سیاتیک به دردهای گفته میشود که با تحریک اعصاب سیاتیک در اندام تحتانی بدن احساس میشوند. درد ناشی از سیاتیک معمولا از پایین کمر شروع شده و به پشت ران و در برخی مواقع به پایین زانوها پخش میشود. عصب سیاتیک یکی از بلندترین اعصابی است که از ریشههای عصبی واقع در ستون فقرات ناحیه کمری در پایین کمر شروع و جهت ارسال پایانههای عصبی از طریق باسن به اندام تحتانی کشیده میشود. به درد ناشی از سیاتیک گاهی درد سیاتیک نیز اتلاق میشود. با وجود اینکه بسیاری از اقدامات محافظهکارانه نظیر داروهای ضدالتهابی و شلکننده عضلات، ورزش، فیزیوتراپی و همچنین گذشت زمان اثبات کردهاند که تاثیر زیادی در کاهش درد بیشتر بیماران مبتلا به درد سیاتیک ناشی از فتق دیسک کمر دارند اما 10 تا 15 درصد از بیماران مجبورند از طریق روشهای جراحی اقدام به تسکین درد سیاتیک کنند.
در میان روشهای درمانی موجود برای درمان درد عصب سیاتیک کمر و پا، تکنیکهای طب فیزیکی و فیزیوتراپی از تاثیر بیشتری برخوردارند. این روشها شامل تزریق اوزون، ماساژ، درمان دستی، طب سوزنی و ورزش میباشند. با مراجعه به یک متخصص طب فیزیکی میتوانید از تمامی این درمانها برخوردار شوید.
علل
با اینکه درد سیاتیک بیشتر ناشی از فتق دیسک کمر میباشد و فتق دیسک کمر عارضهای است که مستقیما روی عصب سیاتیک فشار وارد میکند ولی هر عواملی که موجب تحریک یا التهاب عصب سیاتیک شود میتواند موجب بروز علائم سیاتیک شود. تحریک ریشهی اعصابی که از نخاع خارج شدهاند به رادیکولوپاتی معروف است.
عوامل دیگری که ممکن است موجب درد سیاتیک کمر شوند شامل:
- تحریک اعصاب سیاتیک توسط استخوان مجاور
- تومورها
- عضله
- خونریزی داخلی
- عفونت در داخل یا اطراف ستون فقرات کمری
- آسیب
- تحریک عصب سیاتیک در طول بارداری
علائم
علائم سیاتیک کمر عبارتند از:
- احساس خستگی، بیحسی یا گزگز شدن که از پایین کمر و بالای باسن شروع و به پشت رانها و پاها سرایت میکند.
- درد کمر، باسن، کپل و پاها
- پخش شدن درد به اطراف کپل یا باسن
با وجود این که سیاتیک اغلب با درد پایین کمر همراه است اما گاهی ممکن است فاقد چنین علائمی باشد. سیاتیک حاد ممکن است در راه رفتن بیمار ایجاد اختلال کند. در برخی مواقع علائم ناشی از سیاتیک با راهرفتن یا خم شدن روی کمر تشدید یافته و با درازکشیدن کاهش مییابد. گاهی تغییر وضعیت میتواند بهطور جزئی یا کامل درد را تسکین دهد.
عوامل خطر
عواملی که خطر بیماری سیاتیک را افزایش میدهند شامل:
- آرتروز ستون فقرات کمری
- دیسک کمر
- لغزش دیسک
- تروما یا آسیب ستون فقرات کمری
تشخیص
بیماری عصب سیاتیک اغلب از طریق معاینه فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی بیمار قابل تشخیص است. علائم معمولی و انجام برخی معاینات خاص کمک شایانی به تشخیص پزشکی میکند. گاهیاوقات استفاده از اشعهایکس و انجام آزمایشهایی نظیر سی تیاسکن و ام آرآی جهت تعیین دقیق عواملی که موجب درد سیاتیک میشوند ضرورت دارد.
درمان درد سیاتیک
روشهای مختلف جهت درمان درد سیاتیک عبارتند از:
گرما و سرما درمانی
در موارد حاد خصوصا در مراحل اولیه درد، استفاده از کیسههای یخ و آب گرم که در داروخانهها موجود هستند تاثیر چشمگیری در کاهش دردهای ناشی از سیاتیک دارند. معمولا توصیه میشود از کیسه یخ یا آب گرم هر دو ساعت یکبار به مدت 20 دقیقه استفاده شود. ئبرخی از بیماران درمان درد سیاتیک را با یخ و برخی با آب گرم شروع می کنند. نکته مهم این است که میتوان هر دو را بهصورت تناوبی استفاده کرد. برای جلوگیری از سوختگی ناشی از یخ بهتر است یخ را داخل حوله یا پارچهی تمیز گذاشته و سپس روی ناحیه درد قرار داد.
داروهای مسکن
داروهای بدون نسخه یا حتی تجویزی اغلب تاثیر خوبی در کاهش یا رفع دردهای ناشی از سیاتیک دارند. دارهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و یا استروئیدهای خوراکی میتوانند موجب کاهش التهاب شوند. التهاب معمولا بخشی از درد سیاتیک میباشد. شاید بیمار مجبور باشد جهت کاهش درد برای دورهی کوتاهی (چند روز تا 2 هفته) از داروهای شل کننده عضلات یا مخدر استفاده کند.
درمان دستی
تنظیم ستون فقرات و درمان دستی که توسط پزشکان متخصص و آموزش دیده انجام میشود موجب تراز بهتر ستون فقرات میشود. این نوع درمان بهنوبه خود کمک میکند تا بیماری و عوامل نهفتهای که باعث درد سیاتیک میشوند تشخیص و ارزیابی شوند. در صورتی که درمان دستی توسط پزشکان مجرب و آموزش دیده انجام شود نهتنها دردناک نخواهد بود بلکه میتواند یک محیط شفابخش بهتری را برای بیمار فراهم کند.
طب سوزنی
طب سوزنی نوعی روش درمانی است که بر فلسفه دستیابی سلامت یا حفظ سلامتی از طریق آزادسازی انرژی حیات از مسیرهای خاص بدن استوار است. در این روش درمانی، سوزنهایی به نازکی مو در نزدیکی ناحیه درد به پوست ترزیق میشود. تزریق بهگونهای است که بیمار هیچ دردی احساس نمیکند. مطالعات حاکی از آن است که طب سوزنی تاثیر بهسزایی در درمان درد سیاتیک و کاهش درد ناشی از سیاتیک دارد.
ماساژ درمانی
از مزایای تکنیکهای مختلف ماساژدرمانی در کاهش درد سیاتیک میتوان به افزایش گردش خون، شل شدن عضلات و رهاسازی اندورفینها (مسکنهای طبیعی بدن) اشاره کرد.
تزریق اوزون
تزریق گاز اوزون بهمنظور درمان دردهای کمر ازجمله درمان درد سیاتیک انجام میشود. تصور بر این است که گاز اوزون با خاصیت ضدالتهابی خود به بهبود بیماری کمک شایانی میکند. اوزون تراپی که ترکیبی از اوزون و اکسیژن است جایگزین مناسبی برای جراحیها میباشد. این فرایند که بیشتر از 20 دقیقه طول نمیکشد دوره بهبود بسیار کوتاهی داشته و بیمار میتواند بعد از استراحت کوتاه به فعالیتهای خود ادامه دهد.
تزریقات استروئید اپیدورال
اگر درد عصب سیاتیک بسیار شدید باشد با تزریق استروئید اپیدورال میتوان شاهد کاهش چشمگیر درد بود. در این روش درمانی برخلاف داروهای خوراکی با تزریق در ناحیه درد اطراف عصب سیاتیک میتوان التهابی را که ممکن است یکی از علل درد سیاتیک کمر باشد ارزیابی کرد. با وجود اینکه تاثیر ناشی از تزریق استروئیدها موقت میباشد (1 هفته تا 1 سال) و از طرفی درهمه بیماران نتیجه مثبتی ندارد اما میتواند در کاهش درد سیاتیک حاد موثر باشد. مهمتر از همه اینکه این روش درمانی با تسکین درد سیاتیک این امکان را فراهم میکند تا بیمار بتواند با برنامههای ورزشی به بهبود و درمان درد سیاتیک خود ادامه دهد.
الکتروتراپی 
تنز یا بهعبارتی تحریک الکتریکی عصب از روی پوست نوعی روش درمانی است که بهصورت غیرتهاجمی و بدون مواد مخدر موجب کاهش درد سیاتیک میشود. در الکتروتراپی، پدهای الکتریکی روی کمر و نزدیک ناحیه درد قرار میگیرند. پالسهای آرامشبخش که از پدهای الکتریکی ارسال میشوند از پوست و همچنین امتداد فیبرهای عصبی عبور میکنند. پالسها با انسداد مسیر سیگنالهای درد سیاتیک به مغز بدن را تحریک به تولید سطح بالایی از مسکنهای طبیعی درد بهنام اندورفین و انسافلین میکند.
حرکات ورزشی
حرکات ورزشی جهت درمان درد سیاتیک معمولا شامل 3 حرکات اساسی تقویت، کشش وحرکات هوازی میباشد.
حرکات تقویتی 
برخی از حرکات ورزشی میتوانند موجب تقویت ستون فقرات و همچنین حمایت عضلات، رباطها و تاندونها شوند. بسیاری از ورزشهای مختص کمر نهتنها پایین کمر بلکه عضلات شکم، بافتهای ماهیچهای و عضلات ران را تحت تاثیر قرار میدهند. عضلات مرکزی بدن عضلات بسیار قوی هستند که نقش مهمی در حمایت از ستون فقرات، تراز ستون فقرات و همچنین تسهیل کشش یا چرخش ستون فقرات با کمترین آسیب را دارند. بنابراین تقویت این عضلات تاثیر خوبی در تسکین درد عصب سیاتیک دارد.
حرکات کششی
حرکات کششی نوعی حرکات ورزشی است که معمولا جهت تسکین درد سیاتیک به بیماران توصیه میشود. این حرکات عضلات خشک و انعطافناپذیری را که موجب درد سیاتیک میشوند مورد هدف قرار میدهند. کشش همسترینگ همیشه بخش مهمی از برنامههای ورزشی است که بهمنظور درمان درد سیاتیک انجام میشود. متاسفانه بسیاری از افراد از انجام حرکات کششی عضلات همسترینگ غفلت میکنند. عضلات همسترینگ به عضلاتی اتلاق میشود که در پشت ران قرار داشته و از استخوان لگن خاصره تا زانو امتداد دارند. حرکت ورزشی پرنده و سگ یکی از حرکات کششی است که اغلب تاثیر خوبی در درمان درد ناشی از اعصاب سیاتیک دارد. برای انجام این حرکت باید چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید. دستها زیر شانه و زانوها زیر باسن قرار داده و سپس یک دست و پای مخالف را صاف و کامل بکشید. سپس موقعیت دست و پاها را تعویض کنید. حرکت پلانک پرنده و سگ نوع پیشرفته حرکت پرنده و سگ است. در این روش کشش دست و پا در موقعیت پلانک و روی دستها و نوک انگشتان پا انجام میشود.
ورزش ایروبیک با شدت پایین
برخی از ورزشهای قلبی عروقی کم شدت مانند راه رفتن، شنا کردن یا آب درمانی معمولا بخشی از درمان درد سیاتیک و بهبود درد سیاتیک محسوب میشوند. حرکات ایروبیک یا هوازی با تبادل اکسیژن و دیاکسیدکربن شرایط بهبود بهتری را فراهم میکند. داز مزایای منحصربه فرد ورزش ایروبیک میتوان به آزاد شدن اندورفینها اشاره کرد. همانطور که قبلا اشاره کردیم اندورفینها مسکنهای طبیعی بدن هستند که موجب کاهش در عصب سیاتیک میشوند.
