مچ پا مفصلی است که وزن را تحمل می‌کند؛ مفصلی است که در آن استخوان‌های تیبیا (درشت نی) و فیبولا (نازک نی) در پایین ساق پا و استخوان قاپ مچ پا که در بالای استخوان پاشنه قرار گرفته است، به همدیگر می‌رسند. رباط‌ها بندهای محکمی از بافت فیبری هستند که قادرند تنها کشش خفیفی را تحمل کنند؛ این رباط‌ها استخوان‌ها را در کنار هم نگه می‌دارند. تاندون‌ها نسبت به رباط‌ها نرم‌تر هستند و عضلات را به استخوان‌ها وصل می‌کنند تا مفصل مچ پا بتواند حرکت کند. هر یک از این ساختارها (استخوان، رباط، تاندون) می‌تواند آسیب ببیند. این مقاله به توضیح برخی از انواع پارگی تاندون مچ پا که اتفاق می‌افتد، می‌پردازد.
انواع پارگی تاندون‌های مچ پا
تاندون آشیل
پارگی تاندون آشیل آسیبی است که پشت پایین ساق پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این پارگی تاندون مچ پا بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که ورزش‌های تفریحی و سرگرمی انجام می‌دهند.
تاندون آشیل یک طناب فیبری بسیار قوی است که عضلات پشت ساق پا را به استخوان پاشنه وصل می‌کند. اگر تاندون آشیل بیش از حد کشیده شود، ممکن است به صورت کامل یا بخشی از آن پاره شود.
در صورتی که تاندون آشیل پاره شد، ممکن است یک ضربه یا فشار ناگهانی احساس کنید و بلافاصله بعد از آن یک درد شدید در پشت مچ پا و پایین ساق پا به وجود آید که به احتمال زیاد توانایی درست راه رفتن را مختل می‌کند.
تاندون تیبیال پشتی
تاندون تیبیال پشتی یکی از مهم‌ترین تاندون‌های ساق پا است. به طور کلی یک تاندون عضلات را به استخوان وصل می‌کند؛ تاندون تیبیال پشتی عضله ساق پا را به استخوان‌های داخلی کف پا وصل می‌کند. عملکرد اصلی این تاندون، حفظ قوس کف پا و حمایت از آن در زمان راه رفتن است.
درست کار نکردن تاندون تیبیال، یکی از شایع‌ترین مشکلات پا و مچ پا است. این عارضه هنگامی اتفاق می‌افتد که تاندون تیبیال پشتی ملتهب یا پاره شود. وقتی این تاندون پاره شد دیگر قادر حفظ ثبات پا و قوس کف پا نیست که این منجر به صاف شدن کف پا می‌شود.
تاندون تیبیال جلویی
سوزش و متورم شدن یکی از تاندون‌های اصلی که وظیفه‌ی بلند کردن پا را به عهده دارد، التهاب تاندون تیبیال جلویی نامیده می‌شود. این عارضه منجر به درد جلوی مچ پا یا وسط پا، جایی که تاندون به روی استخوان متصل است، می‌شود (شکل زیر). التهاب تاندون تیبیال جلویی اغلب مزمن است و همچنین ممکن است باعث ایجاد کمی تورم در این ناحیه از پا شود. علائم در بیمارانی که میان‌سال و یا مسن‌تر هستند بیشتر مشاهده می‌شود. ممکن است با افزایش فعالیت‌هایی مانند ایستادن و راه رفتن، علائم این عارضه تشدید شود.
تاندون پرونئال
چندین عضله وجود دارند که در قسمت جلویی پایین ساق پا قرار دارند و در مجموع با نام عضلات پرونئال شناخته شده‌اند (شکل زیر). این عضلات از قسمت بیرونی پایین ساق پا (فیبولا) سرچشمه گرفته و در امتداد ساق پا، جایی که این عضلات با تاندون‌های پرونئال به استخوان‌های مختلف پا وصل می‌شوند، کشیده شده‌اند.
آناتومی پارگی تاندون پرونئال
عضلات پرونئال مسئول حرکت پا و مچ پا به این طرف و آن طرف هستند. هر زمانی که عضلات پرونئال منقبض شوند یا تحت کشش قرار گیرند، تنش به تاندون‌های پرونئال نیز وارد می‌شود. اگر این تنشی که ناشی از وارد آمدن نیروی زیاد یا تکرار کشش و انقباض است به مقدار بیش از حد برسد ممکن است تاندون پرونئال آسیب ببیند. این آسیب می‌تواند به صورت یک پارگی جزئی تاندون پرونئال و التهاب بعد از آن و یا به صورت پارگی کامل تاندون پرونئال رخ دهد.
مشکلات تاندون مچ پا به دلایل مختلفی بروز می‌کند، ازجمله:
- استفاده بیش از حد: علائم استفاده بیش از حد بعد از انجام فعالیت‌هایی که تاندون را به کار می‌گیرد مانند گردش، پیاده‌روی و یا بالا رفتن از پله رخ می‌دهد؛ به خصوص زمانی کشیدگی تاندون مچ پا اتفاق می افتد که فرد خیلی به این فعالیت‌ها عادت نداشته باشد.
- انحطاط و زایل شدن: فرسودگی طولانی‌مدت می‌تواند منجر به التهاب یا پارگی تاندون‌ها شود.
- وارد آمدن ضربه: وارد آمدن یک ضربه به داخل مچ پا یا پیچ خوردن مچ پا می‌تواند موجب رخ دادن این عارضه شود. احتمال وقوع این عارضه برای ورزشکاران ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال و هاکی بیشتر است. وارد آمدن نیروی بیش از حد به پا در فعالیت‌هایی مانند دویدن در یک جاده یا مسیر تپه‌ای نیز می‌تواند باعث ایجاد این مشکل شود.
درمان غیر جراحی
در اکثر بیماران با بکار گرفتن روش‌های درمانی غیر جراحی مناسب، علائم کاهش پیدا می‌کند. ممکن است درد تا بیشتر از 3 ماه طول بکشد حتی اگر درمان کشیدگی تاندون مچ پا به موقع آغاز شود. برای بیمارانی که به مدت چند ماه درد داشته‌اند، احتمال دارد بعد از شروع درمان تا 6 ماه دیگر درد همچنان ادامه داشته باشد.
استراحت
در مرحله اول، فعالیت‌هایی که درد را بدتر می‌کنند را کاهش دهید و یا حتی متوقف کنید. در عوض انجام ورزش‌هایی که فشار کمتری وارد می‌کنند می‌تواند مفید باشد. دوچرخه‌سواری، کار با وسایل ورزشی ثابت یا شنا بار فشاری زیادی به پا وارد نمی‌کند و به طور کلی اکثر بیماران قادر به تحمل آن هستند.
یخ گذاشتن
روی دردناک‌ترین ناحیه‌ی تاندون تیبیال خلفی به مدت 20 دقیقه یخ بگذارید؛ هر روز 3 تا 4 بار این کار را انجام دهید تا ورم آن کاهش یابد. به طور مستقیم یخ را روی پوست نگذارید. گذاشتن یخ روی تاندون بلافاصله بعد از اتمام ورزش، به کاهش التهاب اطراف تاندون کمک می‌کند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن درد و التهاب را کاهش می‌دهند. مصرف این قبیل داروها در حدود نیم ساعت قبل از فعالیت‌های ورزشی به کاهش التهاب اطراف تاندون کمک می‌کند. تاندونی که در حال زایل شدن است را قوی کنید. این کار با مصرف دارو دور از ذهن نخواهد بود. در صورتی که به مدت بیشتر از یک ماه دارو مصرف کرده‌اید با پزشک مشورت کنید.
عدم تحرک
ممکن است لازم باشد به مدت 6 تا 8 هفته از قالب‌های دارای ساق کوتاه یا بوت‌های مخصوص پیاده‌روی استفاده کنید. این‌ها به تاندون اجازه استراحت می‌دهند و ورم ناحیه را کم می‌کنند. با این حال استفاده از قالب باعث می‌شود عضلات دیگر ساق پا ضعیف شوند (قدرتشان کم شود)، در نتیجه تنها در صورتی از قالب‌ها استفاده می‌شود که هیچ درمان محافظتی دیگری مؤثر واقع نشود.
استفاده از ارتوتیک
استفاده از ارتوتیک و بستن مچ پا به اکثر مردم کمک کرده است. ارتوتیک چیزی است که در کفش قرار داده می‌شود. این روش رایج‌ترین درمان غیر جراحی برای عارضه‌ی صاف بودن کف پا است. افرادی که یک تغییر خفیفی در شکل کف پایشان وجود دارد ممکن است با استفاده از یک ارتوتیک معمولی و بدون نیاز به مراجعه به پزشک، درمان شوند. بیمارانی که تغییر شکل متوسط تا شدیدی در شکل کف پایشان وجود دارد باید نزد پزشک بروند و یک ارتوتیک مخصوص برایشان طراحی شود. اگرچه ارتوتیک مخصوص و سفارشی پُرهزینه‌تر است اما به پزشک اجازه می‌دهد کنترل بهتری روی موقعیت پا داشته باشد.
بستن مچ پا
مچ‌بندها ممکن است به عارضه‌ی صاف بودن کف پا به صورت خفیف تا متوسط کمک کنند. مچ‌بند، مفاصل پشت پا را حمایت می‌کند و تنش وارده به تاندون را کاهش می‌دهد. در موارد شدیدی که کف پا سفت است و ورم کرده، مچ‌بندهای چرمی سفارشی موردنیاز است. مچ‌بند می‌تواند به برخی از بیماران کمک کند تا به عمل جراحی نیازی نداشته باشند. مچ بند ها و بریس ها همچنین در درمان شکستگی مچ پا موثر هستند .
درمان فیزیکی
درمان فیزیکی، تاندون را تقویت می‌کند و می‌تواند به بیمارانی که به صورت خفیف تا متوسط به عارضه تاندون تیبیال پشتی مبتلا هستند، کمک کند.
