کمردرد می‌تواند در اشکال متفاوت و در اثر عوامل و بیماری‌های مختلفی ایجاد شود. برای درمان مواردی همچون دیسک کمر، آرتروز و یا به‌طورکلی فرسودگی مهره‌ها می‌توان از آب درمانی بهره برد. آب درمانی دیسک کمر و کمردرد یک راه عالی توان‌بخشی محسوب می‌شود که درد افراد را کاهش داده و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود می‌بخشد.
آب درمانی چیست؟
آب درمانی یک روش درمانی است که سلامت و تندرستی افراد را بهبود می‌بخشد. آب درمانی یک ابزار ضروری توان‌بخشی برای مدیریت دردهای مزمن و آسیب‌دیدگی‌ها محسوب می‌شود. به جای استفاده از تمرینات متداول ورزشی، با بهره‌گیری از تمرینات خاص مبتنی بر آب درمانی، بسیاری از بیماری‌های حاد و مزمن پزشکی را می‌توان با این روش مدیریت نمود.
آب‌درمانی را می‌توان تقریباً در هر حجمی از آب انجام داد اما مطالعات نشان داده استفاده از یک استخر با دمایی بین 32 تا 37 درجه سانتی‌گراد، شرایط بسیار مناسبی را برای بیمار فراهم می‌کند چراکه در این دما، بهترین شرایط برای کاهش درد مهیا می‌شود.
چرا آب درمانی؟
آب درمانی با استفاده از خاصیت شناوری طبیعی بدن همراه با چگالی نسبی آب باعث کاهش فشار بر مهره‌های ستون فقرات می‌شود، درنتیجه می‌تواند شرایط بیمار را بهبود بخشد.
خواص فیزیکی و مکانیکی آب، برای درمان کمردرد و دیگر آسیب‌های اسکلتی – عضلانی بسیار مطلوب است.
برخی از خواص مهم آب، که درمان را آسان‌تر می‌کند عبارت‌اند از:
- شناوری: آب نیروی گرانش را خنثی می‌کند، درنتیجه هنگامی‌که بیمار در آب غوطه‌ور‌است وزن بیمار بر اندام‌ها کاهش یافته و کنترل خوبی را به بیمار می‌دهد. این عامل می‌تواند تعادل و قدرت اندام‌ها را افزایش دهد. به دلیل حذف مجازی نیروی گرانش، شناور بودن در آب باعث می‌شود بیمار بتواند طیف وسیعی از حرکات درمانی را اجرا نماید، بخصوص تمریناتی که نیازمند بلند کردن پا می‌باشد. برای اکثر افراد پا سنگین‌ترین اندام محسوب می‌گردد.
- ویسکوزیته یا گرانروی آب: به دلیل وجود اصطکاک ملایم، آب در برابر بدن یک مقاومت ایجاد می‌کند، این امر می‌تواند تعادل و استقامت اندام آسیب‌دیده را افزایش دهد. همچنین احتمال آسیب‌دیدگی در اثر از دست دادن تعادل نیز کاهش می‌یابد.
- فشار هیدرو استاتیک: فشار هیدرو استاتیک موجود در آب باعث می‌شود آب‌درمانی عملکرد قلب و ریه را بهبود ببخشد، آب‌درمانی یک راه بسیار مفید برای حفظ و ارتقاء عملکرد قلبی – ریوی محسوب می‌گردد. همچنین این اثر فشار باعث بهبود جریان خون عضلات نیز می‌گردد.
مزایای آب درمانی چیست؟
اگر برنامه آب‌درمانی بر اساس شرایط شما به‌صورت جداگانه طرح‌ریزی‌شده باشد، می‌تواند مزایای زیر را برای شما به ارمغان داشته باشد:
- آرام‌سازی عضلاتی که بیش‌ازحد از آن‌ها استفاده شده است.
- کاهش فشار در مفاصل دردناک
- کاهش استرس
- بهبود جریان خون
- افزایش گردش خون و هضم
- کاهش حساسیت بدن نسبت به درد
روش‌های مختلف آب درمانی
گرما درمانی
آب گرم باعث افزایش حرارت بدن می‌شود، درنتیجه درجه حرارت خون افزایش‌یافته و جریان خون بهبود می‌یابد. هنگامی‌که پوست گرم می‌شود، منافذ آن باز می‌شود، درنتیجه سموم موجود در لایه‌های سطحی، همراه با لایه‌های بافت مرده و آلودگی‌های سطحی، دفع می‌شوند. همچنین به علت افزایش دمای خون و بهبود جریان خون، مواد سمی راحت‌تر از سیستم گردش خون حذف می‌شوند.
ماساژ درمانی
حباب هوای ایجادشده توسط دستگاه “واتر جت” و جریان پرتلاطم آب، می‌تواند ناحیه پشت بدن را ماساژ دهد. دستگاه واتر جت می‌تواند شرایط یک ماساژ قوی را برای شما شبیه‌سازی نماید، شما می‌توانید برای بافت‌هایی که به ماساژ عمقی و قدرتمند نیازمند هستند، از این تکنولوژی بهره ببرید. به‌عنوان‌مثال کمردرد و یا سایر نقاط دردناک بدن می‌توانند از مزایای این ماساژ بهره‌مند شوند. اما توجه داشته باشید، استفاده از شدت بالای این دستگاه و یا استفاده طولانی‌مدت می‌تواند موجب تحریک بافت‌های ظریف شده و نتیجه معکوسی داشته باشد.
انجام تمرینات در آب
هنگامی‌که بدن گرم است، عضلات پشت، آرام شده و بسط بیشتری خواهند داشت، این موارد برای حفظ انعطاف‌پذیری و تحرک عضلات بسیار مهم هستند. برای بهره‌مند شدن از نهایت مزایای آب‌درمانی، زمانی که شما در آب گرم قرار دارید و یا زمانی که تازه از آب گرم خارج می‌شوید و هنوز عضلات گرم هستند، متخصص آب درمانی از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند تا اندام‌ها تحت کشش مناسب قرار بگیرند.
در برخی از موارد، به علت وجود درد، کاهش تراکم استخوان‌ها، ناتوانی اندام‌ها و یا سایر عوامل، امکان انجام تمرینات ورزشی بر روی زمین برای بیمار میسر نمی‌باشد. در چنین شرایطی آب‌درمانی می‌تواند کمک زیادی برای بیماران باشد. تکنیک‌های مورداستفاده در ورزش آب درمانی برای کمردرد عبارت‌اند از: آبگرم درمانی، تمرینات ویژه در حالت ایستاده و یا شناور بودن بیمار، شنا و حرکات خاص با استفاده از تجهیزات تخصصی، مانند لوله‌های مخصوص، دستگاه‌های شناور کننده و یا دستگاه‌های مقاومتی برای دست یا پاها.
آب درمانی طیف وسیعی از بیماری‌ها و شرایط را پوشش می‌دهد، به‌ویژه برای کسانی که از شرایطی همچون موارد زیر رنج می‌برند:
- آرتروز ستون فقرات
- فتق یا پارگی دیسک
- کمردرد
برخی از تکنیک‌های پایه در خصوص انجام تمرینات درمانی در زیر آب، در ادامه معرفی می‌گردند. توجه داشته باشید که بر اساس شرایط بیمار، شدت و دشواری این تمرینات باید به‌دقت توسط متخصص تعیین و طرح‌ریزی گردد.
تمرین نزدیک نمودن زانو به قفسه سینه
درحالی‌که بر روی یک پا ایستاده‌اید و کمی آن را خم کرده‌اید، پای دیگر را به‌آرامی خم کرده و به سمت بالا بیاورید، در این وضعیت با دستتان دیواره استخر را نگه‌دارید. این تمرین عضلات ساق پا، ران و کمر را تقویت و تحت کشش قرار می‌دهد.
تمرین بالا آوردن پا
زمانی که با یک دست خود دیواره استخر را نگه‌داشته‌اید، یک پا را به‌صورت کشیده به سمت بالا آورید، و پای دیگر را به‌عنوان حامی، کمی خم نمایید. این تمرین نیز عضلات ساق پا، ران و کمر را تقویت و تحت کشش قرار می‌دهد.
تمرین کشش پا رو به دیوار
در این تمرین کششی فرض کنید “سوپرمن” هستید و خود را در حالت آن قرار دهید، درحالی‌که دست‌ها بر کناره دیوار استخر قرار دارند بدن و پاهای خود دراز کرده و تحت کشش قرار دهید، بگذارید آن‌ها توسط آب تحت حمایت قرار بگیرند. این تمرین به کشش عضلات پشت، مفاصل ستون فقرات و همچنین کشش عضلات شانه کمک شایانی می‌کند.
تمرین پیاده‌روی در استخر
راه رفتن در استخر (به سمت جلو یا به سمت عقب)، زمانی که ارتفاع آب تا قفسه سینه بالا آماده باشد، ماهیچه‌های پا را به کار می‌گیرد بدون آنکه فشاری بر زانو یا لگن ایجاد شود، این تمرین به‌ویژه برای کسانی که دچار آرتروز در این مفاصل شده‌اند، بسیار مهم است. با استفاده از شناور کردن دستان و یا استفاده از وزنه‌های سبک، می‌توان شدت تمرین پیاده‌روی در استخر را افزایش داد، درنتیجه استقامت ماهیچه‌ها بیشتر افزایش می‌یابد.
فعالیت و ورزش هم‌زمان دست‌وپاها
این تمرین زمانی اجرا می‌شود که فرد به پشت بر روی آب شناور است (گاهی اوقات متخصص آب‌درمانی کمک می‌کند تا فرد بر روی آب شناور باشد و یا می‌توان از یک جلیقه شناور کننده استفاده نمود). در این تمرین فرد به کمک دست‌وپاهای خود پارو خواهد زد. این تمرین برای تقویت بازو و پاها مفید است.
مالش سرد و دوش گرفتن نیز از دیگر روش های آب درمانی می باشد.
عوارض جانبی و خطرات
غالب افرادی که از ناراحتی‌های کمر و پشت رنج می‌برند، تمرینات آب‌درمانی را باید تحت نظر یک فرد متخصص و آموزش‌دیده انجام دهند.
اگر فردی یکی از شرایط زیر را دارا بود، نباید از آب درمانی استفاده نماید:
- تب
- نارسایی شدید قلبی
- بی‌اختیاری ادراری
- عفونت
برای دستیابی به نتیجه مطلوب در برخی از شرایط دمای آب باید زیاد باشد. به‌طورکلی آب درمانی در استخر یا مخزن آبی اجرا می‌شود که دمای آن حدوداً بین 32 تا 34 درجه سانتی‌گراد باشد، شرایطی همانند حمام آب گرم، بنابراین جریان خون افزایش خواهد یافت. پس بهتر است بیماران مبتلا به هر یک از شرایط ذکرشده در بالا، تمرینات آب درمانی خود را محدود کرده و یا از دمایی استفاده کنند که موجب تشدید بیماری و شرایط آن‌ها نشود.
