اسکیزوفرنی کاتاتونیک به مجموعه‌ای پیچیده از علائم اشاره دارد که در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دیده می‌شود. در صورت بروز این عارضه، بیمار به سختی حرکت کرده و توان حرکت در یک سمت و جهت را ندارد. همچنین ممکن است بیمار برخی هیجانات که به آنها هیجانات کاتاتونیک گفته می‌شود را تجربه کند. این هیجانات شامل حرکات شدید مانند تقلید اصوات و حرکات می‌شود.
فقط علائم برخی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک بین علائم بیش‌فعالی و علائم هایپواکتیو تغییر می‌کند.
اسکیزوفرنی کاتاتونیک نوعی اسکیزوفرنی است که فرد مبتلا به آن رفتارهای شدیدی از خود بروز می‌دهد. وقتی که مردم کلمه کاتاتونیک را می‌شنوند فکر می‌کنند که بیمار ساکت و آرام است. به هر حال، اسکیزوفرنی کاتاتونیک به افرادی اشاره دارد که ممکن است آرام و ساکت باشند یا به شدت فعال و به معنای واقعی کلمه غیرقابل‌کنترل باشند. همچنین ممکن است تنش‌های عضلانی در افراد مبتلا به این بیماری افزایش یافته و باعث شود که وضعیت بدنی آنها غیرعادی شده و رفتارهای افراد اطراف خود را تقلید کنند.
تحقیقات متعدد نشان داده که فیزیوتراپی می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود اختلالات حرکتی، توانبخشی، تقویت عضلات و حفظ تعادل بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی از نوع کاتاتونیک کند.
در کلینیک فیزیوتراپی ما ، با استفاده از روش‌های فیزیوتراپی نوین، عضلات بیماران اسکیزوفرنی کاتاتونیک تقویت شده و حالت تعادل آنها بهبود می‌یابد.
علل ابتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک
محققان علت ابتلا به اسکیزوفرنی را نمی‌دانند و فقطان را به زیرگروه کاتاتونیک نامگذاری کرده‌اند. تصور بر این است که کاتاتونی به دلیل اختلال در سیستم گلوتامات و گابا ایجاد می‌شود. محققان تغییرات مغزی را مورد بررسی قرار داده و این فرضیه را مطرح می‌کنند که انتقال‌دهنده‌های عصبی در ابتلا به این بیماری نقش دارند.
برخی علل ابتلا به کاتاتونی عبارتند از:
- متابولیسم غیرعادی: متابولیسم در تالاموس و لوب پری فرانتال غیرعادی می‌شود.
- انسداد دوپامین: محققان بر این عقیده‌اند که انسداد فعالیت دوپامین در مغز منجر به بروز علائم کاتاتونی می‌شود.
- واکنش ترس: برخی فرضیه‌ها نیز این است که کاتاتونی به دلیل واکنش‌های ترس تکاملی ایجاد می‌شود. زمانی که واکنش ترس فعال می‌شود باعث بروز علائم کاتاتونیک می‌شود.
- کمبود گابا: این یک انتقال‌دهنده مهاری عصب است که از طریق سیستم عصبی به افراد در تنظیم هیجانات کمک می‌کند. تصور بر این است که کمبود گابا می‌تواند منجر به بروز علائم کاتاتونیک شود زیرا مدولاسیون گانگلیا وجود ندارد.
- گلوتامات اضافی: افزایش فعالیت گلوتامات ممکن است باعث بروز علائم کاتاتونی شود. در بیشتر مواقع دیده شده است که انتقال گلوتامات بیش‌فعال می‌شود.
- مشکلات روان حرکتی: در میان افراد مبتلا به علائم کاتاتونی مشکلات مشهود فعالیت روان حرکتی دیده می‌شود.
قبل از تشخیص اسکیزوفرنی کاتاتونیک به عنوان یک زیر شاخه، ابتلا به اسکیزوفرنی عمومی تشخیص داده می‌شود. باید به این نکته توجه شود که ممکن است افراد به طور موقتی علائم اسکیزوفرنی کاتاتونیک را در عین حالی که به انواع دیگر اسکیزوفرنی مبتلا هستند داشته باشند. برای تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک باید علائم کاتاتونیک غالب باشند.
- حرکات عجیب و غریب: ممکن است فرد مبتلا بدون دلیل حرکات عجیب و غریب انجام دهد. ممکن است وی به طرز نامناسب بنشیند، صورت خود را به شکل افراد دیوانه درآورد، صورت خود را درهم کشد یا برخی حرکات را تکرار کند. برخی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک اشیا را به ترتیم معینی ساماندهی کرده و به طرز وسواس گونه‌ای حرکات عجیب و غریب را دنبال می‌کنند.
- انجام غیرارادی دستورات: فرد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک هر دستورالعملی که به وی داده شود را به طور غیرارادی اجرا می‌کند؛ به عبارت دیگر اگر شما به یک فرد مبتلا بگویید که کاری را انجام دهد، وی بلافاصله و بدون پرسش کردن آن کار را انجام خواهد داد.
- تقلید: این شامل تقلید وضعیت بدنی و حرکات بدن شده که افراد دیگر انجام می‌دهند. این افراد ممکن است بدون دلیل و به طور مداوم کلمه یا عبارتی را که افراد دیگر بیان می‌کنند تکرار کنند. این افراد هر چه دیگران بگویند را تکرار می‌کنند.
- تحرک بیش از حد: در انتهای دیگر این طیف ممکن است فرد مبتلا به این بیماری برخی حرکات را بیش از حد انجام دهد. این افراد ممکن است دست خود را بچرخانند، به سرعت به سمت عقب یا جلو حرکت کنند، صداهای بلندی از خود ایجاد کنند و حرکات غیرضروری بیشماری را انجام دهند. این حرکات معمولاً بدون هدف انجام شده و هیچ منطقی پشت آنها وجود ندارد.
- هیجان: این وضعیت با فعالیت‌های حرکتی شناخته می‌شود که محرک بیرونی ندارند. فرد مبتلا بدون دلیل و بدون هدف حرکت می‌کند. میزان حرکات یا هیجانات متغیر بوده و به فرد مبتلا بستگی دارد.
- مقاومت بیش از حد: فرد مبتلا ممکن است واکنشی به دستورالعمل‌ها یا دستورات شفاهی نداشته باشد. این دقیقاً نقطه مقابل انجام غیرارادی دستورات است.
- منفی نگری: این شامل مقاومت در برابر هر دستورالعمل یا تلاشی است که برای حرکت دادن فرد مبتلا انجام می‌شود. یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک ممکن است در برابر تلاش‌هایی که برای تغییر وضعیت یا جابجایی او انجام می‌شود مقاومت نشان دهد. پشت این مقاومت‌ها هیچ انگیزه مشخصی وجود ندارد. در برخی موارد، واقعاً ممکن است فرد در جهت خلاف آنچه به او گفته می‌شود حرکت کند.
- استمرار تکرار کلمات و عبارات: فرد مبتلا ممکن است کلمات خاصی را تکرار کند که لزومی به بیان آنها نیست. همچنین ممکن است عبارت مختلفی را که معنای منطقی ندارند در بین یک مکالمه تکرار کند.
- ناتوانی حرکتی: فرد مبتلا ممکن است قادر به حرکت دادن اعضای بدن خود نباشد و نتواند صحبت کند. ممکن است این افراد در یک حالت خاص فریز شوند که به آن “بیحسی کاتاتونیک” گفته می‌شود. در این زمان ممکن است فرد کاملاً یخ‌زده و ساکن به نظر رسیده و به طور کامل توان حرکت نداشته باشد. همچنین ممکن است این افراد برای چند ساعت در یک وضعیت خشک و بدون حرکت باقی بمانند.
- خودنمایی: فرد مبتلا، حرکات عجیب و غریبی انجام می‌دهد. این وضعیت کاملاً ناخوشایند به نظر رسیده و فرد، آن را کاملاً به طور داوطلبانه و اختیاری انجام دهد؛ به عبارت دیگر، این کارها ممکن است کاملاً اختیاری انجام شده و مدت زمان طولانی نیز ادامه یابد.
- سختی و خشک‌شدگی: ممکن است فرد در برابر تلاش‌هایی که برای حرکت دادن او انجام می‌شود به صورت قوی و شدید مقاومت کرده و کاملاً خشک باشد؛ به عبارت دیگر اگر شما تلاش کنید که بدن آنها را حرکت دهید، احساس خواهید کرد که بدن آنها به دلیل تنش و گرفتگی کاملاً سخت و سفت است.
- رفتار قالبی داشتن: ممکن است فرد برخی حرکات را بدون دلیل یا هدفی تکرار کند. این یک علامت شایع است. این حرکات ممکن است حرکات ساده تکانی و جنب و جوش باشد.
- بیحسی: این حالت با کاهش واکنش به محرک‌های محیطی و انجام حرکات خودبه‌خودی مشخص می‌شود. در برخی موارد، بیحسی ممکن است به اندازه‌ای شدید باشد که در زمره علائم “موتیسم” طبقه‌بندی شود. عملکردهای شناختی فرد از بین رفته و تقریباً نسبت به هیچ چیزی واکنش نشان نمی‌دهند. در حالت بیحسی، ممکن است چشم‌های فرد باز باشد و اشیا را در اطراف خود دنبال کند.
- انعطاف‌پذیری مومی: در برخی موارد، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک علائمی که به آن انعطاف‌پذیری مومی گفته می‌شود نشان می‌دهند. این بدان معنا است که اگر شما بخواهید وضعیت بدنی آنها را در حالتی غیرعادی قرار دهید، به راحتی آن حالت را می‌گیرند و برای مدتی آن حفظ می‌کنند؛ به عبارت دیگر بدن آنها مانند قالب عمل کرده و حالت مومی شکل دارد. بدن آنها می‌تواند حالتی را که فرد دیگری به آنها می‌دهد به خود بگیرد.
علائم
قبل از تشخیص اسکیزوفرنی کاتاتونیک به عنوان یک زیر شاخه، ابتلا به اسکیزوفرنی عمومی تشخیص داده می‌شود. باید به این نکته توجه شود که ممکن است افراد به طور موقتی علائم اسکیزوفرنی کاتاتونیک را در عین حالی که به انواع دیگر اسکیزوفرنی مبتلا هستند داشته باشند. برای تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک باید علائم کاتاتونیک غالب باشند.
- حرکات عجیب و غریب: ممکن است فرد مبتلا بدون دلیل حرکات عجیب و غریب انجام دهد. ممکن است وی به طرز نامناسب بنشیند، صورت خود را به شکل افراد دیوانه درآورد، صورت خود را درهم کشد یا برخی حرکات را تکرار کند. برخی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک اشیا را به ترتیم معینی ساماندهی کرده و به طرز وسواس گونه‌ای حرکات عجیب و غریب را دنبال می‌کنند.
- انجام غیرارادی دستورات: فرد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک هر دستورالعملی که به وی داده شود را به طور غیرارادی اجرا می‌کند؛ به عبارت دیگر اگر شما به یک فرد مبتلا بگویید که کاری را انجام دهد، وی بلافاصله و بدون پرسش کردن آن کار را انجام خواهد داد.
- تقلید: این شامل تقلید وضعیت بدنی و حرکات بدن شده که افراد دیگر انجام می‌دهند. این افراد ممکن است بدون دلیل و به طور مداوم کلمه یا عبارتی را که افراد دیگر بیان می‌کنند تکرار کنند. این افراد هر چه دیگران بگویند را تکرار می‌کنند.
- تحرک بیش از حد: در انتهای دیگر این طیف ممکن است فرد مبتلا به این بیماری برخی حرکات را بیش از حد انجام دهد. این افراد ممکن است دست خود را بچرخانند، به سرعت به سمت عقب یا جلو حرکت کنند، صداهای بلندی از خود ایجاد کنند و حرکات غیرضروری بیشماری را انجام دهند. این حرکات معمولاً بدون هدف انجام شده و هیچ منطقی پشت آنها وجود ندارد.
- هیجان: این وضعیت با فعالیت‌های حرکتی شناخته می‌شود که محرک بیرونی ندارند. فرد مبتلا بدون دلیل و بدون هدف حرکت می‌کند. میزان حرکات یا هیجانات متغیر بوده و به فرد مبتلا بستگی دارد.
- مقاومت بیش از حد: فرد مبتلا ممکن است واکنشی به دستورالعمل‌ها یا دستورات شفاهی نداشته باشد. این دقیقاً نقطه مقابل انجام غیرارادی دستورات است.
- منفی نگری: این شامل مقاومت در برابر هر دستورالعمل یا تلاشی است که برای حرکت دادن فرد مبتلا انجام می‌شود. یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک ممکن است در برابر تلاش‌هایی که برای تغییر وضعیت یا جابجایی او انجام می‌شود مقاومت نشان دهد. پشت این مقاومت‌ها هیچ انگیزه مشخصی وجود ندارد. در برخی موارد، واقعاً ممکن است فرد در جهت خلاف آنچه به او گفته می‌شود حرکت کند.
- استمرار تکرار کلمات و عبارات: فرد مبتلا ممکن است کلمات خاصی را تکرار کند که لزومی به بیان آنها نیست. همچنین ممکن است عبارت مختلفی را که معنای منطقی ندارند در بین یک مکالمه تکرار کند.
- ناتوانی حرکتی: فرد مبتلا ممکن است قادر به حرکت دادن اعضای بدن خود نباشد و نتواند صحبت کند. ممکن است این افراد در یک حالت خاص فریز شوند که به آن “بیحسی کاتاتونیک” گفته می‌شود. در این زمان ممکن است فرد کاملاً یخ‌زده و ساکن به نظر رسیده و به طور کامل توان حرکت نداشته باشد. همچنین ممکن است این افراد برای چند ساعت در یک وضعیت خشک و بدون حرکت باقی بمانند.
- خودنمایی: فرد مبتلا، حرکات عجیب و غریبی انجام می‌دهد. این وضعیت کاملاً ناخوشایند به نظر رسیده و فرد، آن را کاملاً به طور داوطلبانه و اختیاری انجام دهد؛ به عبارت دیگر، این کارها ممکن است کاملاً اختیاری انجام شده و مدت زمان طولانی نیز ادامه یابد.
- سختی و خشک‌شدگی: ممکن است فرد در برابر تلاش‌هایی که برای حرکت دادن او انجام می‌شود به صورت قوی و شدید مقاومت کرده و کاملاً خشک باشد؛ به عبارت دیگر اگر شما تلاش کنید که بدن آنها را حرکت دهید، احساس خواهید کرد که بدن آنها به دلیل تنش و گرفتگی کاملاً سخت و سفت است.
- رفتار قالبی داشتن: ممکن است فرد برخی حرکات را بدون دلیل یا هدفی تکرار کند. این یک علامت شایع است. این حرکات ممکن است حرکات ساده تکانی و جنب و جوش باشد.
- بیحسی: این حالت با کاهش واکنش به محرک‌های محیطی و انجام حرکات خودبه‌خودی مشخص می‌شود. در برخی موارد، بیحسی ممکن است به اندازه‌ای شدید باشد که در زمره علائم “موتیسم” طبقه‌بندی شود. عملکردهای شناختی فرد از بین رفته و تقریباً نسبت به هیچ چیزی واکنش نشان نمی‌دهند. در حالت بیحسی، ممکن است چشم‌های فرد باز باشد و اشیا را در اطراف خود دنبال کند.
- انعطاف‌پذیری مومی: در برخی موارد، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک علائمی که به آن انعطاف‌پذیری مومی گفته می‌شود نشان می‌دهند. این بدان معنا است که اگر شما بخواهید وضعیت بدنی آنها را در حالتی غیرعادی قرار دهید، به راحتی آن حالت را می‌گیرند و برای مدتی آن حفظ می‌کنند؛ به عبارت دیگر بدن آنها مانند قالب عمل کرده و حالت مومی شکل دارد. بدن آنها می‌تواند حالتی را که فرد دیگری به آنها می‌دهد به خود بگیرد.
تشخیص
بیماران مشکوک به ابتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک تحت چندین آزمایش بالینی و روانی شامل معاینات فیزیکی، آزمایش کامل خون؛ ام آر آی و سی تی اسکن، الکتروانسفالوگرام و ارزیابی‌های روانی قرار می‌گیرند.
تشخیص درست اسکیزوفرنی کاتاتونیک ممکن است چالش‌برانگیز باشد زیرا علائم آن مشابه بیماری‌های دیگر مانند اختلالات مانیا و تشنج است و به همین دلیل در وهله نخست و قبل از تأیید تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک احتمال ابتلا به این بیماری‌ها رد می‌شود.
درمان‌های فیزیکی برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک
درمان‌های فیزیکی به مدیریت علائم اسکیزوفرنی، عوارض جانبی داروها یا کمک به کاهش مشکلات فیزیک در عملکرد فرد کمک می‌کند. 6 درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دچار دیابت هم هستند و در اینجا است که درمان‌های فیزیکی ضروری است. آموزش رژیم‌های غذایی، تمرینات ورزشی و بررسی پوست برای این افراد بسیار مفید است. همچنین عملکرد فیزیکی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی متناسب با سن آنها، بیشتر از افراد دیگر است. همچنین ممکن است این افراد به بیماری‌های مفصلی / استخوانی، شکستی، کاهش عملکرد مغز، پارکینسون، مشکلات مغزی عروقی، اختلالات نخاعی و قطع عضو مبتلا شوند. متخصص درمان‌های فیزیکی باید این بیماران به دلایل دیگر پزشکی ویزیت کند.
آیا فیزیوتراپی در درمان بیماران کاتاتونیک مؤثر است؟
فیزیوتراپی (مانند ماساژ، تمرینات و فعالیت‌های ورزشی) یک بخش مهم در درمان بیماری‌های روانی است. نقش فیزیوتراپی در مدیریت کاتاتونیک و علائم حرکتی دیگر به عنوان یک مؤلفه از مدیریت جامع درمان بیماران اسکیزوفرنی یا کاتاتونیک است.
اهداف فیزیوتراپی برای درمان بیماران کاتاتونیک عبارتند از:
- افزایش انگیزه در بیماران
- افزایش تعادل
- افزایش هماهنگی
- کمک به بهبودی زخم‌ها و جلوگیری از عوارض بعدی
گزینه‌های درمانی
داروهایی که برای درمان اسکیزوفرنی به کار برده می‌شوند ممکن است کاتاتونی را تشدید کنند. همچنین ممکن است باعث ایجاد سندرم بدخیم نورولپتیک شوند که یک بیماری خطرناک بوده و علائمی مشابه کاتاتونی دارد. در زمان ابتلا به سندرم بدخیم نورولپتیک باید مصرف داروهای ضد روان‌پریشی بلافاصله قطع شوند.
برخی از روش‌های درمانی برای کاهش علائم این بیماری عبارتند از:
- بنزودیازپین ها: زمانی که فرد به کاتاتونی مبتلا می‌شود ممکن است مصرف بنزودیازپین که نوعی دارو برای درمان علائم آن است مؤثر واقع شود. اولین گام در درمان معمولاً مصرف 1 تا 2 میلی‌گرم لورازپام (آتیوان) است که باعث بهبود علائم کاتاتونیک می‌شود.
- الکتروکانوالسیو: این یک روش درمانی مؤثر برای کاهش علائم کاتاتونیک است. معمولاً اگر بنزودیازپین ها در درمان علائم مؤثر واقع نشوند از روش دوم که الکتروکانوالسیو است استفاده می‌شود.
آنتاگونیست های NMDA: این داروهای سومین گزینه درمانی (پس از مصرف بنزودیازپین ها و الکتروکانوالسیو) هستند. در این روش درمانی از داروهایی مانند آمانتادین یا ممانتین که داروهای مورد استفاده برای درمان اختلالات نورودیژنراتیو است استفاده می‌شود. نکته قابل توجه در این روش درمانی این است که ممکن است فرد در اثر استفاده از مقادیر زیاد این دارو نسبت به آن مقاومت نشان دهد و به دلیل تأثیر این دارو در سیستم دوپامین دچار جنون شود. سومین دارو که در برخی موارد تجویز می‌شود، تپیرامات است که گیرنده‌های AMPA را به عنوان آنتاگونیست گلوتامات تنظیم می‌کند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد بیماری اسکیزوفرنی( شیزوفرنی ) به مقالات سایت مرکز توانبخشی اعصاب و روان مژده مراجعه کنید.
