اسکن ام آر آی یک ابزار تشخیصی غیر تهاجمی است که از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تهیه تصاویر با دقت بالا از داخل بدن استفاده میکند. پزشکان از اسکن ام آر آی برای بررسی قسمت پایین ستون فقرات، ناحیه لومبر و بافت‌های مجاور استفاده میکنند. این روش عکس برداری یک روش بسیار ایمن است زیرا از پرتوهای یونیزه کننده استفاده نمی‌‌کند و به این ترتیب باعث آسیب دیدگی یا از بین رفتن سلول‌ها نخواهد شد و شما در هنگام انجام این اسکن امواج رادیویی یا میدان مغناطیسی را احساس نخواهید کرد. در این مقاله قصد داریم به بررسی کاربردهای اسکن ام آر آی، نحوه آماده شدن برای انجام آن و آنچه که در هنگام انجام اسکن رخ می‌دهد بپردازیم و همچنین خطرات این روش تشخیصی را برای شما توضیح بدهیم و نتایجی که قرار است بیمار از نتیجه اسکن به دست بیاورد را ارزیابی خواهیم کرد.
اسکن ام آر آی ناحیه لومبر چه چیزهایی را تشخیص می‌دهد؟
اسکن ام آر آی ناحیه لومبر میتواند به بررسی رباط‌های ستون فقرات و تومورهایی که در این قسمت به وجود می‌‌آیند بپردازد و دلایل مختلف درد کمر را مشخص خواهد کرد. در قسمت پایین کمر پنجمین دلیل شایع مراجعه افراد به پزشک کلینیک و مراکز ارائه خدمات درمانی است. متخصصین به دلایل متعددی درخواست انجام اسکن ام آر آی از ناحیه پایین کمر را می‌دهند. در صورتی که شما دچار درد قسمت پایین کمر باشید پزشک انجام اسکن ام آر آی را با هدف تشخیص منبع اصلی بروز درد توصیه خواهد کرد. پزشک همچنین برای فردی که قرار است تحت جراحی کمر قرار بگیرد درخواست انجام اسکن ام آر آی را خواهد داد. در این حالت اعضای تیم پزشکی از نتایج حاصل از اسکن ام آر آی برای برنامه ریزی صحیح جراحی استفاده خواهند کرد. اسکن ام آر آی ناحیه پایین کمر یک ابزار تشخیصی قوی است که پزشک از آن برای اهداف زیر استفاده میکند:
- بررسی مطابقت ستون فقرات
- بررسی ناهنجاری‌های مهره یا طناب نخاعی
- ارزیابی هرگونه التهاب طناب نخاعی یا اعصاب آن
- بررسی تومور در نخاع و اطراف آن
- بررسی تغییرات ایجاد شده در ستون فقرات پس از بروز آسیب دیدگی
- بررسی ستون فقرات پس از انجام عمل جراحی
- بررسی علل مختلف درد کمر
در صورتی که بیمار هریک از علایم و نشانه‌های زیر را داشته باشد پزشک درخواست انجام اسکن ام آر آی از قسمت پایین ستون فقرات را خواهد داد:
- درد ناگهانی کمر که با تب همراه شود
- آسیب دیدگی یا ضربه قسمت پایین کمر
- درد شدید و مداوم قسمت پایین کمر
- ام اس
- درد کمر که نشان دهنده فتق دیسک در قسمت پایین کمر است
- بی اختیاری روده و مثانه
چگونه برای اسکن ام آر آی آماده شویم؟
قبل از آنکه به مرکز ام آر آی مراجعه کنید می‌توانید به طور طبیعی غذا بخورید، مایعات بنوشید و داروهایی که استفاده می‌کنید را مصرف نمایید مگر آنکه پزشک به شما دستور دیگری داده باشد. اگر موارد زیر در خصوص شما صدق میکند حتماً به پزشک خود اطلاع دهید:
- در صورتی که در بدن شما قطعات فلزی از قبیل پیس میکر یا پروتز ران و لگن وجود دارد
- در صورتی که باردار هستید یا به باردار بودن خود مشکوک هستید
- در صورتی که سابقه بروز واکنش آلرژیک دارید به ویژه اگر قرار است اسکن شما با تزریق ماده حاجب انجام شود
وجود قطعات فلزی در بدن برروی ایمنی و تاثیرگذاری اسکن ام آر آی اثر می‌گذرد به همین دلیل قبل از انجام دادن این نوع اسکن پزشک از شما می‌خواهد اقدام به در آوردن جواهرات، طلا، ساعت، پیرسینگ و دندان مصنوعی نمایید. برای انجام اسکن ام آر آی شما باید لباس خود را در بیاورید و لباس مخصوص بپوشید. قبل از انجام اسکن ام آر آی پزشک از شما می‌خواهد که فرم پرسش نامه را پر کنید و برگه رضایت نامه را امضا نمایید. از آنجایی که برای انجام اسکن ام آر آی شما باید به مدت طولانی درون یک محفظه بسته بمانید اگر دچار کلاستروفوبیا یا ترس از فضای بسته هستید ممکن است فرایند درمان برای شما آزاردهنده یا حتی ترسناک باشد که در این حالت پزشک برای شما داروی ضد اضطراب یا آرام بخش را تجویز میکند تا در هنگام انجام اسکن کاملاً آرامش داشته باشید.
در هنگام انجام اسکن ام آر آی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
برای انجام اسکن ام آر آی پزشک روی گوش شما را می‌پوشاند یا به شما می‌دهد تا سر و صدای حاصل از دستگاه شما را اذیت نکند. اسکن ام آر آی قسمت پایین کمر طی مدت کوتاهی انجام شود و پس از اتمام آن شما می‌توانید به منزل خود برگردید. طبق ادعای پزشکان اسکن ام آر آی قسمت پایین کمر چیزی حدود ۲۰ تا ۳۵ دقیقه طول خواهد کشید. دستگاه ام آر آی شبیه یک دونات بسیار بزرگ است. پزشک از شما می‌خواهد که روی میز مخصوصی که در قسمت ورودی دستگاه قرار دارد دراز بکشید سپس شما وارد دستگاه خواهید شد. متخصص رادیولوژی شروع به انجام اسکن ام آر آی خواهد کرد. متخصص رادیولوژی در زمینه عکس برداری توسط اشعه ایکس و روش‌های پرتویی تخصص دارد. گاهی اوقات پزشک از طریق میکروفون با بیمار درون دستگاه ارتباط برقرار میکند. از آنجایی که سر و صدای دستگاه بسیار زیاد است معمولا برای کاهش آزار حاصل از آن به بیمار گوشی می‌دهند. گاهی اوقات برای انجام اسکن ام آر آی از ماده حاجب استفاده خواهد شد تا کیفیت تصاویر حاصل از اسکن ام آر آی افزایش پیدا کند. ماده حاجب به صورت وریدی و از طریق دست یا بازو به بدن شما تزریق میشود. در اسکن ام آر آی از یک میدان مغناطیسی بزرگ و قوی استفاده میشود که باعث تحریک ذرات کوچکی در بدن خواهد شد که پروتون نام دارند. هنگامی که اپراتور میدان مغناطیسی را متوقف میکند پروتون‌ها شروع به چرخش در مسیر عادی خود خواهد کرد و در این حالت آنها شروع به از دست دادن انرژی میکنند که دستگاه ام آر آی میتواند آن را تشخیص دهد. دستگاه ام آر آی به ثبت این اطلاعات میپردازد و کامپیوتر این داده‌ها را پردازش میکند تا تصاویر دقیق و بسیار خوبی از ناحیه مورد نظر به دست می‌آورد. برای تهیه تصاویر با کیفیت بالا شما باید در طول انجام اسکن کاملاً بی حرکت بمانید و از تکان خوردن اجتناب کنید.
خطرات اسکن ام آر آی قسمت پایین کمر چیست؟
اگرچه پزشکان اسکن ام آر آی را به عنوان یک روش بسیار ایمن در نظر می‌‌گیرند نگرانی‌هایی در خصوص ایمنی این روش تشخیصی وجود دارد. میدان مغناطیسی قوی داخل دستگاه برای قطعات فلزی از قبیل جواهرات تاثیر می‌گذارد. در صورتی که این اشیا به اسکنر دستگاه خیلی نزدیک باشند میدان مغناطیسی باعث میشود که با سرعت حرکت کنند که این امر باعث آسیب دیدگی اسکنر یا حتی آسیب دیدگی خود بیمار خواهد شد به همین دلیل پزشک از بیمار می‌خواهد که قبل از انجام اسکن ام آر آی جواهرات خود را خارج کند. افرادی که از ایمپلنت فلزی استفاده میکنند مانند پیس میکر یا پروتز مصنوعی با خطرات حاصل از اسکن ام آر آی مواجه خواهند شد. با این حال داشتن قطعات فلزی ضرورتاً به معنای اجتناب از انجام اسکن ام آر آی نیست. پزشک قبل از انجام اسکن ام آر آی به ارزیابی خطرات حاصل از اسکن و مزایای آن میپردازد سپس تصمیم قطعی را می‌‌گیرد. با توجه به قوی بودن میدان مغناطیسی، دستگاه ام آر آی صداهای چکشی و ضربه‌های مداوم را ایجاد میکند و در صورتی که بیمار از محافظ گوش استفاده نکند شنوایی او تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. عوارض جانبی حاصل از اسکن ام آر آی نادر هستند اما احتمال بروز آنها وجود دارد. برخی از این عوارض جانبی به شرح زیر می‌باشد:
- آسیب دیدگی گرمایی از قبیل سوختگی درجه دو
- آسیب دیدگی ناشی از حرکت کردن قطعات فلزی
- زمین خوردن
- وزوز گوش یا از دست دادن شنوایی یا احساس زنگ زدن گوش
در برخی موارد نادر ممکن است انجام اسکن ام آر آی با تزریق ماده حاجب باعث بروز برخی عوارض شود که به شرح زیر می‌باشد:
- احساس درد در محل تزریق
- تهوع و استفراغ
- سردرد، خارش و التهاب چشم،تاول و بروز راش پوستی قرمز و خارش آور
نتایج حاصل از اسکن ام آر آی چه موقع مشخص خواهد شد؟
پس از اتمام اسکن ام آر آی شما می‌توانید به منزل برگردید ولی در صورتی که در هنگام انجام اسکن ام آر آی به شما داروی آرام بخش داده شده باشد شما به فردی نیاز دارید تا شما را به منزل برگرداند. پس از انجام اسکن ام آر آی متخصص رادیولوژی به تفسیر نتایج حاصل از اسکن خواهد پرداخت و گزارش خود را آماده میکند تا پزشک شما آن را بررسی نماید. سپس پزشک با شما در خصوص نتایج به دست آمده صحبت خواهد و نتایج به دست آمده را به فایل پزشکی شما اضافه می‌نماید. معمولاً حدود یک هفته پس از انجام اسکن، جواب آن آماده خواهد شد.
ممنوعیت‌های اسکن ام آر آی شامل چه مواردی است؟
ممنوعیت‌های اسکن ام آر آی در خصوص دردهای مرتبط با ستون فقرات ناحیه کمر و گردن یا اسکن پاها به شرح زیر می‌باشد:
- افرادی که از پیس میکر استفاده میکنند نباید ام آر آی بدهند.
- افرادی که در بدن آنها جسم خارجی فلزی وجود دارد از قبیل قطعه فلزی در مغز یا چشم یا پلاتین در استخوان مجاز به انجام اسکن ام آر آی نیستند زیرا میدان مغناطیسی باعث میشود که این قطعه فلزی شروع به حرکت نماید.
- افرادی که دچار ترس از فضای بسته هستند ممکن است نتوانند متقاضی انجام این نوع اسکن باشند البته امروز برخی از دستگاه‌های جدید مجهز به اسکنر باز هستند و پزشک برای آرامش بیمار به او داروی آرام بخش خواهد داد.
- افرادی که در بدن آنها قطعات فلزی وجود دارد از قبیل پیچ و مهره فلزی می‌توانند ام آر آی بدهند اما به علت وجود این قطعات فلزی دقت و وضوح تصاویر به شدت کاهش پیدا خواهد کرد و ستون فقرات به خوبی دیده نخواهد شد.
در برخی از افرادی که از فلز ضد زنگ برای فیوژن استفاده شده باشد این نوع پروتز در مقایسه با پروتز تیتانیوم مشکلات بیشتری را ایجاد خواهد کرد. در حال حاضر از تیتانیوم برای فیوژن استفاده میشود و دیگر فلز ضد زنگ کاربرد چندانی ندارد زیرا باعث میشود پس از عمل بیمار نتواند اسکن ام آر آی بدهد. در صورتی که بیمار همه شرایط لازم برای انجام اسکن ام آر آی را داشته باشد هیچ گونه ممنوعیتی در ارتباط با انجام آن وجود نخواهد داشت و به این ترتیب اسکن ام آر آی میتواند در تشخیص مشکل بیمار و کمک به درمان او مفید باشد.
