آرتروز شانه زمانی به وجود می آید که غضروف پوشاننده ی اطراف مفصل شانه، دچار سائیدگی می شود و یا از بین می رود. این امر ممکن است به دلیل جراحت ،درفتگی شانه یا ساییدگی شانه به مرور زمان پدیدار شود. آرتروز شانه اغلب در سن پنجاه سالگی و یا بالاتر در افراد مشاهده می شود. یه دلیل استفاده بیش از حد از مفاصل با گذشت و افزایش سن، موارد بیشتری از آرتروز شانه و آرتروز مچ دست مشاهده می شود. گاهی اوقات با انجام ورزشهای سنگین سبب پارگی تاندون شانه می شود. اما آرتروز شانه در افراد جوان تر به دلیل آسیب شدید یا جراحی مفصل نیز مشاهده می شود. این حالت در زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد. فیزیوتراپیست ها با ماساژ درمانی و برنامه های تمرینی فردی، ارتروز شانه را درمان می کنند.
آرتروز شانه چیست ؟
آرتروز شانه زمانی پدید می آید که غضروف پوشاننده ی اطراف شانه، دچار سائیدگی شده و از بین می رود. در مراحل ابتدایی این حالت، حفره های کوچکی در غضروف پوشاننده ی اطراف مفصل به وجود می آید. در نهایت، برآمدگی های کوچک استخوان یا ” خارهای استخوانی” در لبه های مفصل به وجود می آید. مایع مفصلی ممکن است زیر غضروف جمع شود و کیست به وجود آورد که باعث فشار آوردن به استخوان و در نتیجه موجب بروز درد شود و می تواند علت درد شانه باشد. در مراحل پایانی این حالت، غضروف ممکن است کاملا از بین رفته و استخوان ها با یکدیگر تماس داشته و دچار سائیدگی شوند.
دو استخوان، مفصل شانه را به وجود می آورند. استخوان بالای بازو یا استخوان بازو که شکل گرد و توپ مانندی دارد و با غضروف پوشانده شده است و استخوان داخل بدن که استخوان کتف نام دارد. سطح صاف و پوشیده از غضروف کتف که نیمه ی دیگر مفصل شانه را می سازد، کاسه نامیده می شود. دو طرف مفصل شانه با رباط پوشانده و به یکدیگر متصل شده اند و حرکت مفصل را کنترل می کنند. با پیشرفت علت آرتروز شانه، رباط های جلوی شانه جمع می شوند. به علاوه، چهار عضله ی اصلی که شانه را در بر می گیرند و عضلات شانه گردان نامیده می شوند، ممکن است بیش از حد مورد استفاده قرار گیرند، ضعیف ویا حتی پاره شوند. موارد مرتبط با عضلات شانه در نود درصد افراد مبتلا به آرتروز شانه مشاهده می شود.
علت ها و دلایل
- عوامل ژنتیکی و سابقه ی خانوادگی می توانند آمادگی ابتلا به آرتروز شانه یا زوال مفصل را در افراد به وجود آورند.
- آسیب شدید یا شکستگی شانه در ابتلا به آرتروز شانه موثر است.
- دررفتگی مکرر شانه به سطح مفصل آسیب رسانده و سائیدگی را سریع تر می کند.
- آسیب به رباط ها یا کاسه ی شانه، استحکام و هماهنگی مفصل شانه را تحت تاثیر قرار داده وفشار بیشتری به مفصل یا غضروف مفصلی وارد می کند.
- مصرف بیش از اندازه ی استروئید یا داروهای استروئیدی به زوال مفصل و غضروف می انجامد.
- بیماری های غضروف مفصل مانند آرتریت روماتوئید.
علائم و نشانه ها
از علائم آرتروز شانه میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- درد شانه
- محدود شدن دامنه ی حرکت شانه
- تورم اطراف مفصل
- افزایش اندازه یا بد فرم شدن بارز مفصل
- ضعف که منجر به سخت شدن انجام فعالیت های روزانه مانند حرکت های بلند کردن و بالای سر بردن می شود.
- احساس ترک خوردگی و خرد شدن در مفصل شانه.
تشخیص
پزشک انجام اسکن اشعه ی ایکس را برای تشخیص آرتروز شانه تجویز می کند تا میزان تغییر در مفصل مشخص شود. با از بین رفتن غضروف، فاصله ی میان استخوان، افزایش می یابد. خارهای استخوانی یا کیست نیز به وجود می آید. آسیب ظاهری اغلب ارتباط مستقیمی با درد ندارد. اگر مشکوک به آسیب استخوانی هستید، کت اسکن (سی تی اسکن) تصویر واضح تری از ناحیه ی مورد نظر می دهد. فیزیوتراپیست سوالاتی از قبیل اینکه مشکلات شانه چه تاثیری بر روند زندگی شما دارد و چه فعالیتی برای شما مشکل شده است را مطرح می کند. توصیف مشکل و درد به تصمیم گیری در مورد بهترین درمان برای شما کمک می کند. فیزیوتراپیست با حرکت دادن بازوی شما، دامنه ی حرکتی شما را می سنجد. معاینه شامل ارزیابی قدرت عضلات شانه گردان و عضلات کمکی شانه است. فیزیوتراپیست، حالت بدن، چگونگی انجام فعالیت ها و حرکات ویژه را در نظر می گیرد تا چگونگی تاثیر آن ها را بر شانه ی شما بررسی کند.
درمان
برای درمان ارتروز شانه و درد ناشی از آن داروهای ضد التهاب استروئیدی و غیر استروئیدی، تزریق استروئید یا داروهای بی حسی می تواند موثر باشد.
فیزیوتراپی
اولین درمان پیشنهادی به افراد مبتلا به شانه درد، فیزیوتراپی است. روش های زیر به کاهش و درمان درد شانه و بهبود حرکت کمک کرده و اجازه می دهد تا بیشتر از شانه ی خود در فعالیت های روزانه استفاده کنید. این روش ها و ورزش شانه درد نیاز به جراحی را به تاخیر انداخته و یا حتی کمک می کنند تا با کمک ورزش درد کتف نیازی به جراحی نداشته باشید.
بالا بردن استقامت در فعالیت های روزانه
فیزیوتراپیست به شما کمک می کند تا با درمان درد مفصل شانه به انجام فعالیت های روزانه ی خود باز گردید. حتی تغییر حالت می تواند میزان فشار روی مفصل را کاهش داده و درد شما را کم کند. فیزیوتراپیست، استفاده از روش های فیزیوتراپی مانند، گرما و سرما را توصیه می کند و حرکات مناسب را به شما آموزش می دهد و کمک می کند که تا فعالیت های خود را اصلاح کنید تا بتوانید درد را کنترل کنید.
افزایش حرکت شانه
فیزیوتراپیست می تواند به شما راه هایی جهت بازیابی دامنه ی حرکت شانه آموزش دهد. کشش می تواند به تقویت عضلات و رباط های جمع شده کمک کند و حالت و حرکت بدن را بهبود بخشد. حرکت شانه- مفصل به بهبود حرکت و کاهش درد کمک می کند. ممکن است فیزیوتراپیست با دست خود، شانه ی شما را به آرامی حرکت دهد تا رباط ها به صورتی که در حالت طبیعی یا با حرکت بازو کشیده نمی شوند، کشش یابند.
افزایش قوای عضلات
کشش عضلات شانه، سایش ناشی از سطوح خشک مبتلا به آرتروز مفصل شانه را که با یکدیگر سایش دارند، کاهش می دهد. عضلات حفظ کننده ی حالت بدن به حفظ حالت بدن کمک کرده از فشار بر مفصل شانه می کاهند.
روش های متداول فیزیوتراپی در درمان آرتروز شانه عبارتند از:
روش های درمانی دستی شامل ماساژ آهسته ی پوست، کشش و حرکت مفصل توسط فیزیوتراپیست جهت بهبود وضیعت رباط ها و دامنه ی حرکتی شانه.
تمرینات درمانی شامل تمرینات کششی و قدرتی جهت بازیابی دامنه ی حرکت، بهبود علایم آرتروز شانه، درمان آرتروز شانه و تقویت عضلات و لبه های بالایی شانه جهت حفظ ، نگهداری و کاهش نقطه ی فشار روی غضروف و مفصل شانه.
سایر تکنیک ها شامل استفاده از تحریک الکتریکی، یخ، سرما، لیزر و غیره جهت کاهش درد و تورم مفصل درگیر.
ورزش و حرکات اصلاحی
موارد زیر نمونه هایی از تمرینات متداول بازتوانی و ورزش شانه هستند. هر تمرین را به آرامی آغاز کنید. چنانچه احساس درد داشتید، تمرین را آرامتر انجام دهید.
پزشک یا فیزیوتراپیست، به شما خواهد گفت که چه زمانی می توانید ورزش کتف و شانه را آغاز کنید و کدام یک بهترین تمرین برای شما می باشد.
توجه : به جای چوب در این حرکت، قطعه ای از لوله ی پی وی سی یا دسته ی جاروی بدون سر را مورد استفاده قرار دهید. اندازه ی چوب حدود 30 سانتی متر بیشتر از عرض شانه تان باشد.
- به پشت دراز بکشید، چوب را با دو دست نگه داشته و در هنگام گرفتن چوب،کف دست ها به سمت زمین باشد.
- آرنج های خود را صاف نگه داشته و بازوان خود را به آرامی بالای سر خود بیاورید تا جائی که احساس کشش در شانه و قسمت بالای پشت و سینه می کنید.
- به مدت 15 تا 30 ثانیه نگه دارید.
- این حرکت را 2 تا 4 بار تکرار کنید.
توجه : به جای چوب در این حرکت، قطعه ای از لوله ی پی وی سی یا دسته ی جاروی بدون سر را مورد استفاده قرار دهید. اندازه ی چوب حدود 30 سانتی متر بیشتر از عرض شانه تان باشد.
- به پشت دراز بکشید و چوب را با دو دست نگه دارید و آرنج های خود را خم کنید. کف دست به سمت بالا باشد.
- آرنج های خود را نزدیک بدن نگه دارید، چوب را در عرض بدن به سمت بازویی که درد دارد، حرکت دهید.
- 8 تا 12 ثانیه نگه دارید.
- این حرکت را 2 تا 4 بار تکرار کنید.
- با بازوی سالم خود،حوله ای را بالا و پشت سر خود نگه دارید.
- بازوی دردناک خود را به عقب برده و حوله را از پشت بگیرید.
- با بازوی بالای سر خود حوله را به سمت جلو کشیده تا جائی که احساس کشش در قسمت جلویی و خارجی بازوی دردناک خود احساس کنید.
- 15 تا 30 ثانیه نگه دارید.
- این ورزش شانه را 2 تا 4 بار تکرار کنید.
- بایستید و بازوهای خود را کنار بدن نگه دارید. برای این ورزش شانه، استخوان کتف را از پشت به یکدیگر فشار دهید. هنگام فشار دادن، شانه های خود را بالا نبرید.
- 6 ثانیه نگه دارید
- 8 تا 12 بار تکرار کنید.
توجه : برای این تمرین به ابزار کششی مانند لوله های مخصوص جراحی یا کش های ورزشی نیاز دارید.
- کش را به قسمت وسط جسم محکمی مانند پایه یا ستون تخته خواب ببندید. در هر یک از دستان خود یک سر کش را نگه دارید.
- آرنج های خود را 90 درجه در کنار بدن خود قرار دهید. کش را به سمت عقب بکشید تا جائی که احساس کنید استخوان های کتف به یکدیگر می رسند. سپس به حالت اول بازگردید.
- این حرکت را بین 8 تا 12 بار تکرار کنید.
توجه : چنانچه درد کمر یا پشت دارید این حرکت را انجام ندهید.
- میز یا پشت یک صندلی را با بازوی سالم خود نگه دارید. کمی به سمت جلو خم شوید و بازوی دردناک خود را صاف و آویزان نگه دارید. در این تمرین عضلات بازو درگیر نیستند بلکه عضلات پاها و کفل درگیر می شوند تا بازوی شما آزادانه آویزان باشد.
- با استفاده از نیروی حرکتی لگن و پاها و کفل، بازوی آویزان خود را مانند آونگ ساعت به آرامی به جلو و عقب تاب دهید و سپس بازوی خود را به شکل دایره بچرخانید. ابتدا دایره های کوچک در اندازه ی یک بشقاب غداخوری و کم کم دایره ها را تا جائی که درد اجازه می دهد بزرگ کنید
- این تمرین را هر روز 5 تا 7 مرتبه و هر بار به مدت 5 دقیقه انجام دهید.
- چنانچه درد کاهش یافت، در روزهای بعدی سعی کنید کمی بیشتر خم شوید و این تمرین را انجام دهید. این امر باعث می شود میزان حرکت شانه ی شما افزایش یابد.
برای درمان آرتروز و ساییدگی مفصل شانه روش های دیگری مانند آتل و اسپلینت،کرایوتراپی و … نیز وجود دارد.
