درد استخوان دنبالچه کمر و انتهای ستون فقرات:علت و درمان با طب فیزیکی

کوکسیدنی به معنای دردی شدید و ناتوان‌کننده در اطراف استخوان دنبالچه است. این درد معمولاً در حالت نشسته یا در هنگام تلاش برای بلند شدن از حالت نشسته ایستاده، تشدید می‌شود. درد دنبالچه بسیار شدید و آزاردهنده است. بنابراین تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی بیمار دارد. بیماران معمولاً این درد را مانند حس کشیده شدن توصیف می‌کند. این درد ممکن است به سمت استخوان خاجی، ستون فقرات یا باسن یا در موارد نادری در پاها نیز منتشر شود. درد دنبالچه اغلب بعد از زایمان طبیعی، زمین خوردن، جراحی یا وارد کردن فشار مکرر به دنبالچه ایجاد می‌شود. شایع‌ترین دلایل بروز این آسیب شامل تصادفات ماشین، آسیب ورزشی، فرسایش بدن، عدم تعادل عضلانی و کشیدگی رباط است.

علل درد دنبالچه

---

زایمان

زایمان یکی از شایع‌ترین علل بروز درد دنبالچه است. در انتهای دوران بارداری، دنبالچه بسیار منعطف می‌شود. این موضوع موجب می‌شود که در هنگام زایمان طبیعی، دنبالچه و قسمت فوقانی آن دچار جابجایی شوند.

آسیب دنبالچه

در صورتی که ضربه شدیدی به قسمت انتهایی ستون فقرات و استخوان دنبالچه وارد شود موجب درد دنبالچه می‌شود. برای مثال ممکن است در حین انجام ورزش‌های  پربرخورد به طور تصادفی، ضربه محکمی به دنبالچه شما وارد شود. زمین خوردن از عقب نیز یکی دیگر از علل شایع آسیب دنبالچه است.

آسیب‌های کشیدگی تاندون به صورت مکرر

اگر به صورت مکرر ورزش‌هایی مانند دوچرخه‌سواری یا قایقرانی را انجام می‌دهید ممکن است به دنبالچه خود آسیب بزنید. این موضوع بدین خاطر است که شما مداوم در حالت خمیده به سمت جلو هستید و قسمت انتهایی ستون فقرات شما کشیده می‌شود.

حالت نامناسب قرارگیری بدن

نشستن در حالتی نامناسب برای مدت زمان طولانی ماند زمانی که سر کار هستید یا رانندگی می‌کنید، می‌تواند فشار زیادی به دنبالچه وارد کند. این موضوع موجب بروز دردی می‌شود که با نشستن در همان حالت قبلی تشدید می‌شود.

داشتن اضافه‌ وزن یا کمبود وزن

داشتن اضافه وزن یا کمبود زیاد وزن موجب وارد شدن فشار زیاد به استخوان دنبالچه در هنگام نشستن می‌شود. این موضوع همچنین می‌تواند موجب شود که اگر از قبل مشکل درد دنبالچه دارید مشکل شما بدتر شود.

بالا رفتن سن

با بالا رفتن سن، صفحات غضروفی که دنبالچه را در محل خود نگه می‌دارند، دچار فرسایش شده و این موضوع نیز منجر به درد دنبالچه می‌شود.

عفونت

در موارد نادری ممکن است در قسمت انتهایی ستون فقرات، عفونتی مانند آبسه پلونیدال ایجاد شود که این موضوع موجب درد دنبالچه می‌شود.

سرطان

یکی از علل نادر درد دنبالچه، سرطان است. سرطان ممکن است از ابتدا در بافت استخوانی باشد و یا در سایر اعضا ایجاد شده باشد و در ادامه به استخوان دنبالچه نفوذ کند (سرطان متاستاتیک)

علائم

---

• درد در هنگام نشستن یا هنگام بلند شدن از حالت نشسته (میزان درد به این بستگی دارد که چه مدت زمان نشسته‌اید)
• درد شدید در هنگام بلند شدن از حالت نشسته
• درد عمقی در اطراف استخوان دنبالچه
• حساسیت به لمس در محل استخوان دنبالچه
• درد منتشر شونده به سمت پاها
• درد در قسمت دنبالچه که مانند این است که روی سنگی بی‌تعادل نشسته‌اید که به طرفین حرکت می‌کند.
• احساس نشستن روی لبه‌ی یک چاقو.
• احساس نشستن روی یک جسم تیز
• در هنگام دفع مدفوع و گاهی قبل از آن
• درد در هنگام مقاربت جنسی (هم در مردان و هم در زنان)
• شدید شدن درد درزمان قاعدگی ماهیانه در زنان

تشخیص

---

پزشک احتمالاً، تنها با توجه به شرح‌حال شما و انجام معاینات فیزیکی می‌تواند آسیب دنبالچه را تشخیص دهد. در صورتی که پزشک حدس بزند که احتمالاً شما به مشکل دیگری مبتلا هستید (مانند زونا که البته با بثورات پوستی همراه است یا اختلالات بافت استخوانی) انجام سایر آزمایشات تشخیصی مانند اسکن ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن را تجویز می‌کند.

درمان درد دنبالچه

---

گرمادرمانی و سرمادرمانی

زمانی که درد دنبالچه شروع می‌شود، در ابتدا باید با استفاده از پک ژله‌ای سرد یا کمپرس سرد، التهاب دنبالچه را کاهش دهید. کمپرس سرد را باید مستقیماً روی دنبالچه قرار دهید و آن را برای 15 تا 20 دقیقه نگه دارید و سپس کمپرس را بردارید و این کار را در طول روز چندین بار تکرار کنید. بعد از برطرف شدن التهاب اولیه می‌توانید از کمپرس گرم استفاده کنید. کمپرس گرم نیز نتایج مشابهی در کاهش درد دنبالچه دارد.

دارودرمانی

در صورتی که درد دنبالچه مزمن شود، احتمال آن که با پروسه‌ای طبیعی بهبود پیدا کند، کمتر می‌شود و از طرف دیگر احتمال آن که این درد مداوم شود و نسبت به درمان مقاوم باشد بیشتر است. در این موارد احتمالاً لازم است که درمان‌های ترکیبی مانند دارودرمانی همراه با تزریق موضعی انجام شود. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، مسکن‌ها و داروهای ضد تشنج می‌توانند در کنترل درد دنبالچه مؤثر باشند.

فیزیوتراپی

در ابتدا از بیمار خواسته می‌شود که از انجام فعالیت‌هایی که موجب تشدید درد او می‌شود خودداری کند. درمان‌های ابتدایی عبارت‌اند از تغییر ارگونومیک محیط کار یا خانه (بهبود وسایل مورد استفاده برای تسهیل کار) مانند استفاده از بالشت‌های حلقوی یا پشتی ژله‌ای برای راحتی بیمار در هنگام نشستن برای مدت زمان طولانی. این کار موجب کاهش فشار موضعی به استخوان دنبالچه شده و حالت قرارگیری بدن و ستون فقرات را در هنگام نشستن بهبود می‌دهد. البته هیچ شواهد محکم و قوی برای اثبات مؤثر بودن این روش در کاهش درد بیمار وجود ندارد.

جااندازی مفاصل

می‌توان با انجام برخی روش‌های درمان دستی، محل قرارگیری استخوان دنبالچه را تنظیم کرد و بهبود داد اولین انتخاب برای انجام جااندازی، ایجاد فشار قدامی خلفی بر مرکز ستون فقرات (در ابتدا با نوسانات ملایم) است. از آنجایی که بیمار نسبت به دست زدن به محل درد حساس است، بهترین گزینه این است که با چرخاندن بدن خود بیمار و بدون دست زدن به دنبالچه، جااندازی انجام شود. توصیه می‌شود که در هر جلسه‌ی درمانی، جااندازی تنها از یک طرف انجام شود.

درمان دستی

درمان دستی دنبالچه ممکن است در حالتی که بیمار به پهلو خوابیده است، به روش دسترسی از طریق از مقعد انجام شود. درمانگر با کمک انگشت اشاره‌ی خود مرتباً دنبالچه را خم و راست می‌کند. این کار تنها برای یک دقیقه انجام می‌شود تا از آسیب زدن و تحریک کردن غشای داخلی رکتوم (داخل مقعد) اجتناب شود.

راه دیگری برای انجام درمان دستی، ایجاد فشار عرضی عمقی بر رباط‌های درگیر است. بیمار در حالت دمر می‌خوابد و در زیر لگن او یک بالشت قرار داده می‌شود و پاهای بیمار کمی خمیده شده و به داخل چرخش دارند. سپس درمانگر انگشت شست خود را بر روی نقطه مورد نظر قرار می‌دهد و فشار عرضی و عمقی را با انگشت خود به رباط وارد می‌کند.

ماساژ

ماساژ دادن ماهیچه‌های بالابرنده مقعد و ماهیچه دنبالچه‌ای نیز می‌تواند در تسکین درد دنبالچه مؤثر باشد. ماساژدرمانی برای خنثی کردن کشش که احتمالاً این عضلات بر روی استخوان دنبالچه اعمال می‌کنند و همچنین به منظور شل کردن عضلات کف لگن انجام می‌شود. برای شل کردن عضلات کف لگن همچنین از روش‌های درمانی بیوفیدبک نیز استفاده می‌شود.

اولتراسوند

انجام فیزیوتراپی با اولتراسوند می‌تواند درد دنبالچه را کاهش دهد. اولتراسوند روشی ایمن و غیرتهاجمی است که مستقیماً بر روی عضلات درگیر، اعمال می‌شود. شدت و فرکانس امواج مورد استفاده در اولتراسوند با توجه به شرایط خاص هر بیمار تنظیم می‌شود. اولتراسوندتراپی معمولاً به عنوان جزئی از برنامه‌ی فیزیوتراپی برای درمان دردهایی مانند درد دنبالچه به کار می‌رود که در آن درد در محل دنبالچه حس می‌شود اما منشأ اصلی درد ناشناخته است.

تزریق در نقاط تریگرپوینت

نقاط تریگرپوینت یا نقاط ماشه‌ای در واقع نقاط دردناکی هستند که در آن، عضله دچار گرفتگی شده و کاملاً منقبض است. در بسیاری از موارد شما می‌توانید با لمس کردن محل درد، این نقاط را با دست حس کرده و پیدا کنید. عواملی مانند فشار بیش‌ازحد به عضله، ضربه‌ی ناگهانی و شدید و حتی وارد شدن مکرر آسیب‌های جزئی می‌تواند موجب تشکیل نقاط تریگرپوینت شود. در برخی از موارد، نقاط تریگرپوینت می‌تواند عصب‌های دورتر را نیز تحریک کنند  و موجب درد ارجاعی شوند. منظور از درد ارجاعی این است که درد در محل دیگری از بدن غیر از محل اصلی آسیب‌دیدگی حس می‌شود. با تزریق در نقاط تریگرپوینت، داروی شل کننده‌ی عضله مستقیماً در محل تریگرپوینت تزریق می‌شود و گرفتگی عضلانی را سریعاً برطرف می‌کند. در این روش، تزریقات تریگرپوینت، یکی از اصلی‌ترین درمان‌های انجام شده برای گرفتگی عضلات کف لگن است. از این تکنیک همچنین در مواردی استفاده می‌شود که درد دنبالچه با سایر روش‌های درمانی برطرف نمی‌شود.

طب سوزنی

طب سوزنی موجب تحریک بدن برای آزادسازی مواد شیمیایی طبیعی مانند اوپیود و آدنوزین در بدن می‌شود. این مواد دارای خواص تسکین‌دهنده درد و ضدالتهاب هستند اما عوارض جانبی دارو‌ها را ندارند.  طب سوزنی همچنین جریان خون را در ناحیه دنبالچه افزایش می‌دهد که این موضوع نیز به کاهش التهاب کمک بیشتری می‌کند. بسیاری از بیماران تنها پس از یک جلسه انجام طب سوزنی، کاهش درد قابل‌ توجهی را گزارش می‌کنند. درد شما چه حاد و  چه مزمن، چه شدید و چه خفیف باشد، طب سوزنی می‌تواند در تسکین دادن آن تأثیر زیادی داشته باشد.

ورزش

بعد از نشستن‌های طولانی، گروهی از عضلات دچار گرفتگی می‌شوند که با انجام دادن کشش‌هایی می‌توان گرفتگی این عضلات را برطرف کرد و در نتیجه از فشار وارد شده به استخوان دنبالچه کاست.

کشش کشاله ران در حالت زانوزده

این کشش موجب می‌شود از بروز درد دنبالچه بعد از یک دوره نشستن طولانی جلوگیری کنید. انقباض عضله‌ی اداکتورماگنوس موجب درد دنبالچه می‌شود. این تمرین موجب کشش این عضله می‌شود و بدین ترتیب از درد دنبالچه پیشگیری می‌کند.

کشش دست به پا

صاف بایستید. همین‌طور که پاهای خود را صاف نگه داشته‌اید به سمت جلو خم شوید (توجه کنید که زانوی شما نباید خم شود) و سعی کنید دستان خود را به انگشتان پای خود نزدیک کنید. این حالت را برای 10 ثانیه نگه دارید و سپس مجدداً بایستید. این حرکت را 5 بار تکرار کنید. این تمرین را دو بار در روز انجام دهید و سعی کنید ظرف یک هفته،  تعداد تکرارهای آن را به ده بار برسانید.

کشش پریفورمیس

به پشت بخوابید و زانوی چپ خود را خم کرده و به سمت راست ببرید به نحوی که مچ پای چپ روی زانوی راست قرار گیرد. با کمک دست خود زانوی چپ را بگیرید و آن را به سمت شانه‌ی راست بکشید. این حالت را برای 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید. سپس به حالت اولیه بازگردید و همین حرکت را برای طرف دیگر نیز انجام دهید. این تمرین را دو تا 4 بار تکرار کنید.

پیشگیری

---

شما می‌توانید با رعایت نکات بسیار ساده‌ای از بروز درد دنبالچه جلوگیری کنید. به خاطر داشته باشید که در برنامه‌ی روزانه خود حتماً ورزش را نیز بگنجانید و رژیم غذایی سالمی شامل غذاهای سالم و مقوی داشته باشید. از وارد کردن فشار زیاد به ناحیه دنبالچه خودداری کنید و توجه داشته باشید که از قرارگیری در شرایطی که احتمال بروز آسیب در آن‌ها زیاد است، جلوگیری شود. در صورتی که باید برای مدت زمان طولانی در حالت نشسته باشید، توجه داشته باشید که استراحت‌های کوتاهی به صورت منظم به خود بدهید و در این زمان حرکات کششی را انجام دهید.