند. این تمرین‌ها می‌تواند از آسیب دیدگی، تغییر شکل عضلات و درد جلوگیری کرده و انعطاف پذیری و ثبات مفاصل را بهبود بخشند. علاوه بر این، امکان اضافه کردن حرکت‌های درمانی کششی به برنامه فیزیوتراپی اسکولیوز وجود دارد. روش فیزیوتراپی از چند روش درمانی مرتبط همچون تحریک عضلانی، تحریک الکتریکی اعصاب از روی پوست (TENs)، درمان با استفاده از اولتراسوند و گرما یا سرما درمانی تشکیل شده است. در ادامه روش های فیزیوتراپی برای درمان انحراف ستون فقرات شرح داده می شود:
- ماساژ
در این درمان، بیمار به پشت دراز می کشد و یک پشتی زیر زانوهای وی قرار داده می شود. در ادامه یک مجموعه از غلتک‌ها در امتداد ستون فقرات به بالا و پایین حرکت می‌کند و عضلات پشت را ماساژ داده و می‌کشد. این درمان می‌تواند عضلات اطراف ستون فقرات را آزاد کرده و اصلاحات لازم را به طور موثرتر و راحت‌تر در ناحیه ستون فقرات بیمار ایجاد کند. ماساژ درمانی می‌تواند درد بیمار را کاهش داده و گردش خون بدن بیمار را بهبود بخشد.
- اولتراسوند
درمان با اولتراسوند یا امواج مافوق صوت با استفاده از یک دستگاه شبیه به عصا انجام می‌شود که می‌تواند امواج مورد نیاز را برای نفوذ به پوست و رسیدن به بافت‌های عمیق آن تولید کند. معمولاً، این دستگاه یک میلیون موج صوتی در هر ثانیه تولید می‌کند. این امواج صوتی می‌تواند بر بافت دارای سطح تراکم خاص در بدن تاثیر گذارد. این روش درمانی معمولاً 5 تا 10 دقیقه بسته به نیاز بیمار طول می‌کشد.
- تمرین، ورزش و حرکات اصلاحی
تمرین‌های زیر به منظور درمان وضعیت افراد مبتلا به اسکولیوز طراحی شده است. انجام این حرکت‌ها برای دستیابی به سطح مناسب سلامت مهم است، هر چند برای افرادی که به اسکولیوز شدید مبتلا هستند، لازم است ابتدا ارزیابی لازم توسط پزشک از وضعیت بیمار انجام شود. در ادامه چند نمونه از ورزش های مناسب برای درمان انحراف ستون فقرات شرح داده می شود.
- حرکت کشش رو به جلو
بر روی چهار دست و پای خود قرار بگیرید. پای راست خود را به سمت عقب بلند کنید و بازوی چپ خود را به سمت جلو بلند نمایید. این وضعیت را برای 10 ثانیه حفظ کنید. به حالت عادی باز گردید و این حرکت را با پای چپ و دست راست نیز تکرار کنید. این حرکت را با دست و پای مقابل برای ده بار انجام دهید.
- حرکت انحنا دادن به بدن
بر روی زانوهای خود قرار گرفته دست‌ها را در کنار شکم قرار دهید. به آرامی خود را به سمت جلو خم کنید و به بدن خود اجازه دهید که به سمت جلو حلقه شود. در این حالت سر خود را روی زمین قرار ندهید. این وضعیت را برای 30 ثانیه حفظ کنید و این تمرین را چند بار تکرار نمایید.
- حرکت زانو به سینه
هر دو پا و پاشنه آنها را به صورت صاف روی زمین قرار دهید. زانوی راست خود را بالا آورده و آن را با استفاده از دست‌ها به سمت سینه بکشید. این وضعیت را برای 30 ثانیه حفظ کنید و سپس به وضعیت عادی خود باز گردید. این حرکت را با پای دیگر خود تکرار کنید. این تمرین را در روز 30 بار با پای چپ و راست خود انجام دهید.
- حرکت کششی به سمت بالا به شکل مجسمه ابوالهول
روی شکم خود دراز بکشید. قسمت بالا تنه خود را به آرامی بلند کنید و به طور همزمان لگن خود را بر روی زمین نگه دارید. سعی کنید یک کمان در قسمت پایین بدن خود ایجاد کنید. بلند کردن قسمت بالا تنه را تا فقط به میزانی انجام دهید که احساس ناراحتی نداشته باشید. با نگاه کردن به موقعیت نشان داده شده در تصاویر سعی کنید این حرکت را که در یوگا به عنوان موقعیت مجسمه ابوالهول نیز شناخته می‌شود، به درستی انجام دهید.
اسکولیوز معمولا با درمان به موقع کنترل می شود. توجه داشته باشید، در صورتی که هر کدام از علائم و نشانه های انحراف ستون فقرات که در مقاله ذکر شده است را در خود و یا فرزندتان مشاهده کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید، تا در صورت ابتلا به اسکولیوز از پیشرفت بیماری جلوگیری شود و نسبت به درمان ان اقدام شود.
