خارش مقعد یک مشکل شایع است. خارش، واقع در مقعد یا فقط بر روی پوست اطراف مقعد رخ می دهد اغلب شدید و ممکن است با یک احساس قوی نیاز به خراش همراه باشد. خارش مقعد ممکن است برای شما شرم آور و ناراحت کننده باشد. علل خارش مقعد، بسیاری از مشکلات پوست، شستن بیش از حد یا بواسیر می باشد.
اگر چه خارش ممکن است در واکنش به مواد شیمیایی موجود در مدفوع باشد و اغلب سبب التهاب ناحیه مقعد می شود ضربه مستقیم در اثر خاراندن و حضور رطوبت، سبب شدت خارش مقعد و افزایش میزان التهاب می شود. اگر خارش مقعد مداوم باشد با دکتر خود صحبت کنید. با درمان و اقدامات مناسب، بسیاری از افراد از خارش مقعد رهایی کامل پیدا می کنند.
درد مقعدی يا سوزش مقعدي علل متعددي دارد ولي شايعترين علت آن شقاق (فيشر) ميباشد.شايعترين علل درد مقعدي در بيش از95% موارد شامل شقاق يا همان فيشر (fissure) ميباشد که نام ديگر آن ترک يا چاک خوردگي يا زخم شدن لبه داخلي مقعد مي باشد .از علل مهم آن عبارتند از:خروج سخت مدفوع خشک ، عدم مصرف فيبر و آب کافي ، مصرف بعضي از داروها ، يبوست ، زور زدن در هنگام دفع مدفوع ، وجود استرس ،و …
علائم فيشر : سوزش و گاهي خونريزي در حين و گاهي بعد از اجابت مزاج ، که اين سوزش ممکنست تا مدتي بعد از اجابت مزاج وجود داشته باشد
مقعد خارش دار اشاره به خارش داخل و اطراف مقعد دارد. حالتی است که هم بچه ها و هم بزرگسالان را درگیر میکند. به طور کلی علایم با رعایت بهداشت شخصی فروکش میکند. در موارد شدید ممکن است که بیمار از درمان دارویی سود ببرد.
علائم
خارش و سوزش مقعد همچنین با احساس سوختگی و جراحت همراه است. این احساس ممکن است موقت یا ماندگار باشد و این شرایط بستگی به علت خارش و سوزش مقعد دارد. احساس خارش در این حالت اغلب شدید است که میتواند به صورت دائمی یا فقط پس از کار کردن روده ایجاد شود. این شرایط باعث قرمز شدن، التهاب، جراحت، و سوختن پوست اطراف مقعد میشود.
سوزش مقعد معمولاً با تمیز کردن زیاد، مصرف غذاهای خاص، ابتلا به بعضی بیماریهای پوستی و شرایط عفونی ایجاد شود. خارش دادن مکرر مقعد به خاطر احساس خارش آن ممکن است باعث ایجاد احساس سوزش شود. این مشکل اغلب پس از کار کردن روده تشدید میشود.
علل احتمالی درد و سوزش مقعد
شایع ترین علت خارش معقد، بهداشت بد و نامناسب و یا افراط در بهداشت است.
سایر علل شامل بواسیر، انگلها بویژه کرمک، عفونتهای پوستی و واکنشهای حساسیتی خاص میباشد (اما به آنها محدود نمیشود).
مصرف موادغذایی مانند قهوه، چای، نوشابه سیاه و مرکبات ممکن است با خارش ناحیه مقعد همراه شوند.
همچنین البسه تنگ و چسبان میتوانند با خارش ناحیه مقعد همراه باشند.
- سرطان مقعد یا رکتوم. سرطان مقعد یکی از سرطانهایی است که بسیار کمتر شایع است و در کانال مقعد شکل میگیرد. کانال مقعد یک دهانهی کوچک است در انتهای رکتوم یا همان راست روده است که از طریق آن مدفوع از روده خارج میشود. ابتلا به سرطان مقعد میتواند علائمی مانند درد و سوزش مقعد و خونریزی از مقعد را ایجاد کند.
- فیشر یا زخم مقعد (یک پارگی کوچک در سطح داخلی کانال مقعد). فیشر آنال یا زخم مقعد به معنای یک پارگی کوچک در غشای مخاطی در سطح داخلی مقعد است. فیشر آنال زمانی ایجاد میشود که شما سعی دارید، مدفوع بزرگی را از بدن خود خارج کنید. زخم مقعد معمولا باعث درد و خونریزی از مقعد میشود. همچنین ممکن است در عضلات حلقوی اطراف مقعد اسپاسم و گرفتگی ایجاد شود.
- خارش مقعد. خارش ممکن است در هر جایی در اطراف یا داخل مقعد ایجاد شود. ممکن است با خاراندن این ناحیه، میزان خارش آن شدیدتر شود. این حالت میتواند به یک مشکل جدی تبدیل شود. پزشک شما میتواند به شما کمک کند که این خارش را برطرف کنید. ممکن است دلیل اصلی خارش مقعد مشخص نباشد. مرطوب بودن محیط اطراف مقعد، خوردن برخی نوشیدنیها یا غذاهای خاص و یا پوشیدن لباسهای تنگ از دلایل شایع خارش مقعد هستند. دلایلی که در ادامه گفته میشوند نیز میتوانند باعث خارش مقعد شوند.
- فیستول مقعد (وجود یک کانال غیرطبیعی بین مقعد و رکتوم که به پوست اطراف محیط خارج مقعد راه دارد)
- درد دنبالچه
- یبوست مزمن
- بیماری کرون (یک نوع بیماری التهابی روده)
- اسهال (باعث سوزش و خارش مقعد میشود)
- گیر کردن مدفوع در رکتوم یا راست روده (تراکم و فشردگی مدفوع به علت یبوست مزمن)
- هموروئید (التهاب و ورم کردن رگها در مقعد یا رکتوم). هموروئید به معنای التهاب و اتساع رگهای خونی در ناحیه مقعد و رکتوم میباشد. هموروئید ممکن است در نتیجهی وارد شدن فشار بیش از حد و یا کش آمدن این رگها در هنگام اجابت مزاج کردن، ایجاد شود. همچنین ممکن است در دوران بارداری نیز فشار بیشتری به این رگها وارد شود و هموروئید ایجاد شود.
- سندرم لواتور آنی (اسپاسم در عضلات که مقعد را احاطه کرده)
- آبسه اطراف مقعدی (چرک در بافتهای عمیق اطراف مقعد)
- هماتوم اطراف مقعدی (مجموعهای از خون در بافت اطراف مقعد ناشی از رگ پاره شده، گاهی اوقات هموروئید خارجی نامیده میشود)
- آنال fugax (درد زودگذر به دلیل اسپاسم عضله رکتوم)
- پروکتیت (التهاب پوشش داخلی مقعد)
- سندرم لواتور آنی (اسپاسم عضلات اطراف مقعد)
- آبسه مقعدی (چرک در بافتهای عمیق اطراف مقعد)
- هماتوم مقعدی (جمع شدن خون در بافتهای اطراف مقعد، ناشی از پارگی رگها که گاهی اوقات هموروئید خارجی نامیده میشود)
- درد شدید و زودگذر در رکتوم و مقعد (به نام proctalgia fugax)
- پروکتیت (التهاب پوشش داخلی مقعد). پروکتیت به معنای التهاب لایه پوشاننده در سطح داخلی رکتوم است. رکتوم در واقع یک بافت لوله مانند عضلنی است که به انتهای روده متصل است. مدفوع برای خارج شدن از بدن از رکتوم عبور میکند. پروکتیت باعث میشود که رکتوم دردناک شود و شما مرتبا این احساس را داشته باشید که نیاز دارید به دستشویی بروید. علائم پروکتیت میتوانند کوتاه مدت یا مزمن باشند.
- سندرم زخم رکتوم (زخم مقعد)
- هموروئید ترومبوز ( وجود لخته خون در بواسیر)
- تروما (آسیب در ناحیه مقعد)
- کولیت اولسراتیو (یک نوع بیماری التهابی روده)
- پروکتیت اولسراتیو (یک نوع بیماری التهابی روده)
تشخیص
بسیاری از موارد سوزش و خارش مقعد نیازمند مراقبتهای درمانی نیست. به هر حال، در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک ملاقات کنید:
- سوزش مقعد جدی بوده یا بیش از یک تا دو ماه دوام داشته باشد
- ناحیه مقعد و راست روده دچار خونریزی باشد
- علت دقیق ایجاد سوزش یا خارش مداوم مقعد مشخص نباشد
خارش و سوزش مداوم مقعد میتواند به شرایط پوستی یا سایر مشکلات مربوط به سلامتی فرد مربوط باشد که میتواند نیازمند درمانهای پزشکی باشد.
درمان
اگر احساس سوزش و خارش مقعد برای بیمار در طول شب مشکل ایجاد کند، پزشک ممکن است به بیمار استفاده از داروهای آنتی هیستامین همچون هیدروکسی زین را پیشنهاد دهد. درمان التهاب پوست اطراف مقعد ممکن است نیازمند استفاده کوتاه مدت از داروهای موضعی به شکل کورتیکواستروئید ملایم و هیدروکورتیزون باشدد. به هر حال، بعضی مطالعات انجام شده در این رابطه نشان میدهد تمیز کردن به عنوان اولین مرحله درمانی میتواند دارای اثربخشی مشابه استفاده از داروهای کورتیکواستروئید باشد. در این حالت هیدروکورتیزون با فرمولاسیون 1% برای بیمار تجویز میشود. در حالتهای جدیتر میتوان از داروهای استروئید قویتر برای رفع مشکل استفاده کرد. در ادامه برخی نکات کاربردی برای کمک به بیمار برای درمان و پیشگیری از خارش و سوزش مقعد ارائه شده است:
- اجتناب از مصرف غذاهای تند و پر چاشنی و حفظ منظم عادت اجابت مزاج
- تمیز نگه داشتن ناحیه مقعد پس از خالی شدن روده
- اجتناب از مصرف صابونهای طبی، عطری یا بو دار. برای تمیز کردن ناحیه مقعد فقط از آب گرم یا کرمهای مخصوص امولسیون، استفاده کنید.
- پس از شستشو دادن از دستمال برای خشک کردن استفاده کنید. از مرطوب باقی ماندن ناحیه مقعد جلوگیری کنید و این ناحیه را به آرامی با
- برداشتن و گذاشتن دستمال و نه مالش خشک کنید.
- از پودرهای خشک کننده به غیر از پودرهای طبی یا عطری استفاده کنید.
- از خارش دادن محل خودداری کنید، زیرا انجام این کار میتواند باعث ایجاد آسیبهای بعدی و تشدید مشکل شما شود.
- استفاده از دستکش یا پوشاندن دست با پارچه نخی میتواند باعث کاهش آسیبهای احتمالی وارد شده در نتیجه خارش دادن ناخود آگاه
- برای افرادی شود که نمیتوانند در برابر احساس خارش در طول شب مقاومت نمایند.
- لباسهای گشاد و راحت بپوشید و از پوشیدن لباسهای اکریلیک و نایلون که باعث گیرافتادن عرق میشود خودداری نمایید.
- به هر حال توجه داشته باشید پزشک امکان درمان مشکلات ناشی از خارش مقعد و هر گونه علائم ثانویه و مشکلات زیر بنایی مربوط به آن از بواسیر تا مشکلات پوستی را دارد.
- هر گونه عفونت قارچی را میتوان با استفاده از داروهای ضد انگل درمان کرد. علاوه بر این برخی افراد دارای لایههای پوستی هستند که میتواند محل پنهان شدن مواد باقیمانده مدفوع یا گیر افتادن رطوبت باشد. به این ترتیب لازم است از بررسیهای دقیق برای اطمینان از رعایت مناسب بهداشت استفاده شود. فهرست نکات تجربی ارائه شده در بالا همچنین میتواند در جلسات مشاوره نیز به صورت یک بروشور به بیمار ارائه شود. در این رابطه پزشک میتواند با یک دوره درمانی به بهبود مشکلات ایجاد شده و حذف آنها کمک موثر نماید.