اختلالات صدا زمانی ایجاد می‌شود که کیفیت صدا، طنین و بلندی آن دچار اشکال شده یا برای یک سن، جنسیت، فرهنگ، یا منطقه جغرافیایی خاص مناسب نباشد. در واقع اختلالات صدا زمانی ایجاد می‌شود که فرد درباره صدای غیرعادی خود که برای نیازهای روزمره وی مناسب نیست، نگران شود. در این شرایط حتی گاهی ممکن است سایر افراد صدای فرد را متفاوت یا دچار مشکل تشخیص ندهند.
گفتاردرمانی یک بخش مهم از فرآیند درمان بسیاری از اختلالات صدا است. این روش به منظور درمان اکثر موارد مشکل همچون گرفتگی صدا و نیز اختلال در تارهای صوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این گفتار درمانی زمانی استفاده می‌شود که وارد شدن آسیب به تارهای صوتی باعث ایجاد مشکلات خاص در ارتباط با قدرت تکلم فرد شده باشد. در واقع گفتاردرمانی می‌تواند از تشدید آسیب‌دیدگی تارهای صوتی پیشگیری کرده و با استفاده از تکنیک‌های مناسب، توانایی بیمار در بازیابی گفتار خود را امکان‌پذیر کند. این روش درمانی به‌طور خاص برای بیمارانی مناسب است که از عمل جراحی برای خارج کردن تومورهای سرطانی یا غیرسرطانی در ناحیه حنجره استفاده کرده‌اند. در واقع گفتاردرمانی نقش کلیدی در سپری کردن دوره بهبودی و توان‌بخشی توانایی تکلم بیمار دارد.
متخصصین گفتاردرمانی ما در کلینیک گفتاردرمانی (آسیب‌شناسی اختلالات گفتار و بلع) ما با بهره‌گیری از بروزترین روش‌های گفتاردرمانی آماده ارائه خدمات درمانی لازم برای انواع اختلالات در این حوزه هستند.
انواع مختلف اختلالات گفتاری چه هستند؟
اختلالات صدا به چند گروه اصلی به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود: ساختاری، عصبی، عملکردی، و روانی.
اختلالات ساختاری
در هنگام ایجاد اختلالات ساختاری، مشکل مربوط به بافت یا مخاط مربوط به تارهای صوتی است. برای مثال در این رابطه می‌توان از تشکیل غده، پولیپ، زخم، یا سایر آسیب‌های احتمالی در تارهای صوتی نام برد. این جراحت‌ها می‌توانند به فرآیند لرزش و عملکرد عادی تارهای صوتی آسیب وارد کرده و باعث گرفتگی صدا شوند.
اختلالات عصبی
اختلالات عصبی با مشکلات سیستم عصبی همچون فلج یا ضعف تارهای صوتی، رعشه، یا سایر شرایط عصبی ارتباط دارد. افراد دچار این شرایط، ممکن است با مشکلات خاص در ارتباط با بلع غذا و نیز مشکلات ورود غذا در مسیر نادرست که باعث می‌شود مواد غذایی به نای وارد شوند، روبرو گردند.
علاوه بر این، افراد دچار اختلالات عصبی ممکن است دچار مشکل دیس‌آرتری (dysarthria) شوند. این بیماری یک اختلال گفتاری است که در نتیجه وارد شدن آسیب به اعصاب به خاطر فلج مغزی، ابتلا به بیماری پارکینسون، سندرم قفل‌شدگی (locked-in syndrome)، بیماری ام.اس، و نیز آسیب‌دیدگی مغزی ایجاد می‌شود. این شرایط همچنین می‌تواند در نتیجه سایر مشکلات احتمالی همچون تشکیل تومور، عوارض پس از عمل جراحی، بیماری‌های التهابی و متابولیسم، و سایر مشکلات مانند آن ایجاد شود.
از طرف دیگر پس از سکته مغزی، ممکن است عضلات دهان، صورت، و سیستم تنفس ضعیف شده و دچار مشکل شوند. این شرایط در عمل می‌تواند باعث آهسته شدن حرکت این عضلات یا توقف فعالیت آن‌ها شده و ابتلای فرد به دیس آرتری را به همراه داشته باشد.
اختلالات عملکردی
هنگامی که اختلالات ایجاد شده در ارتباط با صدا مربوط به اختلالات عملکردی باشد، ساختار فیزیکی تارهای صوتی نرمال است، اما عضلات حنجره به خاطر استفاده نامناسب یا فشار دچار مشکل شده‌اند. به این ترتیب فرد با مشکلات خاص در ارتباط با عملکرد عادی فعالیت تارهای صوتی مواجه خواهد شد.
اختلالات روانی
در موارد نادر اختلالات روانی تنها دلیل ایجاد مشکلات گفتاری است، اما این اختلالات اغلب در موارد ایجاد مشکل وجود داشته و می‌توانند بر وضعیت تکلم فرد تاثیر داشته باشند.
سرطان حنجره چه ارتباطی با اختلالات صدا دارد؟
ابتلا به سرطان حنجره یا سرطان در سایر نقاط گلو به عنوان یک اختلال صدا در نظر گرفته نمی‌شود. به هر حال، ایجاد گرفتگی صدا به صورت غیرمنتظره یکی از علائم هشدار دهنده درباره ابتلا به سرطان حنجره است و به همین خاطر تمام افرادی که گرفتگی صدای آن‌ها به مدت 2 هفته ادامه پیدا کند، لازم است برای بررسی شرایط به مطب پزشک مراجعه کنند.
چه کسی می‌تواند به درمان اختلالات صدا کمک کند؟
متخصصان گفتاردرمانی (SLP) نقش کلیدی در ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات صدا دارند. اقدامات حرفه‌ای و فعالیت‌های درمانی انجام شده در این رابطه عبارت از خدمات کلینیکی (تشخیص، ارزیابی، برنامه‌ریزی و درمان)، پیشگیری و مراقبت، آموزش، نظارت، و انجام تحقیق درباره شرایط بیماری هستند.
متخصصان گفتاردرمانی آموزش‌های خاص برای بررسی وضعیت صدا و عملکرد تارهای صوتی دیده و در نتیجه می‌توانند با بررسی شرایط و علائم مشکل، علت ایجاد آن را مشخص کرده و از روش‌های درمان مناسب برای رفع آن استفاده کنند. به این منظور معمولاً از لارنگوسکوپی (laryngoscopy) برای تشخیص اختلالات صدا استفاده می‌شود.
روش‌های درمان
روش‌های درمان قابل استفاده برای این مشکل به دو گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:
- روان درمانی اختلالات صدا (برای مثال، روش‌هایی که مستقیماً از نظر روانی بر مکانیزم تارهای صوتی تاثیر می‌گذارند)
- درمان علائم مشکل (برای مثال، درمان‌هایی که با هدف اصلاح علائم اختلالات صدا یا اجزای احساسی آن با استفاده از مجموعه مختلفی از تکنیک‌ها انجام می‌شود)
انتخاب روش درمان در این حالت به شدت اختلال ایجاد شده و نیازهای ارتباطی بیمار بستگی دارد.
روان‌درمانی اختلالات صدا
تمرین‌های تقویتی عضلات حنجره (EMST)
تمرین‌های تقویتی عضلات حنجره باعث بهبود قدرت تنفس فرد در هنگام صحبت کردن می‌شود. افزایش قدرت تنفس فرد، از طریق تمرین‌های مخصوص با گذشت زمان ایجاد شده و به این ترتیب تمرین‌های انجام شده می‌تواند رابطه بین تنفس، ادای کلمات، و طنین صدا را بهبود بخشد.
درمان صدا با روش لی سیلورمان (LSVT)
این روش در ابتدا برای بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون طراحی شد، اما امکان استفاده از آن برای سایر بیماران نیز وجود دارد. این روش به‌طور خاص بر افزایش بلندی و قدرت صدا تمرکز داشته و توسط یک متخصص گفتاردرمانی انجام می‌شود.
تمرین‌های عملکرد صدا (VFE)
تمرین‌های عملکرد صدا یک مجموعه از دستکاری‌های سیستماتیک در تارهای صوتی است که به منظور بازگشت شرایط به وضعیت عادی با تقویت و ایجاد هماهنگی در ماهیچه‌های حنجره و بهبود رابطه بین جریان هوا، لرزش تارهای صوتی و درمان استروبوسکوپی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان نشانه‌های اختلالات درمانی
روش بایوفیدبک
ایده اصلی این درمان بر پایه کنترل خود فرد بر عملکرد اندام‌ها از طریق کسب اطلاعات مستمر و فوری از وضعیت داخلی بدن می‌باشد. در حقیقت این روش می‌تواند بازخورد شفاف و قابل اتکا در ارتباط با تغییرات ایجاد شده در عملکرد صدا در اختیار فرد قرار داده و به این ترتیب به بیمار امکان دهد با ایجاد اصلاحات لازم، گرفتگی، بلندی، کیفیت، و طنین صدا خود را بهبود بخشد. این درمان می‌تواند جنبشی، شنیداری، یا دیداری باشد.
تمرین‌های عملکرد نیمه انسدادی صدا (SOVT)
در این تمرین‌ها از نازک کردن مسیر صدا در نقاط مختلف حنجره به منظور حداکثر کردن ارتباط متقابل بین لرزش تارهای صوتی (تولید صدا) و مسیر صدا (فیلتر صدا) و در نهایت ایجاد طنین مناسب استفاده می‌شود.
مکش هوا با نی
مکش هوا با نی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان مورد استفاده برای ایجاد گرفتگی محدود در مسیر صدا در حنجره است. به این ترتیب باریک شدن این مسیر می‌تواند باعث افزایش جریان هوا از بالای تارهای صوتی شده، در طول مکش آن‌ها را کمی از هم جدا نگه داشته و تاثیر ناشی از نیروی برخورد آن‌ها به هم را کاهش دهد.
لرزاندن لب (lip trill)
ایجاد حالت نیمه‌گرفتگی در سطح لب‌ها را می‌توان با لرزاندن لب‌ها انجام داد. در این تکنیک از حرکت آرام هوا از طریق ایجاد حفره کوچک بر روی لب‌ها استفاده می‌شود. به این ترتیب لرزش خاص در لب‌ها مشابه حالتی که حباب در زیر آب می‌ترکد، ایجاد خواهد شد.
نحوه صحیح نشستن
در این حالت به بیمار تکنیک‌های مناسب برای نشستن در حالت صحیح و نگه داشتن شانه در موقعیت مناسب به منظور ساده‌سازی فرآیند تولید صدا آموزش داده می‌شود. در بسیاری از مواقع برای این درمان لازم است همکاری نزدیک با متخصص فیزیوتراپی یا متخصص کار درمانی وجود داشته باشد.
ریلکس کردن
در مواردی که عملکرد تارهای صوتی بیش از حد لازم (هایپرفانکشن) باشد، معمولاً برای رفع مشکل از مجموعه مختلفی از تکنیک‌های ریلکس کردن برای کاهش فشار وارد شده به کل بدن و حنجره استفاده می‌شود. هدف از این تکنیک‌ها کاهش تلاش لازم برای تولید صدا در حنجره می‌باشد.
توانگ‌درمانی (twang therapy)
توانگ‌درمانی می‌تواند برای افرادی استفاده شود که اختلالات صدای هيپوفوني (hypophonic) داشته باشند.
روش خمیازه و آه کشیدن (Yawn-Sigh)
این تکنیک از عملکرد طبیعی خمیازه کشیدن و آه کشیدن برای برطرف کردن اختلالات صدای ناشی از عملکرد بیش از حد تارهای صوتی (هایپرفانکشن) در حنجره استفاده می‌کند (برای مثال بهبود وضعیت حنجره و انقباض تارهای صوتی).
